یکی از دغدغه‌های کاربران ایرانی دنیای ارز دیجیتال، بحث تحریم شدن کیف پول‌های محبوب مانند تراست ولت (Trust Wallet) است. با توجه به مالکیت نرم‌افزار این کیف پول توسط صرافی بایننس – که ایران را در فهرست کشورهای تحریمی خود قرار داده – این پرسش پیش می‌آید که آیا تراست ولت نیز کاربران ایرانی را تحریم کرده یا ممکن است در آینده دسترسی آن‌ها را مسدود کند؟ در این مقاله به زبان ساده بررسی می‌کنیم که تحریم تراست ولت به چه معناست، آیا چنین اتفاقی تاکنون رخ داده است و در صورت وقوع چه بلایی بر سر دارایی کاربران خواهد آمد. همچنین نکات مهمی را برای استفاده امن و مطمئن از Trust Wallet در شرایط تحریمی مرور خواهیم کرد.

تراست ولت چیست و چرا بین کاربران ایرانی محبوب است؟

تراست ولت یک کیف پول دیجیتال چندارزی (مولتی‌کوین) است که در سال ۲۰۱۷ توسط ویکتور رادچنکو (برنامه‌نویس اوکراینی) ایجاد شد و در سال ۲۰۱۸ به تملک صرافی بایننس درآمد. این اپلیکیشن غیرمتمرکز امکان ذخیره، ارسال، دریافت و مدیریت طیف وسیعی از رمزارزها را به کاربران می‌دهد. دلیل محبوبیت تراست ولت در میان ایرانیان – علاوه بر پشتیبانی از کوین‌ها و توکن‌های متعدد – غیرحضانتی (Non-Custodial) بودن آن است. این ویژگی به این معناست که کنترل و مالکیت کلیدهای خصوصی کیف پول به‌عهده خود کاربر است و ولت به تنهایی به دارایی‌ها دسترسی ندارد. شعار معروف در دنیای کریپتو «Not Your Keys, Not Your Crypto» به همین مفهوم اشاره دارد که اگر کلید خصوصی در اختیار شما نباشد، مالک واقعی دارایی نیز شما نخواهید بود. مالکیت مستقیم روی ارزهای دیجیتال برای ایرانی‌ها از این جهت اهمیت ویژه‌ای دارد که در سال‌های گذشته سرویس‌های حضانتی متعددی اقدام به بلوکه‌کردن دارایی کاربران ایرانی به بهانه اعمال تحریم‌های بین‌المللی کرده‌اند.

تراست ولت از نوع کیف پول‌های غیرامانی و غیرمتمرکز محسوب می‌شود؛ به این معنی که هیچ نهاد یا فرد واسطی تراکنش‌ها و دارایی‌های داخل آن را کنترل نمی‌کند. برنامه تراست ولت صرفاً یک رابط کاربری برای اتصال شما به شبکه‌های بلاکچین مختلف است و اطلاعات موجودی را مستقیماً از خود بلاکچین دریافت می‌کند. در نتیجه، ارزهای دیجیتال شما به جای نرم‌افزار کیف پول، روی بلاکچین ذخیره شده‌اند و تراست ولت تنها ابزاری برای دسترسی به آنهاست. این ساختار به کاربران امکان می‌دهد حتی در صورت پاک شدن برنامه یا خرابی دستگاه، با استفاده از عبارت بازیابی (Seed Phrase) دارایی‌شان را در یک کیف پول دیگر بازیابی کنند. چنین قابلیت‌هایی به‌ویژه برای کاربران ایرانی که با خطرات تحریمی مواجه‌اند، حیاتی است؛ چرا که حتی اگر ارائه‌دهنده کیف پول دچار محدودیت شود، کنترل کامل دارایی دست خود کاربر باقی می‌ماند.

تفاوت کیف پول حضانتی و غیرحضانتی در برابر تحریم‌ها

برای درک بهتر موضوع تحریم تراست ولت، ابتدا باید تفاوت ساختاری کیف پول‌های حضانتی (امانی) و غیرحضانتی (غیرامانی) را بدانیم. در کیف پول حضانتی مانند حساب صرافی‌های متمرکز، کاربر هیچ عبارت بازیابی یا کلید خصوصی دریافت نمی‌کند و دارایی عملاً تحت کنترل پلتفرم نگهدارنده است. این مدل به پلتفرم امکان می‌دهد در صورت لزوم حساب کاربران را مسدود کرده یا انتقال دارایی را متوقف کند، مثلاً در راستای رعایت قوانین تحریمی یا مشکلات احراز هویت (KYC). نمونه بارز آن سخت‌گیری‌های سال‌های اخیر بایننس است که به‌دلیل فشار تحریم‌ها، حساب بسیاری از کاربران ایرانی را مسدود و از آنها درخواست انجام احراز هویت کرد.

در مقابل، کیف پول‌های غیرحضانتی مانند Trust Wallet نیازی به احراز هویت نداشته و کنترل کلیدهای خصوصی را به کاربر می‌سپارند. این عدم تمرکز و واسطه‌گری باعث می‌شود تحریم کاربران به سادگی ممکن نباشد؛ زیرا حتی اگر توسعه‌دهندگان ولت از طریق آدرس IP متوجه موقعیت جغرافیایی کاربر در ایران شوند، نمی‌توانند به دارایی دسترسی داشته باشند یا آن را بلوکه کنند. در واقع کلیدهای خصوصی روی دستگاه خود کاربر ذخیره شده و هرگز برای سرورهای آنلاین ارسال نمی‌شود. بنابراین سازندگان تراست ولت نه به کلیدهای شما دسترسی دارند و نه اختیار مسدودسازی دارایی‌های شما را در اختیار دارند. نتیجه اینکه در یک فضای غیرمتمرکز، مفهوم «تحریم کیف پول» چندان معنا پیدا نمی‌کند؛ به‌خصوص اگر کاربر بتواند با تغییر IP مشکل دسترسی را حل کند. این دقیقاً تفاوت اساسی ساختار Walletهای غیرامانی با سرویس‌های متمرکز است که خیال کاربران را از بابت مصادره یا فریز شدن مستقیم دارایی توسط خود کیف پول راحت می‌کند. البته یک استثنا در این مورد وجود دارد که در ادامه آن را بررسی می‌کنیم.

استثنا: خطر مسدود شدن استیبل کوین‌ها و توکن‌های متمرکز

تا اینجا دیدیم که خود تراست ولت به‌عنوان یک کیف پول غیرامانی نمی‌تواند مانع دسترسی شما به دارایی‌هایتان شود. اما یک نگرانی مهم دیگر وجود دارد که از کنترل تراست ولت خارج است: مسدودسازی دارایی‌های متمرکز توسط منتشرکنندگان آن‌ها. برخی ارزهای دیجیتال – علی‌الخصوص استیبل کوین‌ها مثل تتر (USDT)، یو‌اس‌دی کوین (USDC)، تتر گلد و پکس گلد – ساختاری متمرکز دارند و توسط شرکت‌های مشخصی اداره می‌شوند. این شرکت‌ها می‌توانند تحت فشار نهادهای قانونی، دارایی موجود در آدرس‌های خاصی را مسدود (فریز) کنند یا انتقال آن را محدود سازند. به عبارت دیگر، حتی اگر تراکنش‌های شما روی یک بلاکچین غیرمتمرکز انجام شود، صدور و مدیریت یک توکن متمرکز می‌تواند نقطه ضعفی برای دخالت نهادهای قضایی باشد.

نمونه ملموس این موضوع را طی سال‌های اخیر در مورد رمزارز تتر (USDT) شاهد بودیم. شرکت Tether Limited در برخی موارد اقدام به مسدود کردن دارایی کاربران ایرانی کرده است. این موضوع نشان می‌دهد در شرایط حساس، صادرکنندگان استیبل کوین‌های متمرکز قادرند به دستور مراجع بین‌المللی آدرس‌های مرتبط با کشورهای تحت تحریم را شناسایی و فریز کنند. ارتباط یک کیف پول یا بهتر بگوییم آدرس خاص که به فرض از نرم‌افزار تراست ولت استفاده می‌کند، اغلب از طریق بررسی تراکنش‌های آن آدرس با پلتفرم‌های مربوط به یک کشور تحریم‌شده شناسایی می‌شود. در ادامه اگر شرکت تتر یا هر استیبل کوین متمرکز دیگری تصمیم به مسدود کردن توکن‌های موجود در آن آدرس بگیرد، امکان جابه‌جایی تترهای موجود در آن کیف پول از مالک آن آدرس گرفته می‌شود.

دانستن این نکته اهمیت دارد که هر دارایی که وابسته به یک نهاد متمرکز باشد، در شرایط فشار قانونی ممکن است دچار محدودیت شود. خوشبختانه اکثر رمزارزهای مطرح (بیت کوین، اتریوم و…) کاملاً غیرمتمرکز هستند و هیچ دولت یا شرکتی نمی‌تواند آن‌ها را در کیف پول شما بلوکه کند. بنابراین دغدغه اصلی کاربران ایرانی باید حول توکن‌های متمرکز (مثل استیبل کوین‌های تتر و USDC) باشد و در صورت امکان بخش کمتری از سرمایه خود را به این دارایی‌ها اختصاص دهند یا حداقل جوانب احتیاط را در استفاده از آن‌ها رعایت کنند. یک راهکار خوب نیز استفاده از استیبل کوین‌های دلار غیرمتمرکز مانند دای (DAI) به جای تتر است.

همچنین بخوانید: دای (DAI) چیست؟

آیا تراست ولت ایران را تحریم کرده است؟

تا لحظه نگارش این مقاله، تراست ولت هیچ محدودیتی برای دسترسی کاربران ایرانی اعمال نکرده است و موردی از مسدودسازی کیف پول یا دارایی به خاطر ملیت گزارش نشده است. البته باید به یک نکته مهم توجه داشت: سیاست رسمی تراست ولت در قبال کشورهای تحت تحریم. طبق شرایط استفاده (Terms of Service) رسمی Trust Wallet که در وب‌سایت این شرکت منتشر شده، کاربران نباید در کشورهایی باشند که تحت تحریم‌های جامع ایالات متحده قرار دارند – از جمله ایران. این بند حقوقی به این معنی است که از دید قوانین بین‌المللی، تراست ولت مجاز به ارائه خدمات به کاربران ایرانی نیست. انعکاس همین سیاست را در برنامه می‌بینیم؛ به طوری که برخی امکانات تراست ولت که نیاز به ارتباط با سیستم مالی سنتی دارند، برای IPهای ایران غیرفعال شده‌اند. به عنوان مثال، قابلیت خرید مستقیم ارز دیجیتال با کارت بانکی (از طریق سرویس‌های واسط مانند Simplex یا MoonPay) در داخل تراست ولت برای کاربران ساکن ایران در دسترس نیست. این محدودیت به دلیل قوانین تحریمی و الزام ارائه‌دهندگان خدمات مالی به مسدودسازی مناطق تحریم‌شده اعمال شده است.

خوشبختانه استفاده عادی از خود کیف پول (یعنی ساختن ولت، ارسال و دریافت رمزارزها و مدیریت توکن‌ها) در تراست ولت برای ایرانیان تاکنون بدون نیاز به ابزار خاصی ممکن بوده است. اگرچه توسعه‌دهندگان Trust Wallet می‌توانند در آینده دسترسی اپلیکیشن را برای محدوده‌های جغرافیایی خاصی محدود کنند (مثلاً استفاده بدون VPN را غیرممکن سازند)، اما تا به امروز چنین اقدامی صورت نگرفته است و امیدواریم با توجه به ماهیت غیرمتمرکز این ولت هرگز نیز اتفاق نیفتد؛ اما حتی اگر این اتفاق بیفتد باز هم خطری دارایی شما را تهدید نمی‌کند.

در صورت تحریم شدن تراست ولت چه بلایی بر سر دارایی کاربران می‌آید؟

فرض کنیم بدترین سناریو رخ دهد و توسعه‌دهندگان تراست ولت تصمیم بگیرند به طور رسمی دسترسی کاربران ایرانی را مسدود کنند. نتیجه چنین تحریمی از سوی تراست ولت برای کاربران چیست؟ خبر خوب اینکه حتی در این حالت، دارایی دیجیتال شما در امان خواهد بود. همان‌طور که توضیح دادیم، تراست ولت یک رابط نرم‌افزاری است و خود رمزارزها را در اختیار ندارد؛ بنابراین مسدود کردن اپلیکیشن به معنای مسدود شدن دارایی نیست. کلیدهای خصوصی مربوط به کیف پول در دست خود کاربر است و هیچکس نمی‌تواند به صرف تحریم نرم‌افزار، آن کلیدها را از بین ببرد یا غیرفعال کند. به بیان ساده، اگر روزی Trust Wallet به روی ایرانیان بسته شود، شما می‌توانید با عبارت بازیابی ۱۲ کلمه‌ای خود به راحتی تمام موجودی را در یک کیف پول دیگر (مانند اتمیک ولت، سیف پل و غیره) بازیابی کنید. این عبارت بازیابی چکیده‌ای از کلیدهای خصوصی تمام دارایی‌های شماست و روی هر ولت سازگار دیگری وارد شود، همان موجودی را نمایش خواهد داد.

راه دیگر در صورت تحریم شدن برنامه، استفاده از نرم‌افزارهای تغییر آی پی (VPN) برای دور زدن محدودیت است. تجربه نشان داده در مواردی که سرویس‌های غیرمتمرکز به اجبار قوانین دست به محدودیت جغرافیایی می‌زنند، تغییر موقعیت مجازی کاربر تقریباً همیشه راه‌گشاست. برای مثال، صرافی غیرمتمرکز PancakeSwap مدتی است IPهای ایران را مسدود می‌کند، اما کاربران ایرانی به سادگی با یک VPN مطمئن همچنان از آن استفاده می‌کنند. بنابراین چنانچه روزی تراست ولت نیز چنین رویکردی در پیش بگیرد، کافیست IP خود را پنهان کنید تا مشکل حل شود. نکته بسیار مهم این است که حتماً قبل از هر اتفاقی، عبارت بازیابی کیف پول خود را در جای امن یادداشت و نگهداری کنید. این عبارت تنها راه دسترسی شما به دارایی در صورت تغییر یا از بین رفتن نرم‌افزار است؛ پس اگر تاکنون آن را یادداشت نکرده‌اید، حتماً همین حالا اقدام کنید و در چند جای امن (ترجیحاً به صورت آفلاین روی کاغذ) ذخیره داشته باشید.

نتیجه‌گیری

با توجه به موارد گفته‌شده، تراست ولت به دلیل ساختار غیرحضانتی و غیرمتمرکز خود تحریم‌شدنی نیست و تاکنون استفاده از آن برای کاربران ایرانی ممنوع نشده است. حتی اگر روزی توسعه‌دهندگان این ولت به تبعیت از قوانین بین‌المللی دسترسی کاربران ساکن ایران را محدود کنند، باز هم دارایی‌های شما مسدود یا مصادره نخواهد شد و همچنان با در اختیار داشتن عبارت بازیابی قابل دسترسی خواهد بود. تنها تهدید جدی، تحریم تراست ولت به شکل غیرمستقیم و از ناحیه رمزارزهای متمرکز است که می‌تواند منجر به فریز شدن برخی دارایی‌ها (مانند تتر) توسط شرکت‌های صادرکننده شود. با این وجود، با رعایت توصیه‌های امنیتی، توزیع ریسک بین دارایی‌های مختلف، جایگزین کردن تتر با استیبل کوین غیرمتمرکز DAI و استفاده آگاهانه از ابزارهایی نظیر VPN، کاربران ایرانی می‌توانند با خیال آسوده به استفاده از Trust Wallet ادامه دهند و از مزایای دنیای ارز دیجیتال بهره‌مند شوند.

سوالات متداول