ده سال پیش، اتریوم با وعده‌ی بازآفرینی اینترنت متولد شد. امروز، این شبکه زیربنای اقتصادی غیرمتمرکز ۷۵ میلیارد دلاری است که از میم کوین‌ها تا امور مالی چند میلیارد دلاری سازمانی را پشتیبانی می‌کند.
خلاصه خبر
- اتریوم دهمین سالگرد پیدایش خود را درحالی سپری می‌کند که به یکی از قطب‌های دیفای و NFT تبدیل شده است.
- اتریوم در این ده سال نه‌تنها درجا نزده بلکه یک رشد واقعی را در تمامی جنبه‌ها تجربه کرده است.
به گزارش بی‌این‌کریپتو، آنچه با مقاله‌ای از یک نوجوان رمزنگار آغاز شد، اکنون به ستون فقرات قابل برنامه‌ریزی دنیای مالی بدل شده است. در ادامه، مهم‌ترین دستاوردها، بحران‌ها و تحولات اتریوم را مرور می‌کنیم.
آغاز اتریوم: ساخت یک رایانه جهانی
داستان اتریوم در سال ۲۰۱۳ آغاز شد، زمانی که ویتالیک بوترین (Vitalil Buterin) چشم‌انداز یک بلاک چین بسیار فراتر از بیت کوین را مطرح کرد. او همراه با گوین وود (Gavin Wood)، چارلز هاسکینسون (Charles Hoskinson)، آنتونی دی یوریو (Anthony Di Iorio) و جوزف لوبین (Joseph Lubin)، ایده‌ی «رایانه‌ی جهانی غیرمتمرکز» را مطرح کرد؛ شبکه‌ای برای اجرای قراردادهای هوشمند و میزبانی از اپلیکیشن‌های بدون نیاز به اعتماد.
تا اواسط سال ۲۰۱۴، اتریوم در پیش‌فروش خود بیش از ۱۸ میلیون دلار سرمایه جذب کرد. در تاریخ ۳۰ جولای ۲۰۱۵ (۸ مرداد ۱۳۹۴)، بلاک آغازین (Genesis Block) استخراج شد و عصری نو در برنامه‌نویسی بلاک چین آغاز گردید. وایت پیپر بوترین مفهوم قراردادهای هوشمند را معرفی کرد؛ کدی خوداجرا که بدون واسطه توافق‌ها را انجام می‌دهد. این تنها یک جهش فنی نبود؛ بلکه تغییری فلسفی در جهت هماهنگی غیرمتمرکز در مقیاس وسیع بود.
هک DAO: بحران و انشعاب
اولین بحران جدی اتریوم خیلی زود فرا رسید. در سال ۲۰۱۶، پروژه‌ای به نام DAO که یک صندوق سرمایه‌گذاری غیرمتمرکز اولیه بود، موفق شد ۱۵۰ میلیون دلار ETH جذب کند. اما به دلیل آسیب‌پذیری در کد قرارداد هوشمند، مهاجمی توانست ۳.۶ میلیون ETH به ارزش حدود ۱۱ میلیارد دلار را خارج کند. جامعه اتریوم با پرسشی بنیادین روبه‌رو شد: آیا بلاک چین باید غیرقابل تغییر باقی بماند یا می‌توان برای بازگرداندن سرمایه‌ها، آن را بازنویسی کرد؟ در نهایت، یک هاردفورک جنجالی با حمایت بیش از ۸۵ درصد شبکه، انجام شد تا سرمایه‌های سرقت‌شده بازگردانده شوند. کسانی که با این اقدام مخالف بودند، مسیر اتریوم کلاسیک (ETC) را ادامه دادند. این رویداد، فرهنگ اتریوم را تغییر داد، ضعف‌های کدهای بررسی‌نشده را نشان داد و بحث‌های طولانی در مورد حاکمیت غیرمتمرکز را آغاز کرد. اتریوم دیگر فقط یک کد نبود، بلکه یک جامعه بود.
دوران ICO: اتریوم به موتور تأمین مالی تبدیل می‌شود
به‌نوعی، شکست DAO زمینه‌ساز استفاده‌ی انفجاری بعدی از اتریوم شد: عرضه‌های اولیه کوین (ICO).
استاندارد ERC-20 صدور توکن بر بستر اتریوم را بسیار آسان کرد. در سال ۲۰۱۷، پروژه‌هایی مانند EOS، تزوس و بنکور میلیاردها دلار سرمایه جذب کردند. اتریوم به استارتاپ‌ها اجازه داد تا از مسیرهای سنتی جذب سرمایه عبور کنند.
تابستان دیفای: معماری مالی جدید
در سال ۲۰۲۰، با ظهور امورمالی غیرمتمرکز (DeFi)، اتریوم تحولی دیگر را تجربه کرد. پروتکل‌هایی مانند Uniswap، Aave، Compound و MakerDAO خدماتی چون وام‌دهی، معامله، و ییلد فارمینگ را بدون واسطه ارائه کردند. در طول «تابستان دیفای»، ارزش کل قفل‌شده (TVL) اتریوم از ۱۱ میلیارد دلار گذشت.
دیفای، قابلیت ترکیب‌پذیری اتریوم را به نمایش گذاشت؛ اپ‌هایی که مانند قطعات لگو روی هم ساخته می‌شوند. اما این موفقیت فشار زیادی به شبکه وارد کرد و کارمزدها را به شدت بالا برد، به‌طوری‌که کاربران کوچک از شبکه کنار رفتند. این چالش، فوریت مسئله مقیاس‌پذیری را آشکار کرد. با این وجود، نوآوری متوقف نشد. دیفای نشان داد که اتریوم نه‌تنها میزبان برنامه‌ها، بلکه بازنویس قوانین مالی است.
ادغام (Merge): از مصرف بالا تا پیشگام بهره‌وری
در سپتامبر ۲۰۲۲، اتریوم به‌طور موفقیت‌آمیز از اثبات کار (PoW) به اثبات سهام (PoS) مهاجرت کرد؛ اتفاقی که مصرف انرژی شبکه را بیش از ۹۹.۹۵ درصد کاهش داد و با اجرای EIP-1559، ETH را به دارایی ضدتورمی تبدیل کرد. این یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای فنی تاریخ بلاک چین بود. اتریوم موتور اجماع خود را در حین پرواز تعویض کرد و با اهداف پایداری جهانی هماهنگ شد. با این حال، مسئله مقیاس‌پذیری هنوز باقی بود و تمرکز به‌سوی راه‌حل‌های لایه دوم (L2) سوق پیدا کرد.
پس از ادغام: گسترش لایه تسویه
نقشه راه اتریوم پس از ادغام تکامل یافت. در سال ۲۰۲۳، ارتقای Shapella امکان برداشت ETHهای استیک‌شده را فراهم کرد. همچنین، رول‌آپ‌هایی مانند Arbitrum، Optimism و Base به بلوغ رسیدند و توان عملیاتی اتریوم را به بیش از ۲۵۰ تراکنش در ثانیه (TPS) رساندند. مؤسسات نیز وارد عمل شدند. در سال ۲۰۲۴، شرکت بلک راک (BlackRock) صندوق توکنیزه‌شده BUIDL را روی اتریوم راه‌اندازی کرد.
به گفته هارت لمبر (Hart Lambur)، هم‌بنیان‌گذار Risk Labs:
اتریوم به‌عنوان یک پلتفرم قرارداد هوشمند آغاز شد. ده سال بعد، اکنون ستون بخشی از نظام مالی جهانی است: ETFهای ETH در آمریکا، اتریوم در خزانه‌های شرکت‌ها و DAOها، و توکنیزه‌سازی دارایی توسط نهادهایی چون بلک راک.
گام بزرگ بعدی تعامل‌پذیری (Interoperability) است
با وجود پیشرفت در مقیاس‌پذیری، تجربه کاربری در اکوسیستم اتریوم همچنان تکه‌تکه است. انتقال بین لایه دوم‌ها کند، پرهزینه و برای کاربران عادی دشوار است.
لمبر در این باره می‌گوید:
هدف نهایی روشن است: یک شبکه‌ی پرداخت و مبادله‌ی عظیم که همه بلاک چین‌ها را به هم وصل کند. اگر بیشتر دارایی‌ها توکنیزه شوند، از پول و سهام گرفته تا اوراق قرضه و دارایی‌های واقعی، اتریوم به لایه‌ی تسویه و پرداخت همه چیز تبدیل می‌شود.
اما تحقق این رؤیا به حل مشکل تعامل‌پذیری بستگی دارد. اتریوم اکنون مقیاس‌پذیر شده، اما تجربه کاربری میان‌زنجیره‌ای شکسته است.
او اضافه می‌کند:
اگر این مشکل برطرف شود، اتریوم دوباره مثل یک شبکه‌ی یکپارچه عمل خواهد کرد و به وعده‌ی اولیه‌اش نزدیک‌تر خواهد شد.
شکل‌دهی به چشم‌انداز رمزارزها
اکنون که به دهمین سالگرد اتریوم رسیده‌ایم، می‌توان گفت این شبکه فقط دوام نیاورده؛ بلکه مسیر کل صنعت را شکل داده است. اتریوم پیشگام قراردادهای هوشمند، عامل رشد دیفای، مبدأ NFTها، و زیرساخت DAOها بوده است.
لمبر در پایان می‌گوید:
کاربران باید بتوانند هر دارایی را در هر بلاک چینی، سریع و با هزینه پایین به هر دارایی دیگری در هر زنجیره دیگری تبدیل کنند. این همان اثر شبکه‌ای توکن‌ها را آزاد می‌کند و زمینه را برای دهه‌ی بعد اتریوم فراهم می‌سازد.
از DAO هک‌شده تا بازار صندوق‌های توکنیزه‌شده‌ی چند صد میلیارد دلاری در وال‌استریت، مسیر رشد اتریوم بی‌نظیر بوده است.
اگر بیت کوین طلای دیجیتال باشد، اتریوم بنیان وب۳ است و این فقط دوام آوردن و درجا زدن نیست، بلکه یک رشد واقعی است.
