در بازار طلا و جواهر، واژه‌هایی مانند گرم، قیراط و مثقال بسیار شنیده می‌شوند. اما کمتر کسی به طور دقیق می‌داند هر یک مثقال طلا چند گرم است؟ اصلاً از واحد مثقال برای کدام عیار طلا استفاده می‌شود و چه کاربردی دارد؟ در این مقاله، به زبان ساده و دقیق به تعریف مثقال، انواع آن، کاربردهایش و فرمول‌های تبدیل آن به گرم طلا می‌پردازیم. اگر شما هم می‌خواهید در زمان خرید یا فروش طلا آگاهانه‌تر عمل کنید، با ما همراه باشید.
مثقال چیست؟
مثقال یک واحد سنتی اندازه‌گیری وزن است که در بسیاری از کشورهای خاورمیانه، به‌ویژه ایران، عراق، عربستان و افغانستان کاربرد داشته و هنوز هم دارد. ریشهٔ واژه «مثقال» از زبان عربی است و به معنای «وزنه» یا «سنگ‌ترازو» است. در دوران پیش از متریک شدن سیستم‌های اندازه‌گیری، مثقال یکی از اصلی‌ترین روش‌های توزین در بازارها و دادوستدهای تجاری بوده است.
در ایران، واحد مثقال از دیرباز برای سنجش وزن طلا، زعفران، داروهای سنتی و حتی سنگ‌های قیمتی استفاده می‌شده است. اما آنچه مثقال را خاص‌تر می‌کند، ارتباط آن با طلا است؛ چرا که قیمت روز طلا معمولا به‌صورت مظنه مثقال طلا اعلام می‌شود. منظور از مظنه، قیمت هر یک مثقال طلا ۱۷ عیار است که در ادامه درباره آن بیشتر صحبت خواهیم کرد.
هر مثقال طلا چند گرم است؟
سؤال رایجی که اغلب افراد در زمان خرید یا مشاهده قیمت طلا می‌پرسند این است که هر مثقال طلا چند گرم است؟ پاسخ ساده این است:
هر مثقال طلا برابر با ۴٫۶۰۸ گرم است. و اغلب وقتی قیمت طلا برحسب مثقال اعلام می‌شود، منظور قیمت یک مثقال طلای ۱۷ عیار (نه ۱۸ عیار) یا همان مظنه است.
فرمول تبدیل مثقال به گرم طلای ۱۸ عیار
اگر قیمت هر مثقال طلا را بدانید، برای محاسبه قیمت هر گرم طلا کافیست عدد اعلام‌شده را تقسیم بر ۴٫۶۰۸ کنید.
برای مثال، اگر مظنه مثقال طلا ۳۰ میلیون تومان باشد، می‌توان گفت قیمت هر گرم طلای ۱۷ عیار برابر است با:
تومان ۶٬۵۱۰٬۰۰۰ = ۴٫۶۰۸ ÷ ۳۰٬۰۰۰٬۰۰۰
این عدد البته مربوط به طلای ۱۷ عیار است. حالا اگر بخواهیم قیمت طلای ۱۸ عیار را بر اساس نرخ مظنه یا همان قیمت مثقال طلا ۱۷ عیار حساب کنیم، باید این عدد (یعنی قیمت هر گرم طلای ۱۷ عیار) را رد ۱٫۰۶۳۸ ضرب کنیم. با این کار خلوص بالاتر طلای ۱۸ عیار در محسابه ما لحاظ شده و نرخ طلای ۱۸ عیار را بر اساس مظنه یا قیمت مثقال طلای ۱۷ عیار به دست آورده‌ایم. برای توضیح بیشتر باشد گفت عدد ۱٫۰۶۳۸ حاصل تقسیم ۷۵۰ (خلوص طلای ۱۸ عیار) به ۷۰۵ (خلوص طلای ۱۷ عیار) است.
در ادامه مثال قبل، محاسبات به شرح زیر خواهد بود:
تومان ۶٬۹۲٬۵۰۰۰ = ۳۰٬۰۰۰٬۰۰۰ × ۱٫۰۶۳۸
در محسابه بالا، در واقع قیمت طلای ۱۸ عیار را بر اساس نرخ مظنه محسابه کردیم. اما اگر هدف شما این است که بدانید هر یک مثقال طلای ۱۷ عیار معادل چند گرم طلای ۱۸ عیار است، باید گفت هر یک مثقال طلا با عیار ۱۷ برابر با ۴٫۳۳۱ گرم طلای ۱۸ عیار در نظر گرفته می‌شود.
همچنین بخوانید: هر اونس چند گرم طلای ۱۸ عیار است؟
انواع مثقال طلا
واحد مثقال دارای انواع مختلفی است که تفاوت‌هایی جزئی در وزن و کاربرد دارند. در ادامه با مهم‌ترین انواع مثقال آشنا می‌شویم:
مثقال معمولی (بازاری)
- وزن: ۴٫۶۰۸ گرم
- کاربرد: مبنای قیمت‌گذاری طلا در بازار ایران
- طلا: معمولاً قیمت طلا بر مبنای مثقال ۱۷ عیار اعلام می‌شود.
مثقال شرعی
- وزن: ۳٫۴۵۶ گرم
- کاربرد: در مسائل فقهی مانند پرداخت خمس، زکات یا تعیین نصاب شرعی طلا
- تفاوت: وزن کمتری نسبت به مثقال معمولی دارد.
مثقال صیرفی
- وزن: ۴٫۲۵ گرم
- کاربرد: بیشتر در مبادلات سنتی یا در برخی کشورهای عربی کاربرد دارد.
بنابراین، اگر در متنی دینی یا فقهی با واژهٔ «مثقال» روبه‌رو شدید، احتمالاً منظور مثقال شرعی است. اما در بازار طلا، منظور همان مثقال معمولی (۴٫۶۰۸ گرم طلای ۱۷ عیار) است.
چرا قیمت طلا بر اساس مثقال اعلام می‌شود؟
شاید برای شما هم این سؤال پیش آمده باشد که چرا با وجود رایج بودن «گرم» به عنوان واحد سنجش طلا، قیمت‌ها ابتدا بر اساس مثقال بیان می‌شوند؟ دلایل این مسئله به چند عامل تاریخی و فنی باز می‌گردد:
- سنت بازار: از گذشته‌های دور، قیمت طلا در ایران به صورت مظنه مثقال اعلام می‌شده و این سنت هنوز هم ادامه دارد.
- دقت بالا: برخی فروشندگان و محاسبه‌گران حرفه‌ای، ترجیح می‌دهند مظنه مثقال طلا را به عنوان شاخص اصلی قیمت در نظر بگیرند تا تأثیر نوسانات جزئی در گرم، کمتر شود.
- معادل‌سازی آسان: چون ۱ مثقال = ۴٫۶۰۸ گرم است، به راحتی می‌توان آن را به گرم تبدیل کرد و برعکس.
کاربردهای مثقال
مثقال فقط مختص بازار طلا نیست. این واحد قدیمی هنوز هم در صنایع و حوزه‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد، از جمله:
بازار طلا و جواهرات
همان‌طور که اشاره شد، مثقال واحد رایج برای اعلام مظنه طلاست. بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی، فروشندگان و حتی سایت‌های آنلاین ابتدا قیمت هر مثقال طلا را ذکر می‌کنند.
زعفران
زعفران، به‌عنوان یکی از گران‌قیمت‌ترین محصولات کشاورزی ایران، اغلب بر حسب مثقال خرید و فروش می‌شود. چون میزان‌های کمی از آن خریداری می‌شود، مثقال واحد مناسبی است.
عطاری‌ها و داروهای سنتی
بسیاری از مواد گیاهی، عرقیجات و داروهای سنتی، همچنان بر حسب مثقال اندازه‌گیری می‌شوند، به‌ویژه در عطاری‌ها.
محاسبات فقهی
در مسائل فقهی مانند زکات طلا، دیه و دیگر احکام، از مثقال (اغلب مثقال شرعی) استفاده می‌شود. مثلاً ممکن است بگویند نصاب زکات طلا، ۲۰ مثقال شرعی است.
تفاوت مثقال طلا با گرم طلا
| ویژگی | مثقال طلا | گرم طلا |
|---|---|---|
| مبنای اندازه‌گیری | سنتی و قدیمی | متریک و بین‌المللی |
| مقدار واحد | ۴٫۶۰۸ گرم | ۱ گرم |
| کاربرد رایج | قیمت‌گذاری کلی طلا | فروش و خرید روزانه طلا |
| دقت محاسبه | کمتر در مقایسه با گرم | بیشتر و دقیق‌تر |
| درصد خلوص | اغلب منظور طلای ۱۷ عیار است | اغلب منظور طلای ۱۸ عیار است |
بنابراین هرچند گرم واحد جهانی‌تری برای خرید و فروش طلا است، اما مثقال همچنان نقش مهمی در تعیین قیمت‌ها در بازار ایران دارد.
آیا مثقال طلا برابر با مثقال زعفران است؟
در ظاهر بله، چرا که هر دو به طور معمول معادل ۴٫۶۰۸ گرم در نظر گرفته می‌شوند. اما در عمل، به دلیل حساسیت‌های مختلف در وزن‌کشی (مثلاً استفاده از ترازوی دقیق دیجیتال در زعفران)، ممکن است وزن‌ها تفاوت اندکی داشته باشند. در هر صورت، واحد پایه یکی‌ست اما کاربرد و دقت ممکن است متفاوت باشد.
جمع‌بندی
در این مقاله دیدیم که:
- هر مثقال طلا برابر با ۴٫۶۰۸ گرم است.
- مثقال واحدی سنتی است که هنوز هم در بازار طلا، زعفران و عطاری‌ها کاربرد دارد.
- با استفاده از فرمول‌های ساده، می‌توان مثقال را به گرم و بالعکس تبدیل کرد.
- انواع مثقال شامل مثقال معمولی، شرعی و صیرفی هستند.
- قیمت طلا معمولاً ابتدا بر اساس مثقال ۱۷ عیار اعلام می‌شود و سپس به گرم ۱۷ عیار یا ۱۸ عیار تبدیل می‌شود.
بنابراین اگر قصد خرید یا فروش طلا دارید، دانستن تفاوت مثقال با گرم و آشنایی با فرمول‌های تبدیل آن می‌تواند نقش مؤثری در تصمیم‌گیری دقیق‌تر شما داشته باشد.
سوالات متداول
هر مثقال طلا معادل ۴٫۶۰۸ گرم است و اغلب به طلای ۱۷ عیار اشاره دارد نه ۱۸ عیار.
هر یک مثقال طلای ۱۷ عیار معادل ۴.۳۳۱ گرم طلای ۱۸ عیار ارزش دارد.
زیرا مظنه طلا به صورت سنتی با مثقال ۱۷ عیار بیان می‌شود که محاسبه و مقایسه آن برای فروشندگان آسان‌تر است.
قیمت مثقال در بازار ایران را بر ۴٫۶۰۸ تقسیم کرده و نتیجه را در ۱٫۰۶۳۸ ضرب کنید.
مثقال شرعی حدود ۳٫۴۵۶ گرم است، در حالی که مثقال بازاری طلا ۴٫۶۰۸ گرم وزن دارد.
