نحوه معامله در کریپتو، آن را مستعد تله گاوی و خرسی می‌کند. بازارها ۲۴/۷ فعال هستند و سهم زیادی از حجم معاملات از قراردادهای پرپچوال (Perpetual Futures) با اهرم بالا می‌آید. این بدان معناست که حتی عدم توازن‌های کوچک در سفارشات می‌توانند حرکات تند و کوتاه مدت ایجاد کنند.
به همین دلیل است که تله‌های گاوی (Bull Traps) و تله‌های خرسی (Bear Traps) در کریپتو بسیار رایج هستند.
- تله گاوی زمانی اتفاق می‌افتد که قیمت از مقاومت بالاتر می‌رود و سپس معکوس می‌شود.
- تله خرسی زمانی رخ می‌دهد که قیمت به زیر حمایت می‌رود و به سرعت به بالا باز می‌گردد.
این شکست‌های ساختگی (Fake Breakouts) اغلب ناشی از لیکوئید شدن‌های اجباری (Forced Liquidations) و بازگشت به میانگین (Mean Reversion) هستند که پوزیشن‌های شلوغ را پاکسازی می‌کنند.
نقدینگی معمولاً در طول آخر هفته‌ها و ساعات غیرکاری کم می‌شود. بازارسازان یا همان مارکت میکرها (Market Makers) برای مدیریت ریسک، اسپردها (Spreads) را افزایش می‌دهند و یک خبر می‌تواند قیمت‌ها را قبل از بازگشت نقدینگی، فراتر از سطوح کلیدی حرکت دهد.
نشانه‌ها در اهرم و موقعیت‌گیری (Leverage and Positioning) نهفته است. زمانی که نرخ‌های فاندینگ ریت در قراردادهای پرپچوال به شدت مثبت یا منفی می‌شوند، نشان‌دهنده شلوغی (Crowding) در یک سمت بازار است. هنگامی که اوپن اینترست (Open Interest) در نزدیکی سطوح کلیدی افزایش می‌یابد، اغلب صحنه را برای فشردگی (Squeezes) در هر دو جهت آماده می‌کند.
تله‌های گاوی
تله گاوی زمانی رخ می‌دهد که قیمت بالاتر از مقاومت شکست (Break) می‌دهد، خریداران را به داخل می‌کشد، قبل از اینکه به سمت پایین معکوس شود و لانگ‌های دیرهنگام (Late Longs) را در موقعیت‌های ضررده گیر بیندازد.
قیمت با حجم ضعیف یا متوسط از یک سطح مهم عبور می‌کند، دنباله (Follow-through) کمی نشان می‌دهد و کندل بعدی دوباره به داخل محدوده قبلی بسته می‌شود.
معامله‌گرانی که منتظر تأیید هستند، به دنبال حجم بالاتر از حد متوسط و بسته شدن کندل قوی می‌گردند تا حرکت را اعتبارسنجی کنند. بدون آن سیگنال‌ها، خطر تله به شدت افزایش می‌یابد.
ابزارهای مشتقه (Derivatives) اغلب مشکلات را زودتر نشان می‌دهند. وقتی نرخ‌های فاندینگ ریت به شدت مثبت می‌شوند (یعنی خریداران/لانگ‌ها به فروشندگان/شورت‌ها پول می‌دهند) و اوپن اینترست (OI) نزدیک مقاومت جمع می‌شود، بازار شلوغ می‌شود. این یک ساختار عالی برای اسکوییز (Squeeze) در جهت مخالف است.
اگر قیمت در حالی که فاندینگ ریت و OI رشد می‌کند، به بالای مقاومت برسد؛ تا زمانی که آن سطح ریتست شود و پایدار بماند، شکست را مشکوک تلقی کنید. پس از جهش اولیه (Pop)، نشانه‌های سالم شامل خنک شدن فاندینگ ریت و بازسازی OI در ریتست می‌شود. اگر در عوض، اوپن اینترست کاهش یابد و قیمت به زیر سطح برگردد، احتمالاً شکست ناموفق بوده است.
یک قانون تأیید ساده:
- منتظر بسته شدن کندل در تایم فریم بالاتر (چهار ساعته یا روزانه) بالای سطح بمانید.
- به دنبال یک ریتست موفق باشید که سطح را حفظ کند.
- انتظار افزایش حجم هنگام شکست و حجم سازنده (Constructive Volume) در ریتست را داشته باشید.
اگر هر یک از این سیگنال‌ها غایب باشند، خطر تله گاوی را بالا فرض کنید و حجم موقعیت (Position Size) را کوچک نگه دارید.
تله‌های خرسی
تله خرسی زمانی رخ می‌دهد که قیمت به زیر یک حمایت مهم می‌شکند، معامله‌گران را به سمت پوزیشن‌های شورت می‌کشاند، سپس به شدت به بالا می‌رود و آن‌ها را مجبور به بستن (Cover) و فشرده شدن موقعیت‌ها (Squeezing Positions) می‌کند.
یک فشار سریع به زیر حمایت (اغلب فقط یک سایه/ویک) که با یک بازپس‌گیری تهاجمی و یک بسته شدن قوی به داخل محدوده قبلی دنبال می‌شود.
ابزارهای مشتقه می‌توانند سیگنال‌های اولیه را صادر کنند. موقع ریزش زمانی که فاندینگ ریت پرپچوال (Perpetual Funding) به شدت منفی می‌شود (شورت‌ها به لانگ‌ها پول می‌دهند)، طرف شورت بیش از حد شلوغ است و شرایط عالی برای یک معکوس شدن شدید (Sharp Reversal) را ایجاد می‌کند.
علاوه بر این کاهش اوپن اینترست نشان‌دهنده خروج‌های اجباری است. اگر OI در حالی که قیمت رشد می‌کند و بالاتر از حمایت قبلی می‌ماند، رشد کند؛ احتمالاً شرایط اسکوییز (Squeeze) فراهم می‌شود. با لیکویید شدن حجم زیادی از معاملات اغلب کف قیمت (Low) مشخص می‌شود. سپس قیمت می‌تواند رشد کند و شورت‌های دیرهنگام را به دام اندازد.
نحوه تایید تله خرسی:
- بازپس‌گیری قاطع (Decisive Reclaim): بسته شدن کندل در تایم فریم بالاتر (چهار ساعته یا روزانه) بالای حمایت.
- تغییر ساختار (Structure Shift): پول‌بک بعدی یک کف بالاتر (Higher Low) بالای سطح بازپس‌گرفته‌شده ایجاد می‌کند.
- بهبود مشارکت: حجم و OI در زمان بازپس‌گیری تثبیت یا افزایش یابد، نه اینکه ناپدید شود.
اگر بازپس‌گیری در ریتست ناموفق باشد، آن را به عنوان نویز (Noise) در نظر بگیرید و کنار بکشید.
آیا می‌دانستید؟ «اثر آخر هفته» کریپتو فقط یک افسانه نیست. مطالعات نشان می‌دهد که حجم معاملات در آخر هفته‌ها ۲۰٪ تا ۲۵٪ کمتر از روزهای هفته است.
اثر انگشت اهرم (لوریج): فاندینگ ریت، OI و لیکوییدیشن
- فاندینگ ریت (قراردادهای دائمی): قراردادهای پرپچوال منقضی نمی‌شوند، بنابراین صرافی‌ها از پرداخت‌های دوره‌ای فاندینگ بین لانگ‌ها و شورت‌ها استفاده می‌کنند تا قیمت‌ها با بازار اسپات (نقدی) همسو بمانند. وقتی فاندینگ به شدت مثبت می‌شود، لانگ‌ها به شورت‌ها پول می‌دهند. رشد این هزینه معمولاً نشانه‌ای از شلوغ شدن بخش لانگ است. فاندینگ ریت به شدت منفی نشان‌دهنده عکس آن است: شورت‌های شلوغ.
- اوپن اینترست (Open Interest): OI کل تعداد قراردادهای مشتقه باز و معوقه را اندازه‌گیری می‌کند. وقتی OI به یک سطح کلیدی می‌رسد، اهرم بیشتری در خطر است. این موضوع سوخت یک فشردگی در صورت معکوس شدن قیمت را فراهم می‌کند. تخلیه شدید OI در طول یک حرکت سریع، نشان‌دهنده ریسک‌زدایی اجباری یا لیکوییدیشن است.
- لیکوییدیشن شدید (Liquidation Cascades): موقعیت‌های اهرمی زمانی که مارجینشان کم می‌آید، به طور خودکار بسته می‌شوند. وقتی قیمت به سطوح استاپ یا لیکویید برخورد می‌کند، فروش یا خرید اجباری حرکت را تسریع می‌کند. اغلب پس از پاک شدن اهرم اضافی، به سرعت به حالت قبلی باز می‌گردد. این بازگشت سریع، همان ردپای کلاسیک تله گاوی یا خرسی است که بارها در بیت کوین و سایر دارایی‌های اصلی دیده می‌شود.
نحوه استفاده: اگر فاندینگ ریت بسیار مثبت است و OI به مقاومت نزدیک می‌شود، شکست‌های صعودی را با شک و تردید در نظر بگیرید. این معمولاً خطر تله گاوی را نشان می‌دهد. اگر فاندینگ ریت عمیقاً منفی است و OI به تازگی تخلیه شده، هنگام شورت گرفتن شکست‌ها محتاط باشید. این اغلب نشان‌دهنده خطر تله خرسی است. این خوانش‌ها را با ریتست و حفظ سطح در تایم فریم بالاتر و تأیید حجم ترکیب کنید.
نشانه‌های دفترچه سفارش و اخبار
دفترچه‌های سفارش کم عمق (Thin Books) انجام حرکات ساختگی را آسان‌تر می‌کنند. در آخر هفته‌ها و خارج از ساعات کاری، نقدینگی و عمق کاهش می‌یابد و اسپردها گسترده می‌شوند. یک سوئیپ (Sweep) واحد می‌تواند قیمت را از یک سطح آشکار عبور دهد، اما در ریتست محو شود. داده‌های Kaiko نشان داد که سهم بیت کوین از حجم معاملات در آخر هفته‌ها در سال ۲۰۲۴ به ۱۶ درصد کاهش یافته است. این امر نشانه‌ای از کم عمق شدن دفتر سفارش و خطر لغزش (Slippage) است.
مراقب اسپوف‌ها باشید؛ سفارشات خرید یا فروش بزرگی که ناگهان ناپدید می‌شوند و توهم حمایت یا مقاومت را ایجاد می‌کنند. اسپوفینگ در بازارهای آتی قانونی غیرقانونی است و الگوهای مشابهی در صرافی‌های کریپتویی دیده شده است. با تغییرات ناگهانی دفترچه سفارش با احتیاط رفتار کنید.
پنجره‌های کاتالیزور نیز می‌توانند پرایس اکشن را تحریف کنند. لیست شدن‌ها (Listings) و آزاد شدن توکن‌ها (Token Unlocks) ممکن است به طور موقت بر بازار غلبه کنند، به خصوص در آلت کوین‌های غیرنقد. این می‌تواند شکست‌های تندی ایجاد کند که اغلب پس از عادی شدن جریان سفارش معکوس می‌شوند.
قانون دو مرحله‌ای: منتظر ریتست بمانید. اگر سطح شکسته‌شده پس گرفته شود و با بهبود مشارکت (حجم یا عمق) حفظ شود، به احتمال زیاد یک تله بوده است. اگر نه، از تعقیب نویز اجتناب کرده‌اید.
جمع‌بندی: چک‌لیست قبل از معامله برای اجتناب از تله‌ها
- ریتست و حفظ سطح: شکست‌های کاذب اغلب در اولین ریتست شکست می‌خورند. هر شکست صعودی یا نزولی را که ریتست نشده، مشکوک است.
- تأیید مشارکت: به دنبال حجم بالاتر از حد متوسط باشید. دنباله ضعیف به معنای خطر تله است.
- زمینه مشتقه: اگر فاندینگ ریت بسیار مثبت یا منفی است و OI تا یک سطح رشد می‌کند، بازار شلوغ است. این سوخت اصلی را برای یک اسکوییز در جهت مخالف ایجاد می‌کند.
- لیکوییدیش: پس از یک لیکوییدیشن بزرگ، از تعقیب قیمت خودداری کنید.
- زمان‌بندی و کاتالیزورها: خارج از ساعات کاری و آخر هفته‌ها دفترچه‌های سفارش کم حجم هستند. در حالی که لیستینگ‌ها، توکن آنلاک‌ها و اخبار می‌توانند قیمت را تحریف کنند. اجازه دهید ریتست تصمیم بگیرد.
- اثبات تایم فریم بالاتر: از بسته شدن کندل چهار ساعته یا روزانه بالا یا زیر سطح و به دنبال آن یک ریتست موفق مطمئن شوید.
- تعریف بی‌اعتبار شدن (Invalidation): دقیقاً بدانید کجا اشتباه می‌کنید و حجم موقعیت‌ها را طوری تنظیم کنید که یک تأیید ناموفق، یک ضرر کوچک باشد، نه یک رویداد تأثیرگذار بر کل پرتفوی.
اگر یک ستاپ نمی‌تواند این چک‌لیست را پشت سر بگذارد، از آن صرف نظر کنید. همیشه معامله دیگری وجود دارد.
