در معرفی بیت کوین (BTC) دیگر آن را صرفاً یک ارز دیجیتال نمی‌دانیم، بلکه به‌عنوان نمادی از تحول در مفهوم ارزش و پول می‌شناسیم. این دارایی ارزشمند با ساختاری متفاوت از نظام‌های مالی سنتی، نگاه جهان به مفاهیم عرضه، تقاضا و کمیابی را دگرگون کرده است. یکی از پایه‌های اصلی طراحی آن، محدودیت در تعداد واحدهای قابل‌استخراج یعنی ۲۱ میلیون بیت کوین است. تا اکتبر ۲۰۲۵، بیش از ۱۹٫۹ میلیون واحد در گردش قرار گرفته و این شبکه به نقطه پایانی عرضه خود نزدیک‌تر از همیشه است. این محدودیت بر ارزش‌گذاری، رفتار سرمایه‌گذاران و جایگاه بیت کوین در آینده نظام مالی جهانی اثر می‌گذارد.
وضعیت عرضه کنونی بیت کوین
طراحی بیت کوین توسط خالق آن، ساتوشی ناکاموتو، از ابتدا بر پایه سقف عرضه ۲۱ میلیون واحدی بنا شد. با وجود ۱۹٫۹۲ میلیون بیت کوین در گردش، اکنون فقط حدود ۱٫۵ میلیون BTC دیگر برای استخراج باقی مانده است. کارشناسان حدس می‌زنند که آخرین بیت کوین در حدود سال ۲۱۴۰ استخراج خواهد شد. از آن زمان به بعد، هیچ BTC جدیدی دیگر به شبکه اضافه نمی‌شود.
مکانیزم‌های عرضه بیت کوین؛ استخراج و هاوینگ با جزئیات
فرایند استخراج (ماینینگ) در مرکز سازوکارهای عرضه بیت کوین و امنیت شبکه قرار دارد. استخراج بیت کوین شامل رایانه‌های قدرتمندی است که برای تأیید و افزودن دسته‌های جدیدی از تراکنش‌ها (بلوک‌ها) به بلاکچین، پازل‌های رمزنگاری پیچیده‌ای را حل می‌کنند. اولین ماینری که پازل را حل کند، حق اضافه‌کردن بلاک بعدی را به دست می‌آورد و با بیت کوین‌های تازه‌ضرب‌شده، معروف به پاداش بلاک، همراه با کارمزدهای تراکنش پاداش می‌گیرد.
رویدادهای هاوینگ در پروتکل برنامه‌ریزی شده‌اند تا اطمینان حاصل شود که عرضه بیت کوین‌های جدید با نرخ قابل پیش‌بینی و به‌تدریج کاهنده معرفی می‌شود:
- پاداش اولیه: ۵۰ BTC در هر بلوک (۲۰۰۹-۲۰۱۲)
- اولین هاوینگ (نوامبر ۲۰۱۲): ۲۵ BTC در هر بلوک.
- دومین هاوینگ (ژوئیه ۲۰۱۶): ۱۲٫۵ BTC در هر بلوک.
- سومین هاوینگ (مه ۲۰۲۰): ۶٫۲۵ BTC در هر بلوک.
- چهارمین هاوینگ (آوریل ۲۰۲۴): ۳٫۱۲۵ BTC در هر بلوک.
این هاوینگ‌ها برای حفظ برنامه عرضه قابل پیش‌بینی و جلوگیری از تورم ضروری هستند. با کاهش سیستماتیک نرخ ورود بیت کوین‌های جدید به شبکه، پروتکل تضمین می‌کند که عرضه در طول زمان کاهش می‌یابد و درنهایت، پس از رسیدن به سقف ۲۱ میلیون واحدی متوقف می‌شود.
چرا کمیابی بیت کوین بسیار مهم است؟
عرضه ثابت ۲۱ میلیون واحدی، هسته جذابیت اقتصادی بیت کوین است. این محدودیت، اصل کمیابی را در خود جای داده است که در کالاهای سنتی مانند طلا یک عامل اصلی ارزش است. این ماهیت محدود، پیامدهای مهمی برای بیت کوین دارد.
مقاومت در برابر تورم و ماهیت ضدتورمی
بیت کوین برخلاف پول‌های فیات که دولت‌ها می‌توانند به‌صورت نامحدود آن‌ها را چاپ کنند، ذاتاً ضدتورمی است. عرضه قابل پیش‌بینی و محدود آن باعث می‌شود که بیت کوین در برابر فشارهای تورمی مقاومت کند. این ویژگی آن را به ابزاری برای حفظ ارزش در برابر کاهش ارزش پول سنتی تبدیل می‌کند. داشتن سقف معین، تضمینی است بر این که هیچ نهاد مرکزی نمی‌تواند خودسرانه عرضه را افزایش دهد.
افزایش ارزش اقتصادی و پویایی قیمت
کمیابی برای سرمایه‌گذاران بسیار مهم است. با نزدیک‌شدن عرضه در گردش به حداکثر خود و با فرض رشد تقاضا، ارزش نظری هر بیت کوین افزایش می‌یابد. این پویایی عرضه و تقاضا، دلیل اصلی افزایش قابل‌توجه قیمت بیت کوین است. با وجود نوسانات، بیت کوین به ذخیره بلندمدت ارزش جذاب تبدیل می‌شود. پس از هاوینگ آوریل ۲۰۲۴، قیمت بیت کوین تا ژوئیه ۲۰۲۵ به بیش از ۱۲۴٬۰۰۰ دلار رسید. این موضوع، تأییدی بر روند تاریخی رشد بیت کوین پس از هاوینگ است.
امنیت شبکه و انگیزه‌های استخراج
عرضه محدود نقش مهمی نیز در امنیت شبکه بیت کوین دارد. بیت کوین‌های جدید از طریق استخراج وارد چرخه می‌شوند. ماینرها تراکنش‌ها را اعتبارسنجی می‌کنند و بلاک‌های جدید را به بلاکچین می‌افزایند. پاداش ماینرها شامل پاداش بلاک و کارمزدهای تراکنش است. عرضه محدود تضمین می‌کند که این پاداش‌ها، حتی با کاهش ناشی از هاوینگ، همچنان به‌عنوان انگیزه‌ای قوی باقی بمانند. این انگیزه ماینرها را تشویق می‌کند تا شبکه را ایمن نگه دارند و مقاومت آن را در برابر حملات افزایش دهند.
تأثیر بیت کوین‌های ازدست‌رفته
عامل مهم دیگر که کمیابی را تشدید می‌کند، بیت کوین‌های ازدست‌رفته هستند. تخمین زده می‌شود حدود ۴ میلیون بیت کوین به‌دلیل فراموشی کلیدها یا گم‌شدن کیف پول‌ها، برای همیشه از گردش خارج شده باشند. این پدیده، کمیابی بیت کوین‌های قابل‌دسترسی واقعی را افزایش می‌دهد و به‌طور پیش‌فرض به ارزش عرضه باقی‌مانده کمک می‌کند.
زندگی پس از ۲۱ میلیون بیت کوین چگونه است؟
سؤال «چه اتفاقی می‌افتد وقتی تمام ۲۱ میلیون بیت کوین استخراج شوند؟» مسئله محوری برای آینده بلندمدت بیت کوین خواهد بود. پاسخ کوتاه به این پرسش این است: دیگر هیچ بیت کوینی ایجاد نمی‌شود. عرضه در گردش ثابت می‌ماند و ارزش بیت کوین را فقط پویایی عرضه و تقاضای موجود تعیین می‌کند. بااین‌حال، در واقعیت احتمالاً اوضاع پیچیده‌تر خواهد بود، به‌ویژه برای ماینرهای بیت کوین.
در دوران پس از استخراج که پیش‌بینی می‌شود حدود سال ۲۱۴۰ باشد، ماینرها دیگر پاداش بلاک به‌شکل بیت کوین‌های جدید دریافت نخواهند کرد. جبران خدمات آن‌ها به‌طور کامل، به کارمزدهایی که کاربران بابت تأیید تراکنش‌هایشان پرداخت می‌کنند بستگی خواهد داشت. انتظار می‌رود این انتقال، اقتصاد استخراج را به‌طور اساسی تغییر دهد.
- تغییر سودآوری: سودآوری ماینرها به‌شدت به حجم تراکنش‌ها و میانگین کارمزدهای تراکنش بستگی خواهد داشت.
- راه‌حل‌های لایه ۲: اگر بیت کوین عمدتاً به‌عنوان ذخیره ارزش تکامل یابد، راه‌حل‌های کارآمدتر لایه ۲ مانند شبکه لایتنینگ می‌توانند پرداخت‌های کوچک‌تر و مکرر را مدیریت کنند.
- چالش‌های پیش رو: برخی درباره پیامدهای نامطلوب پایان سودآوری استخراج حدس‌هایی می‌زنند: برای مثال، تشکیل کارتل‌های ماینر برای کنترل منابع. هرچند انتظار می‌رود سازگاری شبکه این خطرات را کاهش دهد.
نتیجه‌گیری
مکانیزم‌ها و سیاست‌های طراحی‌شده، مانند سقف ۲۱ میلیون واحد، هاوینگ‌های منظم و تأثیر بیت کوین‌های ازدست‌رفته، اطمینان می‌دهند که عرضه بیت کوین به‌طور پایدار محدود باقی بماند و ارزش اقتصادی آن در طول زمان افزایش یابد. در آینده، پس از استخراج آخرین بیت کوین در حدود سال ۲۱۴۰، شبکه بدون افزودن واحدهای جدید نیز به کار خود ادامه می‌دهد و امنیت آن متکی به کارمزدهای تراکنش و سازوکارهای تشویقی ماینرها است. این مرحله، نقطه تحولی برای اقتصاد استخراج و رفتار بازار خواهد بود و نشان می‌دهد که بیت کوین بیش از یک ارز دیجیتال، نمونه‌ای از تعامل فناوری، کمیابی و اقتصاد پیش‌بینی‌شده است.
سؤالات متداول
سقف عرضه بیت کوین ۲۱ میلیون واحد تعیین شده است و بیشتر از این قابل‌استخراج نیست.
تا اکتبر ۲۰۲۵، بیش از ۱۹٫۹ میلیون واحد بیت کوین در گردش قرار گرفته است.
رویداد هاوینگ پاداش استخراج را نصف می‌کند و عرضه بیت کوین را به‌تدریج کاهش می‌دهد.
بیت کوین به‌دلیل محدودیت عرضه و پیش‌بینی‌پذیری آن به‌طور طبیعی در برابر تورم مقاومت می‌کند.
تخمین زده می‌شود که حدود ۴ میلیون بیت کوین به‌دلیل گم‌شدن یا فراموشی کلیدها برای همیشه از دست رفته‌اند.
پس از استخراج آخرین بیت کوین، ماینرها تنها از طریق کارمزدهای تراکنش‌ها پاداش دریافت خواهند کرد.
