با معرفی بلاک‌چین، فناوری که ذاتاً غیرمتمرکز در نظر گرفته می‌شود، مدل جدیدی برای شرکت‌هایی که به‌عنوان واسطه‌ی خریداران و فروشندگان عمل می‌کنند، یعنی صرافی ارزهای دیجیتال، پدید آمده است.
از زمان پیدایش رمزارزها، مبادلات ارزهای دیجیتال معمولاً متمرکز بوده است، به این معنی که تمام تراکنش‌ها باید از طریق سیستم‌ها و زیرساخت‌های شرکت واسطه تکمیل شوند.
اما امروزه معامله‌گران در استفاده از صرافی‌های متمرکز (CEX) و صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) حق انتخاب دارند. برای تصمیم‌گیری آگاهانه، معامله‌گران باید از تفاوت‌های بین خدمات صرافی‌های متمرکز و غیرمتمرکز، از جمله مزایا و معایب هر کدام آگاه باشند. این اطلاعات به آنها کمک می‌کند تا هنگام معامله رمزارزها با توجه به شرایط خود مدل مناسب‌تر را انتخاب کنند.
در ادامه این مقاله از مجله نوبیتکس، هر آنچه را که باید در مورد صرافی‌های متمرکز (CEX) بدانید، از جمله نحوه عملکرد آنها و تفاوت آنها با صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) را توضیح خواهیم داد.
صرافی متمرکز (CEX) چیست؟
CEX مخفف عبارت Centralized Exchange به معنای صرافی متمرکز است. در حوزه کریپتو، صرافی متمرکز یک پلتفرم تجارت آنلاین است که به افراد متصل به اینترنت امکان خرید، فروش و مبادله دارایی‌های کریپتویی را می‌دهد. این صرافی تحت مالکیت و اداره یک شرکت خصوصی است، به این معنی که تابع قوانین و مقررات هر حوزه قضایی است که در آن فعالیت می‌کند. یک صرافی متمرکز (CEX) از کاربران می‌خواهد که ثبت‌نام کرده و یک حساب کاربری برای انجام فعالیت‌های خود باز کنند. همچنین اکثر صرافی‌های متمرکز تابع قوانین مشخصی مانند ضوابط ضد پولشویی هستند و اطلاعاتی از کاربران برای احراز هویت دریافت می‌کنند.
صرافی‌های متمرکز درخواست‌های خریداران و فروشندگان را با جمع‌آوری سفارشات آنها در یک دفتر سفارشات (order book) مطابقت می‌دهد. صرافی به عنوان یک واسطه قابل اعتماد بین خریداران و فروشندگان عمل می‌کند. کاربران برای کل فرآیند تراکنش به صرافی متمرکز متکی هستند و اعتماد دارند که صرافی از آگاهی و برتری اطلاعاتی که دارد، به نفع خود استفاده نخواهد کرد. صرافی متمرکز (CEX) همچنین به عنوان نگهبان دارایی‌های نقد یا کریپتویی موجود در حساب‌های کاربری عمل می‌کند و تلاش می‌کند مکانی امن برای ذخیره دارایی کاربران خود فراهم کند. متأسفانه این امر در گذشته برای برخی از صرافی‌های متمرکز صادق نبوده است.
مزایای صرافی متمرکز
در ادامه به معرفی مزایای صرافی‌های متمرکز برای کاربران خواهیم پرداخت:
کاربر پسند بودن
صرافی‌های متمرکز، مانند صرافی بایننس (Binance)، بر ارائه تجربه‌ای کاربر پسند برای انواع کاربران صرافی تاکید دارند. افراد تازه‌وارد به حوزه کریپتو به ابزارهای ساده‌ای برای تبدیل دارایی مانند Binance Convert دسترسی دارند، در حالی که معامله‌گران باتجربه می‌توانند از ابزارهای حرفه‌ای‌تری مانند معاملات اسپات تریدینگ ویو (TradingView Spot Exchange) استفاده کنند. همچنین یک صرافی متمرکز (CEX) احتمالاً راهنماهای دقیقی را به کاربران به عنوان بخشی از خدمات خود ارائه می‌دهد. برای مثال می‌توان به آکادمی بایننس اشاره کرد که کاربران را در حوزه کریپتو از جمله چگونگی استفاده از خدمات بایننس راهنمایی می‌کند. در صرافی ارز دیجیتال نوبیتکس نیز بخشی با نام مجله نوبیتکس ایجاد شده که به مطالب آموزشی، تحلیلی و خبری در حوزه رمزارزها اختصاص دارد. همچنین در بخش راهنمای وب‌سایت نوبیتکس نحوه استفاده از خدمات نوبیتکس آموزش داده شده است.
فرآیند ثبت نام در صرافی متمرکز (CEX) تقریباً مانند افتتاح حساب بانکی است. اکثر افراد از قبل با این فرایند آشنا هستند و دانش فنی خاصی نیاز نیست. اکثر صرافی‌های غیرمتمرکز قابلیت پرداخت با کارت‌های اعتباری و نقدی را به کاربران ارائه می‌دهند و اولین سرمایه‌گذاری شما در حوزه کریپتو را تا حد امکان ساده می‌کنند.
پشتیبانی
یکی از بزرگترین موانع برای مبتدیان حوزه رمزارز در استفاده از صرافی‌های غیرمتمرکز، روش کار با ابزارهای غیرمتمرکز است. اشتباه در کار با کیف پول‌های کریپتویی، آدرس‌ها، هزینه‌های تراکنش و سایر جنبه‌های بلاک‌چین، می‌تواند اشتباهی غیر قابل جبران باشد. هیچ مدیر سیستمی وجود ندارد که به شما کمک کند، بنابراین اگر رمز خود را گم کنید یا ارز دیجیتال را به کیف پول اشتباهی بفرستید، تمام مسئولیت بر دوش شماست.
اما اگر با استفاده از صرافی‌های متمرکز معامله کنید، می‌توانید از این مشکلات جلوگیری کنید. به عنوان مثال، در صورت از دست دادن دسترسی به حساب بایننس، پشتیبانی مشتری‌می‌تواند کمک کند و نیازی به پرداخت گس فی (Gas Fee) در هنگام جابجایی رمزارز در بین محصولات بایننس نیست. این امکانات صرافی‌های متمرکز از کاربران حمایت می‌کند و از آنها در برابر اشتباهات جبران ناپذیری که گاهی اوقات در صرافی غیرمتمرکز (DEX) رخ می‌دهد محافظت می‌کند.
خدمات یکپارچه تر
یک صرافی غیرمتمرکز (CEX) می‌تواند طیف گسترده‌ای از محصولات و خدمات یکپارچه را ارائه دهد و صرافی خود را به یک فروشگاه کریپتویی کامل تبدیل کند. در یک صرافی متمرکز مانند بایننس (Binance)، می‌توانید بدون خروج از پلتفرم به خدمات معامله، استیکینگ، بازار NFT، لانچ‌پد (LaunchPad)، تبادلات P2P و موارد دیگر دسترسی داشته باشید. علاوه بر این، جابجایی دارایی در میان این بخش‌های مختلف ساده است.
معایب صرافی‌های متمرکز
با وجود مزایایی که صرافی‌های متمرکز دارند و در بخش قبل به آنها اشاره شد، این صرافیها معایبی نیز دارند که در ادامه آنها را بررسی خواهیم کرد.
احتمال تحت حمله قرار گرفتن
به دلیل اینکه صرافی‌های متمرکز اغلب نهادهایی بزرگ هستند و همچنین به دلیل ماهیت متمرکز آنها، اهداف جذابی برای حملات هکرها محسوب می‌شوند. در واقع می‌توان گفت که هر گونه سرمایه کاربران که در صرافی متمرکز (CEX) ذخیره شده است، مستعد سرقت است. با وجود اینکه صرافی‌های متمرکز امنیت را در اولویت قرار می‌دهند، نمی توانند خطر هک و سرقت را به طور کامل از بین ببرند. در طول این سال‌ها، هک‌هایی در صرافی‌های متمرکز مانند هک Mt. Gox رخ داده است.
کارمزد تراکنش اضافی
اگر نگوییم همه، می‌توان گفت اغلب خدماتی که در صرافی متمرکز (CEX) استفاده می‌کنید، شامل هزینه تراکنش می‌شود. این هزینه در بسیاری از موارد ممکن است پنهان باشد یا در درون خدمات قرار داده شده باشد. صرافی‌های متمرکز ممکن است به دلیل هزینه‌های عملیاتی بالاتری که دارند، در رقابت با کارمزدهای پایین تراکنش که توسط صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) ارائه می‌شود با مشکل مواجه شوند. با این حال، هزینه‌های تراکنش اضافی صرافی‌های متمرکز باید با گس فی (Gas Fee) استفاده از صرافی‌های غیرمتمرکز سنجیده شود، هزینه‌ای که می‌تواند در برخی از شبکه‌ها مقدار قابل توجهی باشد.
عدم نگهداری دارایی توسط کاربر
برای استفاده از یک صرافی متمرکز ، باید ارزهای دیجیتال خود را به کیف پول آن صرافی واریز کنید. در واقع شما با این کار حفظ و نگهداری دارایی خود را به صرافی متمرکز می‌سپارید. بنابراین، ممکن است نتوانید هر موقع که دلتان خواست از آن برداشت کنید. ممکن است این مسئله زمانی که یک صرافی ورشکسته می‌شود بیشتر نیز مشکل‌ساز شود و حتی می‌تواند منجر به از دست دادن تمام دارایی‌های شما در صرافی شود. این وضعیت مشابه نگهداری پول نقد در بانک است. در زمان رکود اقتصادی یا هنگام مواجه شدن بانک با بحران، ممکن است دسترسی به دارایی‌های خود در بانک نداشته باشید.
صرافی متمرکز رمزارز (CEX) دقیقاً چه کاری انجام می‌دهد؟
یک صرافی متمرکز ارز دیجیتال سه نقش اصلی دارد:
تطبیق سفارش
در یک صرافی کریپتو، خریداران و فروشندگان با همدیگر معامله‌می‌کنند، به این معنی که شما رمزارز را از کاربر دیگری در صرافی خریداری می‌کنید نه از خود صرافی.
صرافی در واقع مکانی را برای خریداران و فروشندگان ارزهای دیجیتال فراهم می‌کند و سفارشات خریداران و فروشندگان را با یکدیگر تطبیق می‌دهد.
اگر خریدار قصد خرید بیت کوین (BTC) به قیمت 20000 دلار داشته باشد و فروشنده ای بخواهد بیت کوین را با قیمت 20000 دلار بفروشد، صرافی سفارشات این دو را با هم مطابقت می‌دهد.
تسویه حساب طرف مقابل
همچنین، یک وظیفه دیگر صرافی عمل کردن به عنوان مرکزی برای تسویه حساب طرف مقابل است. از آنجایی که نه خریدار و نه فروشنده از هویت طرف مقابل آگاه نخواهند شد، این امر باعث ناشناس ماندن هر دو طرف می‌شود. علاوه بر این، صرافی متمرکز کل فرآیند تراکنش را مدیریت می‌کند و تضمین می‌کند که تمام تعهدات بین خریدار و فروشنده انجام شود.
به عنوان مثال، اگر برای یک بیت کوین 1000 دلار پرداخت کرده باشید، صرافی تضمین می‌کند که شما 1000 دلار دارید، دلار را به حساب فروشنده منتقل می‌کند و سپس بیت کوین خریداری شده را به حساب شما ارسال می‌کند. با این عملکرد صرافی، شما نمی‌توانید به سادگی بیت کوین را بگیرید و ناپدید شوید. همچنین فروشنده نمی‌تواند فقط دلارهای شما را بگیرد و برود.
حفاظت و نگهبانی
صرافی همچنین به عنوان نگهبان هر پول نقد یا ارز دیجیتال موجود در حساب شما عمل می‌کند.
برخی از صرافیها به شما اجازه می‌دهند ارزهای فیات مانند دلار آمریکا یا یورو را در حساب صرافی خود سپرده‌گذاری کنید. اما برخی نیز فقط به شما اجازه‌می‌دهند ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین (BTC) یا اتریوم (ETH) را سپرده‌گذاری کنید.
چه ارز فیات باشد و چه ارز دیجیتال، پس از سپرده گذاری تحت نظارت صرافی هستند. به این معنی که شما به صرافی متمرکز برای حفاظت از دارایی خود اعتماد کرده‌اید، همانطور که به صندوق بانکی برای نگهداری پول خود اعتماد می‌کنید.
تفاوت بین صرافی متمرکز (CEX) و غیر متمرکز (DEX) چیست؟
صرافی متمرکز (CEX) و صرافی غیر متمرکز (DEX) هر دو پلتفرم‌هایی هستند که به خریداران و فروشندگان کمک‌می‌کنند تا معامله کنند. در حالی که صرافی متمرکز (CEX) توسط نهاد واحد اداره‌می‌شود، یک صرافی غیر متمرکز (DEX) بدون نیاز به مجوز (Permissionless) و از طریق قراردادهای هوشمند در بلاک چین فعالیت می‌کند. یک نهاد یا پروژه ممکن است به راه‌اندازی و فعالیت یک صرافی غیر متمرکز (DEX) کمک کند، اما تا زمانی که کاربران نقدینگی (liquidity) ارائه کنند، می‌تواند به طور خودکار به ادامه فعالیت بپردازد. برخلاف صرافی‌های متمرکز، برای استفاده از صرافی‌های غیرمتمرکز فقط به یک کیف پول کریپتویی و دارایی کریپتویی نیاز است. به دلیل ماهیت غیرمتمرکز آنها، نیازی به ثبت نام یا ایجاد حساب کاربری نیست.
صرافی‌های متمرکز می‌توانند پشتیبانی بهتر و تجربه کاربرپسندتری را به کاربران خود ارائه دهند. با این حال، صرافی‌های متمرکز مستعد حمله هستند، اغلب کارمزد تراکنش بیشتری از کاربران دریافت می‌کنند و شرایط و شیوه پرداخت بدهی (برای مثال پرداخت بدهی پس از ورشکستگی) آنها مبهم است. در صرافی‌های متمرکز حفاظت از دارایی بر عهده صرافی است که این مسئله یک ریسک برای کاربران محسوب می‌شود.
در مقابل صرافی‌های غیرمتمرکز موانع ورود کمتری دارند و دارایی در نزد کاربر نگهداری می‌شود اما در حال حاضر می‌تواند کار با آنها پیچیده‌تر باشد و از پرداخت ارزهای فیات پشتیبانی نمی‌کنند.
چند نمونه از صرافی‌های متمرکز
در ادامه چند نمونه از صرافی‌های متمرکز ارز دیجیتال (CEX) را به شما معرفی می‌کنیم:
- بایننس: بایننس در حال حاضر بزرگترین صرافی ارز دیجیتال در جهان از نظر حجم معاملات است. این شرکت در سال 2017 توسط چانگ پنگ ژائو (Changpeng Zhao) تأسیس شد.
- کوین بیس: کوین بیس (Coinbase) یک صرافی متمرکز محبوب است که در سال 2012 تاسیس شد و در سانفرانسیسکو، کالیفرنیا مستقر است. این صرافی یکی از کاربرپسندترین صرافی‌های ارز دیجیتال است و اغلب اولین انتخاب برای مبتدیان حوزه رمز ارز است.
- کراکن: کراکن (Kraken) یک صرافی مستقر در ایالات متحده است که در سال 2011 تاسیس شده است. این صرافی به دلیل نقدینگی بالا و ویژگی‌های امنیتی شناخته شده است.
- بیت فینکس: بیت فینکس (Bitfinex) یک صرافی مستقر در هنگ کنگ است که در سال 2012 تاسیس شده است. این صرافی به دلیل ویژگی‌های معامله پیشرفته و کارمزدهای پایین، شهرت زیادی دارد.
در بین صرافی‌های ایرانی نیز نوبیتکس، بزرگترین صرافی ارز دیجیتال در ایران، یک صرافی متمرکز محسوب می‌شود. صرافی‌های معرفی شده در این بخش فقط چند نمونه از صرافی‌های متمرکز در حال فعالیت هستند. برای انتخاب صرافی، ضروری است که خودتان تحقیق کنید و صرافی را انتخاب کنید که نیازها و ترجیحات خاص شما را برآورده می‌کند.
جمع‌بندی
به طور کلی، صرافی‌های متمرکز کریپتو نقش مهمی در رشد و پذیرش ارزهای دیجیتال داشته‌اند. آنها بستری مناسب و در دسترسی را برای افراد و موسسات برای معامله و خرید و فروش ارزهای دیجیتال فراهم کرده‌اند. با این حال، صرافی‌های متمرکز همچنان با چالش‌های مهمی مانند آسیب‌پذیری‌های امنیتی، فشارهای نظارتی و ریسک دستکاری بازار روبرو هستند.
همانطور که صنعت کریپتو به تکامل خود ادامه می‌دهد، این احتمال وجود دارد که شاهد ظهور نوآوری‌ها و فناوری‌های جدیدی باشیم که برخی از این چالش‌ها را برطرف می‌کند.
در نهایت، موفقیت صرافی‌های متمرکز ارز دیجیتال به توانایی آنها در انطباق و نوآوری در پاسخ به نیازهای در حال تغییر بازار کریپتو بستگی دارد. همانطور که رفته رفته افراد بیشتری به حوزه ارز دیجیتال علاقه‌مند می‌شوند، باید دید که صرافی‌های متمرکز ارز دیجیتال چگونه به تکامل خود ادامه می‌دهند و آینده صنعت را شکل می‌دهند.
