بیت کوین با وجود عمر کوتاهش، توانسته است دنیای مالی را به‌شدت تحت تأثیر قرار دهد. قیمت این دارایی دیجیتال، بارها به اوج‌های جدید رسیده و پس از آن اصلاحات شدیدی را تجربه کرده است. این بالا و پایین رفتن‌های پی‌درپی باعث می‌شود سؤال مهمی ذهن خیلی‌ها را درگیر کند: حباب بیت کوین چیست؟ آیا حباب بیت کوین واقعیت دارد؟

نظرات درباره بیت کوین بسیار متفاوت است. کسانی که به بیت کوین باور دارند، اغلب به فناوری پیشرفته و تعداد محدود آن اشاره می‌کنند اما منتقدان، نوسانات زیاد و جنبه هیجانی معاملات آن را دلیل بر حباب بودنش می‌دانند. برای اینکه بتوانیم این وضعیت را بهتر درک کنیم، باید نگاهی به گذشته بیت کوین بیندازیم و آن را با تعریف‌های قدیمی‌تر از حباب‌های اقتصادی مقایسه کنیم.

معامله سریع و آسان در نوبیتکس خرید بیت‌کوین

قیمت لحظه‌ای بیت کوین

BTC

---

حباب چیست؟ 

واژه «حباب» را در اقتصاد به‌وفور می‌شنویم. حباب دارایی، زمانی شکل می‌گیرد که قیمت کالا یا دارایی در بازار، خیلی بیشتر از ارزش واقعی آن شود.

پل کروگمن (Paul Krugman)، اقتصاددان معروف و برنده جایزه نوبل، این تعریف را کمی گسترده‌تر می‌کند. او می‌گوید:

حباب‌ها می‌توانند زمانی شکل بگیرند که قیمت‌ها بر پایه دیدگاه‌های غیرمنطقی یا ناسازگار درباره آینده بنا شده باشند.

با اینکه پول و اقتصاد نقش مهمی در زندگی ما دارند، هنوز تعریف کاملاً مشخص و واحدی از حباب اقتصادی وجود ندارد. به همین دلیل، اینکه بگوییم یک دارایی خاص «حباب» است یا نه، بیشتر به نظر شخصی بستگی دارد. البته حرکت‌های قیمت بیت کوین به‌وضوح نشانه‌هایی از ویژگی‌های کلاسیک حباب‌ها را از خود نشان داده است. باید این نکته را در نظر داشت که شبیه حباب بودن، لزوماً به‌معنای سقوط مالی کامل و نابودکننده نیست.

تاریخچه نوسانات بیت کوین؛ از اوج تا افت

قیمت بیت کوین از همان ابتدا، بارها «حباب» نامیده شده است. اطلاعات جدول زیر که از صرافی بیت‌ استمپ (Bitstamp) برای جفت ارز BTC/USD جمع‌آوری شده است، نوسانات شدید قیمت بیت کوین را به‌خوبی نشان می‌دهد:

این اطلاعات به‌وضوح نشان می‌دهد که قیمت بیت کوین نوسانات بسیار زیادی را تجربه کرده است. به‌دلیل همین نوسانات بسیاری از کارشناسان اقتصادی، به‌ویژه آن‌هایی که در بانک‌های بزرگ فعالیت می‌کنند، آن را حباب بیت کوین بدانند. برای اینکه بتوانیم درک بهتری از این پدیده داشته باشیم، لازم است ویژگی‌های حباب را دقیق‌تر بررسی کنیم.

سفر پر فراز و نشیب بیت کوین؛ لحظات خوش و اصلاحات دردناک

مسیر قیمتی بیت کوین از همان ابتدای کار، با نوسانات بسیار زیاد و دوره‌های رشد شدید و سریع همراه بود. این رشدها به‌طور منظم با افت‌های ناگهانی و عمیق قیمت دنبال شده‌اند. به‌دلیل همین الگوی نوسانی، بسیاری از متخصصان اقتصادی، به‌ویژه کسانی که در بانک‌های بزرگ مشغول به کار هستند، به‌شکل مداوم هشدارهایی را درباره آن مطرح می‌کنند.

بیایید نگاهی به ویژگی‌هایی بیندازیم که معمولاً با رفتار حباب مرتبط هستند:

رشد سهموی (Parabolic Growth)

در این حالت، قیمت دارایی با سرعت باورنکردنی و فزاینده‌ای بالا می‌رود. اگر این رشد را روی نمودار لگاریتمی ببینید، تقریباً شبیه یک خط عمودی به نظر می‌رسد. بیت کوین در طول عمر خود چندین بار چنین رشدی را تجربه کرده است.

فروش‌های شدید

بعد از اینکه قیمت‌ها به‌سرعت به اوج می‌رسند، افت‌های ناگهانی و بزرگی در قیمت رخ می‌دهد. این افت‌ها می‌توانند ضررهای زیادی را برای سرمایه‌گذارانی که در اوج قیمت خرید بیت کوین را انجام داده‌اند، به بار آورند.

قیمت تثبیت‌کننده (Consolidation Price)

در بازار عادی، بعد از یک افت قیمت، ممکن است قیمت در سطح پایدارتر قرار بگیرد. اما اگر بعد از سقوط بزرگ، قیمت نتواند بالاتر از اوج قبلی خود تثبیت شود، می‌تواند نشانه ترکیدن حباب واقعی باشد. در چنین شرایطی، آن دارایی دیگر نمی‌تواند به ارزش کاذب قبلی خود بازگردد.

مقاومت بیت کوین پس از سقوط: پایداری در بازار

تاریخچه بیت کوین پر از نمونه‌های رشد سریع و سقوط قیمت است. تا به امروز، حداقل ۱۳ بار بیت کوین، بیش از ۳۰ درصد از ارزش خود را از دست داده است. جالب اینجاست که در اکثر این موارد، یک رشد قابل‌توجه بلافاصله قبل از سقوط اتفاق افتاد. این حالت، دقیقاً یکی از نشانه‌های کلاسیک حباب است.

اما برای اینکه با اطمینان بگوییم بیت کوین «حباب واقعی» است، باید به نحوه تثبیت قیمت آن بعد از این سقوط‌ها نیز توجه کنیم.

نکته جالب و قابل‌توجه درباره بیت کوین این است که از آن ۱۳ باری که قیمت آن بیش از ۳۰ درصد کاهش یافته، در ۱۱ مورد آن قیمت توانسته است در سطحی بالاتر از پایین‌ترین قیمت قبلی خود (کف قبلی) تثبیت شود. این بدان معناست که بعد از افت، کاهش قیمت آن تا حدی شدید نبوده که نتواند به کف‌های گذشته برگردد و به همین دلیل، توانسته است خود را بالا بکشد. در دو مورد بعدی، بازار نتوانست بالای کف قبلی تثبیت شود.

استثنا در ماجرای ام‌تی.گاکس

این دو مورد استثنا هم به اتفاقات خاصی در خارج از خود پروتکل بیت کوین مربوط بودند:

• اولین بار: زمانی بود که صرافی ام‌تی.گاکس (Mt.Gox)، که در آن زمان تقریباً تمام حجم معاملات بیت کوین را کنترل می‌کرد، مورد حملات شدید هکرها قرار گرفت. این سقوط به‌خاطر یک مشکل امنیتی در یک نهاد متمرکز رخ داد و نقص خود بیت کوین به حساب نمی‌آید.
• دومین بار: زمانی بود که همان صرافی ام‌تی.گاکس، اعلام ورشکستگی کرد. این نیز مشکلی مربوط به مدیریت و امنیت صرافی بود، نه مشکل ذاتی در ساختار بلاک چین بیت کوین.

نکته کلیدی: هر دوی این رویدادها، ناشی از مشکلات مربوط به صرافی‌های متمرکز بودند و لزوماً به‌معنی نقص اساسی در خود فناوری بیت کوین نیستند. توانایی بیت کوین برای تثبیت قیمت در سطوحی بالاتر از کف‌های قبلی، در بیشتر موارد نشان‌دهنده تقاضای زیربنایی قوی و پایدار یا بلوغ تدریجی بازار آن است. این رفتار با فروپاشی کامل و دائمی که مشخصه برخی از حباب‌های تاریخی است، تفاوت دارد و نشان می‌دهد که شاید بیت کوین دارای ویژگی‌های متفاوتی است.

بررسی نظرات متفاوت درباره حباب بیت کوین

اینکه آیا حباب بیت کوین واقعیت دارد یا خیر، سؤالی است که جواب قطعی آن مشخص نیست و کاملاً به دیدگاه افراد بستگی دارد. این ابهام زمانی بیشتر می‌شود که می‌بینیم رفتار بیت کوین دقیقاً با الگوهای تاریخی حباب‌ها همخوانی ندارد. در ادامه، دلایل اصلی دیدگاه‌های متفاوت در این باره را بررسی می‌کنیم:

دیدگاه جامعه بیت کوین

این گروه بیشتر روی ویژگی‌های نوآورانه و انقلابی بیت کوین تأکید دارند و آن را حباب نمی‌دانند. آن‌ها می‌گویند بیت کوین فناوری نوینی است که مفهوم تمرکززدایی را به دنیای مالی آورد؛ یعنی هیچ نهاد مرکزی یا دولتی آن را کنترل نمی‌کند. به باور این افراد، بیت کوین این پتانسیل را دارد که به طلای دیجیتال تبدیل شود. یعنی می‌تواند دارایی با ارزشی باشد که در برابر تورم (کاهش ارزش پول رایج) از سرمایه محافظت می‌کند. بنابراین، آن‌ها رشد قیمت بیت کوین را نتیجه پذیرش فناوری جدید و ارزش واقعی آن می‌دانند، نه صرفاً حبابی که در نهایت خواهد ترکید.

دیدگاه بانکداران و مؤسسات مالی سنتی

این گروه باور دارند بیت کوین حباب است و معمولاً به فقدان ارزش ذاتی سنتی در بیت کوین اشاره می‌کنند. آن‌ها معتقدند بیت کوین پشتوانه فیزیکی یا ملموسی مانند طلا یا زمین ندارد. نوسانات شدید و سریع قیمت بیت کوین را نشانه‌ای قوی از حباب بیت کوین می‌دانند؛ زیرا به‌نظر آن‌ها نوسانات بیت کوین نشان می‌دهد که مردم فقط برای کسب سودهای سریع آن را می‌خرند، نه به‌خاطر ارزش واقعی یا کاربرد پایدار آن.

دیدگاه کارشناسان مستقل

این دسته از کارشناسان نظرات یکسانی ندارند. آن‌ها هم جنبه‌های بدیع و پیشرو بیت کوین را تأیید می‌کنند و هم شباهت‌هایی به دوره‌های مانیا یا شور و هیجان کاذب در تاریخ مالی می‌بینند. برخی ممکن است بیت کوین را فناوری بی‌نظیری با پتانسیل بسیار بالا بدانند که در مراحل اولیه رشد خود قرار دارد و نوسانات آن را طبیعی تلقی کنند. در مقابل، برخی دیگر نگران شباهت‌های بیت کوین به حباب‌های گذشته هستند و توصیه می‌کنند با احتیاط بیشتری با آن برخورد شود. به همین دلیل، تشخیص دقیق اینکه آیا وضعیت کنونی، یک حباب بیت کوین است یا خیر، آسان نیست.

هیچ پاسخ قطعی برای این سؤال وجود ندارد. دیدگاه شما درباره بیت کوین به این بستگی دارد که به کدام جنبه آن بیشتر اهمیت می‌دهید: نوآوری تکنولوژیکی و پتانسیل عظیم آینده آن یا نگرانی‌ها درباره نوسانات شدید و نداشتن پشتوانه سنتی.

آیا بیت کوین از تاریخ درس می‌گیرد؟

دانشگاهیان و محققان برای بررسی بیت کوین معمولاً از دو روش اصلی استفاده می‌کنند:

روش ارزش واقعی (ارزش بنیادی)

در این روش، آن‌ها می‌خواهند ببینند آیا قیمت یک چیز در بازار با ارزش واقعی یا ارزش ذاتی آن همخوانی دارد یا نه. ارزش واقعی معمولاً بر اساس سودآوری آینده، کاربرد و منابع آن محاسبه می‌شود.

• چالش بیت کوین: بیت کوین، برعکس شرکت یا محصول فیزیکی، هیچ درآمد مشخصی در آینده ندارد. همین موضوع باعث می‌شود که پیدا کردن ارزش واقعی برای آن سخت و بحث‌برانگیز باشد. برخی سعی می‌کنند ارزش واقعی آن را با بررسی هزینه‌های استخراج بیت کوین (ماینینگ) حساب کنند، اما این روش هم مشکلات خودش را دارد. همین پیچیدگی‌ها، تشخیص دقیق حباب بیت کوین را دشوارتر می‌کند.

روش بررسی الگوهای قیمتی (چارتیست)

این روش کاری به ارزش واقعی ندارد. در عوض، روی الگوهای قیمتی که در بازار اتفاق می‌افتد، تمرکز می‌کند. اگر قیمت دارایی برای مدت طولانی و با سرعت خیلی زیاد رشد کند و بعد ناگهان سقوط کند، می‌تواند نشانه حباب باشد.

• عوامل تأثیرگذار: مسائلی مثل شایعات در شبکه‌های اجتماعی، اخبار مهم یا حتی دخالت‌های بعضی از بازیگران بزرگ بازار می‌توانند روی قیمت تأثیر بگذارند و نوسانات زیادی ایجاد کنند. این عوامل هیجان خرید و فروش را بالا می‌برند.
• رفتار قیمت: متخصصان با ابزارهای خاصی، الگوهای تکراری در قیمت را پیدا می‌کنند. این الگوها ممکن است نشان دهند که آیا بازار در حال تشکیل حباب است یا نه.

مقایسه بیت کوین با حباب‌های مالی قدیمی

مقایسه بیت کوین با حباب‌های مالی قدیمی کار آسانی نیست. بیت کوین دارایی دیجیتال است که هیچ دولتی آن را کنترل نمی‌کند، پس شرایط متفاوتی دارد. بااین‌حال، نوسانات شدید قیمت آن شبیه همان حباب‌های تاریخی است.

سؤال اینجاست که آیا قانون‌گذاران می‌توانند از این گذشته درس بگیرند تا جلوی هیجانات بازار و حباب بیت کوین را در آینده بگیرند؟

چون بیت کوین غیرمتمرکز است، نمی‌توان مستقیماً قوانین قدیمی را روی آن پیاده کرد؛ اما از راه‌های زیر می‌توان نظارت غیرمستقیم بر آن داشت:

• تعیین قوانین برای صرافی‌ها: بعد از مشکلاتی مثل ورشکستگی صرافی FTX، نیاز به قوانین جدید برای حفاظت از پول مردم بیشتر شد. قوانینی مثل MiCA در اروپا می‌خواهند محیط امن‌تری برای خرید بیت کوین یا فروش آن ایجاد کنند.
• ورود شرکت‌های بزرگ (ETFها): وقتی صندوق‌های قابل‌معامله یا ETF بیت کوین تأیید شدند، سرمایه‌گذاری برای شرکت‌ها و افراد عادی آسان‌تر شد. این رویکرد، می‌تواند به پایداری قیمت کمک کند، اما از طرف دیگر، ممکن است خطر تشکیل یک حباب بیت کوین جدید را هم بیشتر کند.
• طراحی خاص بیت کوین: بیت کوین طوری طراحی شد که تعداد محدودی (۲۱ میلیون) از آن وجود داشته باشد و پاداش تولید آن هر چند سال یک بار نصف شود. همین ویژگی‌ها باعث نوسانات زیاد قیمت آن می‌شود که گاهی اوقات شبیه یک حباب بیت کوین به نظر می‌رسد. برخی می‌گویند این نوسانات بخشی از ذات بیت کوین است.

جمع‌بندی

حباب بیت کوین پدیده‌ای است که با تعاریف سنتی حباب‌های مالی مطابقت ندارد. بیت کوین نوسانات قیمتی شدیدی را تجربه کرده است که بسیاری از ویژگی‌های حباب‌های تاریخی را نشان می‌دهد؛ از رشد سریع و ناگهانی قیمت گرفته تا افت‌های عمیق. این الگوهای قیمتی، به‌ویژه از نگاه تحلیلگران تکنیکال، شباهت‌هایی به دوره‌های شور و هیجان یا گمانه‌زنی‌های زیاد در تاریخ مالی دارد.

بااین‌حال، بیت کوین دارای یک ویژگی متمایز است: توانایی بازیابی پس از سقوط‌های قیمتی. این دارایی پس از افت‌های بزرگ، معمولاً می‌تواند به‌طور نسبی بهبود یابد و به‌عنوان دارایی مهم در بازار باقی بماند. با درک دقیق‌تر این ویژگی‌های کلیدی و پیچیدگی‌ها، می‌توانیم با دید واقع‌بینانه‌تری به آینده بیت کوین نگاه کنیم و از هرگونه انتظارات غیرواقعی یا سوءبرداشت درباره ماهیت قیمتی آن آگاه باشیم. این دانش به ما کمک می‌کند تا در این بازار پرنوسان، تصمیمات آگاهانه‌تری بگیریم.

سؤالات متداول