اندیکاتور فیبوناچی چیست؟ با کاربردهای اندیکاتور فیبوناچی در ترید بیشتر آشنا شویم

در تحلیل تکنیکال ابزارها و شیوه‌های مختلفی برای شناخت رفتار قیمت، حرکت قیمت و همچنین پیش‌بینی آن مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی از محبوب‌ترین این موارد، سطوح فیبوناچی اصلاحی یا همان اندیکاتور فیبوناچی نام دارد که کمک شایانی به شناسایی سطوح مهم بر اساس عملکرد گذشته قیمت می‌کند. در این مقاله به طور کامل با اندیکاتور فیبوناچی و سطوح اصلاحی فیبوناچی آشنا می‌شویم و چگونگی رسم و استفاده از آنها را یاد می‌گیریم.

اندیکاتور فیبوناچی چیست؟

اندیکاتور فیبوناچی یکی از محبوب‌ترین ابزارهای تحلیل تکنیکال است که همواره توسط معامله‌گران به منظور پیش‌بینی قیمت‌های بالقوه یک دارایی در بازارهای مالی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در صورتی که اندیکاتور فیبوناچی به درستی استفاده شود، سطوح و نسبت‌های موجود در این اندیکاتور باعث می‌شود تا شناسایی مناطق حمایت و مقاومت آتی قیمت برای افراد آسان شود. این پیش‌بینی بر اساس عملکرد گذشته قیمت صورت می‌گیرد.

باید به این موضوع توجه داشت که اندیکاتور فیبوناچی در حقیقت یک ابزار تأیید است، بنابراین، این اندیکاتور در کنار سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال مانند خطوط روند، حجم، شاخص مکدی (MACD) و اندیکاتور شاخص قدرت نسبی RSI بهترین بازدهی را دارد. به طور کلی، اگر چندین اندیکاتور مختلف، تایید‌کننده یک موضوع باشند، سیگنال به دست آمده قوی‌تر و معتبر‌تر خواهد بود. در ادامه بیشتر وارد موضوع می‌شویم و آموزش کار با اندیکاتور فیبوناچی را می‌آموزیم.

انواع اندیکاتور فیبوناچی

به طور کلی ابزار فیبوناچی به بخش‌های مختلفی تقسیم می‌شوند که شامل سطوح اصلاحی، سطوح اکستنشن، کانال فیبوناچی، محدوده زمانی فیبوناچی و… است. البته در میان کثرت این ابزار، سطوح اصلاحی فیبوناچی و سطوح اکستنشن فیبوناچی بیشترین کاربرد را میان معامله‌گران دارند.

سطوح اصلاحی فیبوناچی (Fibonacci retracement)

سطوح اصلاحی فیبوناچی، به شناسایی مناطق حمایت و مقاومت احتمالی می‌پردازد. این سطوح اغلب توسط معامله‌گران برای تعیین نقاط ورود (خرید) و خروج (فروش) یا تصمیم درباره محل حدضرر استفاده می‌شود. 

در این اندیکاتور، درصدهای 23.6 درصد، 38.2 درصد، 61.8 درصد و 78.6 درصد در فرمول ریاضی فیبوناچی تبدیل به اعداد اعشاری به شکل  0، 0.236، 0.382، 0.5، 0.618، 0.786 و 1 شده‌اند.

شایان ذکر است که 0 و 1 بیانگر سقف و کف انتخابی توسط فرد در این اندیکاتور هستند. 

سطوح اکستنشن فیبوناچی (Fibonacci extension)

سطوح اکستنشن فیبوناچی به اندازه سطوح اصلاحی استفاده نمی‌شود، اما کماکان اطلاعات جالبی در اختیار معامله‌گران قرار می‌دهند. بر خلاف سطوح اصلاحی فیبوناچی، که بین یک سقف و کف گسترده می‌شوند، سطوح اکستنشن فیبوناچی بالا یا پایین سقف و کف ایجاد می‌شوند.

این خطوط برای شناسایی سطوح مقاومت بالقوه بیش از سقف  یا برای شناسایی سطوح پشتیبانی پایین‌تر از کف مورد استفاده قرار می‌گیرند. البته میزان اعتبار آنها نسبتا از سطوح اصلاحی فیبوناچی کمتر است و احتمال برخورد قیمت با سطوح اکستنشن کمتر است. رایج ترین سطوح اکستنشن فیبوناچی 1.236، 1.382، 1.5، 1.618 و 2.618 هستند.

آشنایی با منبع و تاریخچه اندیکاتور فیبوناچی

لئوناردو فیبوناچی یک ریاضیدان بود که در قرن دوازده میلادی زندگی می‌کرد. یکی از کارهای او، مطرح کردن دنباله اعداد است که به نام خود فیبوناچی نامگذاری شده است. از این دنباله اعداد، نسبت طلایی فیبوناچی معروف به دست می‌آید. فیبوناچی زمانی به این سری اعداد دست یافت که می‌خواست الگو و رفتاری برای تولید مثل یک جفت خرگوش تعریف کند و در نهایت نتیجه کار او دنباله فیبوناچی بود.

به طور کلی دنباله فیبوناچی، مجموعه‌ای از اعداد است که هر عدد در این دنباله در واقع مجموع دو عدد قبلی خود است. البته دو عدد ابتدایی از این روند پیروی نمی‌کنند. به عنوان نمونه، ۰، ۱، ۱، ۲، ۳، ۵، ۸، ۱۳، ۲۱، ۳۴، ۵۵، ۸۹، ۱۴۴، ۲۳۳، ۳۷۷، ۶۱۰، ۹۸۷، ۱۵۹۷، ۲۵۸۴، ۴۱۸۱، ۶۷۶۵، ۱۰۹۴۶، ۱۷۷۱۱، ۲۸۶۵۷، … . این دنباله یا سری اعداد به طور نامحدود ادامه دارد.

در نگاه اول، ممکن است تا حدودی گیج‌کننده به نظر برسد که میان یک ریاضیدان قرن دوازدهم، میزان تولید‌مثل خرگوش‌ها و پیش‌بینی جهت آینده بازارهای مالی با استفاده از تحلیل تکنیکال چه ارتباطی وجود دارد. بنابراین، چرا این سری از اعداد برای معامله‌گران از اهمیت فراوانی برخوردار است؟ پاسخ در نسبت طلایی اعداد سری فیبوناچی نهفته است.

نسبت طلایی اعداد فیبوناچی چیست؟

همانطور که پیش‌تر بیان شد، سری اعداد فیبوناچی با ۰، ۱، شروع می‌شود و هر عدد بعدی این سری در واقع مجموع دو عدد قبلی خود است. این توالی و نظم در بسیاری از پدیده‌های طبیعی از جمله الگوهای رشد گیاهان و جانوران مشاهده شده است.

نسبت طلایی یک مفهوم ریاضی است که رابطه میان دو کمیت را توصیف می‌کند که در آن نسبت کمیت کوچکتر به بزرگتر با نسبت بزرگتر با مجموع هر دو آنها یکسان است.

 نسبت طلایی به دست آمده تقریباً برابر با عدد 1.6180339887 است و با حرف یونانی فی (φ) نشان داده می‌شود. نسبت طلایی در انواع سازه‌های طبیعی و ساخته دست بشر مشاهده شده است و به عنوان یک اصل جهانی زیبایی و هماهنگی در نظر گرفته می‌شود.

به عنوان نمونه اگر تعداد زنبورهای ماده را بر زنبورهای نر یک کندو عسل تقسیم کنیم، عدد 1.618 به عنوان پاسخ به دست می‌آید. اگر تعداد مارپیچ‌های به کار رفته در دانهٔ آفتابگردان را بشمارید به عدد 0.618 موجود در دنبالهٔ فیبوناچی خواهید رسید. فیبوناچی در مورد انسان‌ها نیز صدق می‌کند. نمونه‌های زیادی از این نسبت طلایی در رابطه با بدن ما وجود دارد: یک نمونه نسبت طول ساعد افراد به دست آنها است که برابر با 1.618 است.

بنابراین در تحلیل تکنیکال، معامله‌گران و سرمایه‌گذاران از خطوط فیبوناچی اصلاحی Fibonacci retracements  برای شناسایی سطوحی استفاده می‌کنند که در آن قیمت یک دارایی، ممکن است پس از حرکت قیمت به سوی  این سطوح شاهد حمایت یا مقاومت باشد.

 این سطوح با محاسبه درصد اصلاح حرکت قیمت و یافتن سطح مربوطه در دنباله فیبوناچی تعیین می‌شوند. مهم‌ترین سطوح در این اندیکاتور، سطوح 23.6٪، 38.2٪، 50٪، 61.8٪ و 100٪ هستند. این سطوح مهم در نظر گرفته می‌شوند زیرا اغلب با سطوح روانی کلیدی در معاملات مطابقت پیدا می‌کنند و می‌توانند به عنوان مناطق بالقوه معامله‌گران برای ورود یا خروج از موقعیت‌ها در نظر گرفته شوند.

نقش اعداد فیبوناچی و سطوح اصلاحی فیبوناچی در معامله‌گری

به عنوان نمونه فرض کنید که با یک بازار صعودی روبرو هستیم و قصد معامله در یک صرافی ارز دیجیتال داریم. طبیعتا انتظار نداریم که این بازار در یک خط مستقیم حرکت کند و همواره منتظر اصلاح و ریزش در فرایند حرکت قیمتی آن هستیم. بنابراین معامله‌گران به نسبت‌های فیبوناچی نگاه می‌کنند تا بفهمند کجا ممکن است این اصلاح و ریزش متوقف شود و بازار، صعود و روند اصلی خود را از سر گیرد.

سطوح اصلاحی فیبوناچی اغلب این نقاط بازگشتی را با دقت شگفت انگیزی برای تریدرها تعیین می‌کنند. سطوح اصلاحی فیبوناچی ابزار قدرتمندی است که می‌تواند در تمام بازه‌های زمانی از جمله تایم فریم روزانه و حتی چارچوب زمانی بلندمدت ترسیم شود.

 اعداد فیبوناچی در اصول موج الیوت نیز نقش مهمی دارند و به شناسایی چرخه‌های بازار کمک انکار ناپذیری می‌کنند. سطوح اصلاحی فیبوناچی در انواع بازارهای مالی از جمله ارزهای دیجیتال، طلا، سهام و ارزهای خارجی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

چطور از استراتژی اندیکاتور فیبوناچی استفاده کنیم؟

ما می‌توانیم سطوح اصلاحی فیبوناچی را با یافتن یک قله و یک کف روی نمودار ترسیم کنیم. خوشبختانه با وجود وب‌سایت‌هایی نظیر تریدینگ ویو نیاز به محاسبات دستی وجود ندارد و تنها کافی است، از بخش نوار ابزار این وب‌سایت گزینه Fibonacci retracement را انتخاب و با یافتن سقف و کف قیمت، سطوح فیبوناچی در ناحیه مورد نظر ما ترسیم می‌شوند. نواحی به دست آمده را می‌توان به عنوان سطوح حمایت و مقاومت احتمالی استفاده کرد.

اگر تنظیمات را دستکاری نکرده باشیم، خطوط اصلاحی فیبوناچی بدست آمده در نمودار معاملاتی در سطوح 23.6%، 38.2% و 61.8% اصلاحی رسم می‌شوند. برخی از معامله گران دوست دارند از نسبت 50.0٪ هم استفاده کنند و این درصد را در تنظیمات اندیکاتور فیبوناچی انتخاب می‌کنند و به اندیکاتور خود اضافه می‌کنند. اگرچه این عدد (50%) یک نسبت فیبوناچی نیست، اما می‌تواند برای معاملات مفید باشد. زیرا اغلب ارزهای دیجیتال یا اوراق بهادار قبل از ادامه روند اولیه خود، به نسبت حدود 50% می‌گردند.

شیوه رسم درست سطوح اصلاحی فیبوناچی

در یک روند صعودی، با انتخاب ابزار خط فیبوناچی کف قیمت را انتخاب کنید و نقطه بعدی باید در سقف  قیمت انتخاب شود. این اندیکاتور نسبت‌های کلیدی مانند 61.8٪، 50.0٪ و 38.2٪ را در نمودار به نمایش در می‌آورد.

در یک روند نزولی، ابتدا یک نقطه در سقف قیمت انتخاب کرده سپس یک نقطه در کف قیمت تعیین کنید اندیکاتور فیبوناچی به طور خودکار سطوح کلیدی را نمایش می‌دهد. برای بهبود دقت، معامله‌گران همچنین می‌توانند از نقاطی در نمودار که دو سقف یا دو کف تشکیل شده است، برای تعیین نقاط سقف و کف نیز استفاده کنند.

معنای نسبت‌های طلایی در اندیکاتور فیبوناچی برای معامله‌گران چیست؟

اندیکاتور فیبوناچی عمدتا برای شناسایی سطوح حمایت و مقاومت قیمت مورد استفاده قرار می‌گیرد. هنگامی که یک دارایی مانند بیت کوین، یک روند مشخص را دنبال می‌کند، معمولا با اصلاح قیمتی مواجه شده و همواره یک مسیر صاف را طی نمی‌کند و اندکی عقب می‌نشیند. این عقب‌نشینی معمولا با نسبت‌های کلیدی فیبوناچی مانند 38.2٪ یا 61.8٪ در یک راستا است و به آنها واکنش نشان می‌دهد. بنابراین معامله‌گران این سطوح را زیر نظر می‌گیرند و موقعیت‌های معاملاتی خود را در اطراف این نقاط تنظیم و اقدام به خرید بیت کوین یا فروش آن می‌کنند.

با توجه به آنچه بیان شد، معامله‌گران در یک روند صعودی، ممکن است برنامه یک موقعیت لانگ یا خرید را در یک ریزش اصلاحی در سطوح حمایتی کلیدی فیبوناچی تعیین کنند.

در یک روند نزولی نیز، زمانی که یک دارایی به سطح مقاومت کلیدی خود باز می‌گردد، امکان موقعیت شورت (فروش) برای معامله‌گران به وجود می‌آید. 

البته نباید فراموش کرد که اندیکاتور فیبوناچی زمانی بهترین عملکرد را دارد که یک دارایی دارای روندی مشخص در جهت صعودی یا نزولی باشد.

بهترین استراتژی‌های معاملاتی فیبوناچی

خطوط اصلاح فیبوناچی اغلب به عنوان بخشی از استراتژی‌های معاملاتی روند یا trend-trading استفاده می‌شود. اگر یک اصلاح در روند انجام شود، با استفاده از سطوح فیبوناچی می‌توان مسیر احتمالی روند را پیش‌بینی کرد. ایده اصلی پشت چنین استراتژی این است که احتمال بیشتری وجود دارد که قیمت یک ارز دیجیتال با برخورد به یکی از سطوح فیبوناچی به جهت روند اولیه خود بازگردد.

بیشترین خدمت سطوح فیبوناچی زمانی قابل درک است که یک معامله‌گر روند صعودی یا نزولی اخیر یک دارایی را از دست داده باشد. در این شرایط فرد می‌تواند منتظر اصلاح قیمت شود. با ترسیم نسبت‌های کلیدی فیبوناچی مانند 61.8٪، 38.2٪ و 23.6٪ در نمودار، ممکن است قیمت به این سطوح اصلاحی احتمالی برسد و فرد بر موج صعودی یا نزولی سوار شود.

اندیکاتور فیبوناچی را می‌توان در بسیاری از استراتژی‌های معاملاتی مختلف استفاده کرد از جمله:

ترکیب اندیکاتور فیبوناچی با دو میانگین متحرک نمایی (EMA) 

در این استراتژی معاملاتی فیبوناچی، معامله‌گران اندیکاتور فیبوناچی را با دو میانگین متحرک نمایی (EMA) ترکیب می‌کنند که در دوره‌های 9 و 12 تنظیم شده‌اند تا نقاط ورود و خروج را مشخص کنند. پس از شناسایی یک روند، اعم از صعودی یا نزولی، آنها با استفاده از نسبت طلایی فیبوناچی سطوح بازگشتی بالقوه را شناسایی می‌کنند. به طور خاص، تمرکز روی سطوح اصلاحی 38.2٪، 50٪ و 61.8٪ است. اگر قیمت به هر یک از این مناطق واکنش نشان دهد که به صورت بالقوه توسط الگوی کندل صعودی یا نزولی تایید می‌شود، گام بعدی مشاهده شاخص‌های EMA است.

ورود

معامله گران اغلب به دنبال تقاطع میانگین متحرک در جهت روند موجود با سطوح فیبوناچی به عنوان نشانه‌ای از ورود بالقوه هستند.

حد ضرر

حد ضرر ممکن است در بالا یا پایین نزدیکترین کندل به سقف یا کف قرار گیرد. از طرف دیگر، برخی حد ضرر را فراتر از سطح بعدی در نظر می‌گیرند و آن را روی سطح‌هایی مثل 23.6٪ یا 78.6٪ تنظیم می‌کنند.

حد سود

حد سود معمولاً در بالا یا پایین مناطق اصلاحی که قیمت در ابتدا به آن نقاط واکنش نشان داده است، فرار داده می‌شود.

ترکیب اندیکاتور فیبوناچی با اسیلاتور استوکاستیک

این استراتژی اندیکاتور فیبوناچی نیز مشابه با میانگین‌های متحرک است: معامله‌گران یک روند غالب را شناسایی می‌کنند و سطوح اصلاحی فیبوناچی را برای یافتن مناطق احتمالی برگشت در نسبت‌های 38.2٪، 50٪ و 61.8٪ اعمال می‌کنند. اسیلاتور استوکاستیک یک شاخص مومنتوم است که بین 0 تا 100 در حال نوسان است. اسیلاتور استوکاستیک کمک می‌کند تا معامله‌گر بتواند بهتر متوجه شرایط شوند و زمانی که قیمت به سطوح اصلاحی فیبوناچی می‌رسد، این اسیلاتور معین می‌کند که آیا دارایی در وضعیت بیش‌خرید یا بیش‌فروش قرار دارد.

ورود

معامله‌گران عموماً به دنبال این هستند که اسیلاتور استوکاستیک از 80 بیشتر شود (بیش‌خرید یا Overbought) یا به زیر 20 (بیش فروش Oversold) سقوط کند و قیمت به یکی از مناطق فیبوناچی برسد. سیگنال ورودی اغلب زمانی صادر می‌شود که نوسانگر پس از واکنش به زیر 80 یا بالای 20، دوباره از این نقاط عبور کند.

حد ضرر

حد ضرر را می توان در بالا یا پایین نزدیکترین نوسان قیمت به سقف یا کف قرار داد. برخی از معامله‌گران همچنین ممکن است آن را فراتر از یکی از سطوح مجاور فیبوناچی مانند 23.6% یا 78.6% قرار دهند.

حد سود

حد سود معمولاً در سطحی قرار می‌گیرد که قیمت برای اولین بار به آن واکنش نشان داده است.

مزایا و معایب اندیکاتور فیبوناچی

علیرغم محبوبیت سطوح اصلاحی فیبوناچی، این ابزار دارای معایب مفهومی و تکنیکال هستند که معامله‌گران باید هنگام استفاده از آنها آگاه باشند.

تجربه استفاده از اندیکاتور فیبوناچی بسیار شخصی است. معامله‌گران ممکن است از این اندیکاتور تکنیکال به روش‌های مختلفی استفاده کنند. آن دسته از معامله‌گرانی که با استفاده از سطوح اصلاحی فیبوناچی به سود می‌رسند، اثربخشی آن را تأیید می‌کنند. در عین حال، کسانی که ضرر می‌کنند، اعتمادی به این اندیکاتور ندارند. برخی استدلال می‌کنند که تحلیل تکنیکال یک روش برای قانع کردن خود در مورد یک پیش‌گویی است و اگر تمامی معامله‌گران به نسبت‌های فیبوناچی یا سایر شاخص‌های تکنیکال اعتقاد داشته باشند، طبیعتا قیمت ممکن است به پیش‌بینی این سطوح و ابزارهای مشابه واکنش نشان دهد.

اصل اساسی اندیکاتور فیبوناچی یک ناهنجاری عددی است که بر هیچ دلیل و منطقی مبتنی نیست. نسبت‌ها، اعداد صحیح، دنباله‌ها و فرمول‌های مشتق شده از دنباله فیبوناچی فقط حاصل یک فرایند ریاضی هستند. این امر ترید با اصول فیبوناچی را ذاتا غیرقابل اعتماد نمی‌کند. با این حال این واقعیت ممکن است برای معامله‌گرانی که می‌خواهند منطق پشت یک استراتژی را درک کنند ناراحت کننده باشد.

علاوه بر این، استراتژی اصلاحی فیبوناچی تنها توانایی شناسایی اصلاحات، بازگشت‌ها و جهش‌های متضاد روند را دارد. این سیستم هیچ یک از دیگر شاخص‌ها را نمی‌تواند تایید کند و سیگنال‌های قوی یا ضعیف تولید شده در آن به راحتی قابل شناسایی نیست.

سخن پایانی

معامله‌گرانی که از اندیکاتور فیبوناچی استفاده می‌کنند، اغلب به دنبال حرکت قیمت برای تایید اعتبار سطوح فیبوناچی با جستجوی برگشت‌های قیمت در این سطوح هستند. اگر پرایس اکشن با این سطوح واکنش داشته باشد، معامله‌گران می‌توانند وارد موقعیت‌های معاملاتی جدید شوند یا موقعیت‌های موجود خود را بر اساس این سطوح تنظیم کنند.

به طور کلی، استراتژی معاملاتی فیبوناچی می‌تواند ابزار مفیدی برای معامله‌گرانی باشد که به دنبال بهبود تحلیل خود و اتخاذ تصمیمات معاملاتی آگاهانه‌تر هستند. با این حال، مانند هر رویکردی در تحلیل تکنیکال، اندیکاتور فیبوناچی نیز باید همراه با سایر اندیکاتورهای تحلیل تکنیکال استفاده شود و نباید به تنهایی به سیگنال‌های معاملاتی آن اعتماد کرد.