اگر تاکنون قیمت طلا در بازارهای جهانی را با قیمت طلای روز بازار ایران مقایسه کرده باشید، حتماً می‌دانید که بین آن دو بعضاً تفاوت زیادی وجود دارد. برای مثال، همین امروز در زمان نگارش این مقاله، قیمت طلای جهانی ۳٬۲۱۲ دلار است و هر دلار حدود ۸۲٬۱۵۰ تومان است؛ ولی با ضرب این دو و تبدیل انس به طلای ۱۸ عیار، نمی‌توان قیمت دقیق امروز طلا در ایران (حدود ۶میلیون تومان) را به دست آورد. چرا؟ به این دلیل که عوامل مختلفی در تفاوت قیمت طلای ایران و جهان نقش دارند و باید آن‌ها را هم در محاسبه لحاظ کنیم. در این مطلب متوجه می‌شوید که چرا قیمت طلای جهانی با قیمت طلا در ایران متفاوت است.
مبنای قیمت‌گذاری طلا در بازارهای جهانی
قبل از هرچیز باید بدانید که قیمت جهانی طلا را دو بازار بین‌المللی مهم یعنی بازار کامکس نیویورک (COMEX) و بورس فلزات لندن (London Metal Exchange) تعیین می‌کنند. عوامل مهمی که در قیمت‌گذاری طلا نقش دارند شامل عرضه و تقاضای جهانی، ارزش دلار آمریکا، شرایط اقتصاد جهانی، نرخ بهره و عوامل ژئوپلیتیکی هستند. همچنین، قیمت جهانی طلا همیشه برحسب دلار آمریکا و به‌صورت انس تروی (Troy Ounce) اعلام می‌شود.
دلیل تفاوت قیمت طلای ایران و جهان
برای محاسبه قیمت روز طلا در بازار ایران، نمی‌توان به‌سادگی قیمت طلای جهانی را که برحسب دلار آمریکاست، ضرب‌در قیمت دلار به تومان کرد. اگر این کار را انجام دهید، متوجه می‌شوید که تفاوت بسیار زیادی بین آن دو وجود دارد. برخی از دلایل اختلاف قیمت طلای ایران و جهان به شرح زیر هستند:
۱. تفاوت در واحدهای اندازه‌گیری و عیار طلا
یکی از دلایل اصلی فرق قیمت طلای ایران و جهان، تفاوت در واحدهای اندازه‌گیری و عیار طلا است. در بازارهای جهانی، قیمت طلا را بر اساس انس تروی محاسبه می‌کنند که برابر است با حدود ۳۱٫۱۰۳۵ گرم. این مقدار حتی با اونس معمولی که حدود ۲۸٫۳۵ گرم است متفاوت است. در برخی مواقع، قیمت طلا در ایران را بر اساس مثقال هم تعیین می‌کنند که برابر با ۴٫۶۰۸۳ گرم است.
از سوی دیگر، قیمت‌گذاری طلای جهانی روی طلای ۲۴ عیار که ۹۹٫۹۹٪ خلوص دارد، انجام می‌شود اما در بازار ایران قیمت طلای ۱۸ عیار را در نظر می‌گیرند که ۷۵٪ خلوص دارد و ۲۵٪ دیگر از آن از فلزهای آلیاژی تشکیل شده است.
به همین دلیل است که برای مقایسه قیمت طلای ایران و جهان ابتدا باید هر انس طلای ۲۴ عیار را به یک گرم طلای ۱۸ عیار تبدیل کنیم. محاسبات این تبدیل کمی پیچیده است زیرا از یک طرف باید نرخ ارز (دلار به تومان) و از طرف دیگر تفاوت عیار را در نظر بگیریم. به‌طور تقریبی فرمول تبدیل انس به گرم طلا به‌صورت زیر است:
قیمت تومانی هر گرم طلای ۱۸ عیار = [۰٫۷۵۰ × (قیمت دلار به تومان) × (قیمت هر انس طلا به دلار)] ÷ ۳۱٫۱۰۳۴
حالا بیایید قیمت امروز طلا در زمان نگارش این مقاله را به‌عنوان مثال محاسبه کنیم:
قیمت انس طلا به دلار = ۳٬۲۱۲
قیمت دلار به تومان = ۸۲٬۱۵۰
بنابراین، طبق فرمول، قیمت یک گرم طلای ۱۸ عیار در بازار ایران به‌شکل تقریبی برابر خواهد بود با:
(۳٬۲۱۲ × ۸۲٬۱۵۰ × ۰٫۷۵۰) ÷ ۳۱٫۱۰۳۴ = ۶٬۳۰۰٬۰۰۰
همان‌طور که مشاهده می‌کنید، این تفاوت در واحد و عیار باعث می‌شود قیمت طلای ایران با قیمت طلای جهانی یکی نباشد.
۲. تأثیر نرخ ارز و نوسانات دلار
یکی دیگر از عوامل اصلی اختلاف قیمت طلای ایران و جهان آن است که طلای جهانی به دلار محاسبه می‌شود ولی ما باید قیمت آن را به ریال حساب کنیم. بنابراین، نرخ ارز نقش بسیار مهمی در تفاوت قیمت طلای ایران و جهان دارد. هرگونه تغییر در ارزش ریالی دلار، مستقیماً بر قیمت طلا در ایران اثر می‌گذارد. برای مثال، وقتی ارزش ریال کاهش می‌یابد یا به‌عبارت دیگر قیمت دلار بالا می‌رود، قیمت طلا هم در ایران به‌سرعت با افزایش روبه‌رو می‌شود. این موضوع ارتباطی به قیمت طلای جهانی ندارد؛ یعنی ممکن است حتی قیمت طلا در جهان ثابت بماند اما در ایران افزایش یا کاهش یابد. معمولاً در هنگام نوسانات شدید ارز تغییرات قیمت طلا محسوس‌تر است.
همچنین بخوانید: بهترین روش سرمایه گذاری در طلا برای کسب بیشترین سود چیست؟
۳. حباب قیمت طلا در بازار ایران
یکی از مهم‌ترین دلایل اختلاف قیمت طلای ایران و جهان پدیده‌ای با عنوان حباب قیمتی است. حباب قیمت زمانی اتفاق می‌افتد که نوعی جوّ روانی بر بازار طلای ایران حاکم می‌شود و قیمت طلا در بازار ایران از ارزش واقعی آن (یعنی قیمتی که باتوجه‌به قیمت جهانی و نرخ ارز محاسبه می‌شود) بالاتر می‌رود یا پایین‌تر می‌آید. اغلب اوقات عوامل اقتصادی نظیر عرضه و تقاضای داخلی، نگرانی از تورم، محدودیت‌های دسترسی به بازار جهانی، شایعات در بازار، اخبار سیاسی و انتظارات مردم نسبت به آینده اقتصادی کشور بر ایجاد حباب قیمتی تأثیر می‌گذارند.
حباب قیمت طلا دو نوع است: حباب مثبت و حباب منفی.
حباب مثبت زمانی ایجاد می‌شود که تقاضای طلا در ایران بیش‌ازحد افزایش می‌یابد و قیمت طلا بالاتر از ارزش واقعی آن می‌شود. برای مثال، احتمالاً شنیده‌اید که نزدیک عید یا بعد از محرم و صفر (شاید به‌دلیل موکول‌کردن عروسی‌ها به این بازه‌های زمانی) طلا گران شده است. در زمان بحران اقتصادی هم که مردم سرمایه‌هایشان را به طلا تبدیل می‌کنند حباب مثبت داریم.
برعکس، حباب منفی زمانی است که به‌دلیل افزایش عرضه یا کاهش تقاضا، قیمت طلا از ارزش واقعی خود پایین‌تر می‌آید. حباب منفی معمولاً کمتر از حباب مثبت به وقوع می‌پیوندد. این حباب‌ها باعث می‌شوند مقایسه قیمت طلای ایران و جهان پیچیده‌تر شود.
۴. سیاست‌های دولتی و تأثیر تحریم‌ها
سیاست‌های اقتصادی دولت یکی از عوامل مهم تفاوت قیمت طلای ایران و جهان است. برای مثال، وقتی دولت واردات طلای جهانی را محدود می‌کند یا مالیات و عوارض جدیدی بر طلا وضع می‌کند، عرضه کاهش می‌یابد و بنابراین، قیمت طلا بالا می‌رود. همچنین، تحریم‌های اقتصادی بین‌المللی می‌توانند با محدودکردن دسترسی به بازارهای جهانی عرضه طلا را کاهش دهند که نتیجه آن افزایش قیمت طلا درمقایسه‌با نرخ جهانی طلا است.
در برخی موارد، دولت ممکن است برای کنترل بازار، نرخ‌های مصوب برای طلا تعیین کند. این نرخ‌ها گاهی با قیمت‌های جهانی همخوانی ندارند و باعث اختلاف قیمت طلای ایران و جهان می‌شوند.
۵. هزینه‌های اضافی در بازار
هنگام خرید طلا در ایران، یک‌سری هزینه‌های اضافی روی طلا اعمال می‌شود که باعث می‌شوند قیمت آن با قیمت طلای جهانی متفاوت باشد. یکی از این هزینه‌های اضافی «اجرت ساخت» است. این مقدار بسته به طلاساز یا پیچیدگی طراحی جواهر مورد نظر متفاوت است. مورد دوم سود فروشنده و مالیات بر ارزش افزوده است. بنا به آخرین آمار در سال ۱۴۰۴، مالیات ارزش افزوده در ایران از ۹٪ به ۱۰٪ افزایش یافته است.
همه این هزینه‌ها روی قیمت نهایی طلا اضافه می‌شوند درحالی‌که در قیمت طلای جهانی لحاظ نشده‌اند. به همین دلیل قیمت طلا در ایران با قیمت طلای جهانی تفاوت دارد. البته درباره طلای آب‌شده که فاقد اجرت ساخت است و شمش طلا که اجرت ساخت آن به‌دلیل سادگی طراحی کمتر است، این تفاوت قیمت کمی کاهش می‌یابد.
۶. عرضه و تقاضای بازار داخلی
در زمان‌هایی که تقاضا برای طلا به‌دلیل تورم، بی‌ثباتی اقتصادی یا مناسبت‌های خاص (مانند عروسی‌ها) افزایش می‌یابد، قیمت‌ها در ایران از قیمت جهانی فاصله می‌گیرند. برعکس، در شرایط رکود اقتصادی، تقاضا کاهش یافته و قیمت‌ها ممکن است به قیمت جهانی نزدیک‌تر شوند. بنابراین، عرضه و تقاضای داخلی ایران بر تفاوت قیمت طلای ایران و جهان تأثیر قابل‌توجهی دارد.
تأثیر تفاوت قیمت طلا بر بازار طلای ایران
تفاوت قیمت طلا در ایران و بازارهای جهانی، پیامدهای مختلفی برای اقتصاد کشور و سرمایه‌گذاران دارد که می‌توان برخی از آن‌ها را به شرح زیر برشمرد:
- افزایش قاچاق طلا: اختلاف قیمت می‌تواند انگیزه‌ای برای قاچاق طلا به کشور باشد.
- کاهش شفافیت بازار: وجود حباب قیمتی و نوسانات شدید قیمت طلا می‌تواند شفافیت را کاهش دهد و برخی فروشندگان سودجو با نرخ‌های بالاتر از حد استاندارد به مشتریان طلا بفروشند.
سخن پایانی
ترکیبی از عوامل مختلف باعث به وجود آمدن تفاوت قیمت طلای ایران و جهان می‌شوند. اول اینکه واحد اندازه‌گیری طلای جهانی انس است ولی در ایران برحسب گرم و مثقال اندازه‌گیری می‌شود. دوم، قیمت‌گذاری طلای جهانی روی طلای ۲۴ عیار انجام می‌شود ولی در ایران این کار را روی طلای ۱۸ عیار انجام می‌دهند. تفاوت نرخ دلار و تومان، سیاست‌های دولتی، مالیات بر ارزش افزوده، اجرت ساخت و عرضه و تقاضای داخلی از دیگر عواملی هستند که باعث می‌شوند قیمت طلا در ایران با قیمت طلای جهانی برابر نباشد. اگر تمایل دارید هنگام سرمایه‌گذاری و تصمیم‌گیری برای خرید طلا از قیمت واقعی آن مطلع شوید، از ماشین‌حساب‌های ویژه‌ای که برای این کار طراحی شده است استفاده کنید.
سؤالات متداول
عوامل متعددی باعث می‌شوند قیمت طلا در ایران با قیمت طلای جهانی فرق داشته باشد. برای مثال، هنگام قیمت‌گذاری طلای جهانی، از واحد انس تروی استفاده می‌کنند ولی در ایران واحد آن گرم یا مثقال (۴٫۶۰۸۳ گرم) است.
خیر. برای قیمت‌گذاری طلا در سطح جهانی، طلای ۲۴ عیار و در بازار ایران طلای ۱۸ عیار را در نظر می‌گیرند.
خیر. فرمول محاسبه قیمت طلا در ایران پیچیده‌تر از یک ضرب ساده است. باید تبدیل انس به گرم و تبدیل عیار صورت گیرد و نرخ دلار به تومان محاسبه شود. علاوه بر این‌ها، مالیات بر ارزش افزوده و اجرت ساخت هم در قیمت نهایی طلا نقش دارند.
