بیت کوین، اولین و محبوب‌ترین ارز دیجیتال بازار ارزهای دیجیتال است که روزانه صدها هزار تراکنش را با سرعت بالا و با کمترین اختلال پردازش می‌کند. این موفقیت تصادفی نبوده است و در پشت‌صحنه موفقیت ادامه‌دار بیت کوین، جامعه فعالی از توسعه‌دهندگان برای بهبود و پیشرفت این شبکه محبوب بلاکچینی تلاش می‌کنند.
در این مسیر، طرح‌های بهبود بیت کوین یا BIP نقش مهمی دارند و تغییرات بزرگ بیت کوین را رقم می‌زنند. در ادامه این مقاله، قصد داریم تا به طور کامل BIP، اهمیت، نقش و اثرگذاری آن بر بیت کوین را بررسی کنیم.
مدیریت و توسعه بیت کوین توسط چه کسانی انجام می‌شود؟
برخلاف بسیاری از نرم‌افزارها و پروژه‌های دیجیتال که توسط یک شرکت یا تیم مشخصی اداره می‌شوند، بیت کوین به‌عنوان اولین ارز دیجیتال به‌نوعی ساخته شد که هیچ مدیری نداشته باشد. این شبکه به‌صورت کاملاً غیرمتمرکز فعالیت می‌کند و هرکسی می‌تواند در توسعه یا نگهداری این شبکه نقش داشته باشد.
حتی ساتوشی ناکاموتو، سازنده بیت کوین نیز در زمان فعالیت خود همواره با جامعه تعامل داشت و تصمیمات و تغییرات را با مشورت و همکاری جامعه طرفدار اولین رمزارز جهان اعمال می‌کرد. با توقف فعالیت ساتوشی ناکاموتو، توسعه بیت کوین متوقف نشد و امروزه شبکه بیت کوین توسط جامعه‌ای از برنامه‌نویسان، کاربران و استخراج‌کنندگان مدیریت می‌شود که همگی برای حفظ امنیت و پایداری شبکه با یکدیگر همکاری دارند.
در این جامعه، تیمی از توسعه‌دهندگان داوطلب نیز وجود دارند که بر نرم‌افزار اصلی بیت کوین به نام «Bitcoin Core» کار می‌کنند و وظیفه اعمال تغییرات بر شبکه و کد بیت کوین را برعهده دارند. بااین‌حال، این افراد تصمیم‌گیرندگان نهایی نیستند و صرفاً تغییراتی که از سوی جامعه یا خود آنها پیشنهاد می‌شود را بررسی کرده و در صورت تأیید جمعی، آن را در نسخه‌های جدید کد شبکه بیت کوین اعمال می‌کنند.
بنابراین، حتی این توسعه‌دهندگان نیز نمی‌توانند به‌تنهایی و به‌صورت یک‌جانبه تغییری در شبکه بیت کوین ایجاد کنند. دلیل این موضوع، ماهیت تصمیم‌گیری در شبکه بیت کوین است که به حالت اجماع (Consensus) انجام می‌شود. در این حالت، برای اعمال هر تغییر، اکثریت فعالان شبکه از جمله استخراج‌کنندگان باید موافقت خود را اعلام کنند. در غیر این صورت، تغییرات جدید حتی در صورت اعمال و پیاده‌سازی، اجرا نخواهند شد و شبکه بیت کوین تغییری نخواهد کرد. این ساختار از جمله مهم‌ترین مواردی است که ماهیت غیرمتمرکز بیت کوین را در طی سالیان گذشته حفظ کرده و تضمین کرده است که هیچ‌کسی قدرت مطلق را در این شبکه به دست نخواهد آورد.
در این بین، مفهومی به نام پیشنهاد بهبود بیت کوین (Bitcoin Improvement Proposal) یا به‌صورت مختصر BIP نیز ایجاد شد تا فرایند ارائه پیشنهاد و بررسی را آسان و شفاف کند.
طرح بهبود بیت کوین (BIP) چیست؟
در هر زمان، اگر کسی بخواهد تا تغییری در پروتکل بیت کوین، قوانین شبکه و فرایندها ایجاد کند، باید ایده خود را در قالب یک BIP ارائه دهد. BIP در واقع یک سند است که به هدف توضیح تغییر پیشنهادی و چرایی آن ارائه می‌شود. جزئیات فنی، اهداف، چگونگی اجرا تغییرات و تأثیرات احتمالی بر شبکه از جمله مواردی هستند که به طور دقیق در این سند توضیح داده می‌شوند تا دیگر توسعه‌دهندگان و اعضای جامعه بتوانند آن را بررسی و ارزیابی کنند.
هر کسی می‌تواند طرح بهبود بیت کوین پیشنهاد دهد و محدودیتی برای ارائه پیشنهاد از سوی کاربران وجود ندارد. در مرحله اول، ایده و سند باید به لیست ایمیل توسعه‌دهندگان بیت کوین به آدرس bitcoindev@googlegroups.com ارسال شود. در این مرحله، شماره‌ای به BIP اختصاص داده نمی‌شود و صرفاً بحث و تبادل نظر پیرامون آن میان اعضای جامعه توسعه‌دهندگان و کاربران آغاز می‌شوند.
پس از بررسی و گفتگوها، ویرایش و اصلاحات نهایی انجام می‌شود تا پس از دریافت تأیید نهایی، طرح پیشنهادی شماره دریافت کرده و در فهرست رسمی BIPهای بیت کوین منتشر شود. البته انتشار یک پیشنهاد در این لیست به معنای تأیید نهایی و اجرا نیست.
معمولاً توسعه‌دهندگان سابقه‌دار و شناخته شده جامعه بیت کوین این پیشنهادها را مطرح می‌کنند، زیرا برای اینکه یک BIP معتبر و قابل‌بررسی باشد، دانش فنی و درک عمیق از بلاکچین بیت کوین ضروری است.
پس از بررسی‌های اولیه BIP، پیشنهاد وارد مرحله بررسی عمومی می‌شود. در این مرحله، توسعه‌دهندگان، استخراج‌کنندگان و دیگر اعضای جامعه پیرامون سند و پیشنهاد ارائه شده به بحث و تبادل نظر می‌پردازند. حتی برخی از BIPها ممکن است که در شبکه‌های آزمایشی اجرا شوند تا از عملکرد و تأثیرات احتمالی آنها اطمینان حاصل شود.
در نهایت، اگر اکثر جامعه بیت کوین و به‌ویژه استخراج‌کنندگان از BIP پیشنهادی حمایت کنند، آن BIP به‌عنوان بخشی از پروتکل بیت کوین پذیرفته می‌شود و در نسخه‌های بعدی Bitcoin Core اعمال می‌شود. اما اگر مخالفان بیشتر باشند، پیشنهاد کنار گذاشته می‌شود. ارائه‌دهندگان این پیشنهادهای رد شده، همچنان این فرصت را دارند تا در آینده و با انجام اصلاح و بازبینی، باری دیگر پیشنهاد خود را مطرح کنند.
فرایند اجرای یک BIP
همان‌طور که توضیح داده شد، BIP صرفاً یک پیشنهاد است که در قالب سندی دیجیتال ارائه می‌شود. به همین دلیل، پذیرش آن به معنای اجرای سریع پیشنهادها و تغییر آنی شبکه بیت کوین نیست.
زمانی که یک طرح بهبود بیت کوین مورد تایید اکثریت جامعه بیت کوین قرار می‌گیرد، مسیر پیاده‌سازی و اجرای عملی آن آغاز می‌شود که شامل چند فاز مختلف است و ممکن است که هفته‌ها یا حتی ماه‌ها طول بکشد.
در ابتدا، توسعه‌دهندگان تغییرات موردنظر را در نسخه جدیدی از نرم‌افزار بیت کوین (Bitcoin Core) اضافه و منتشر می‌کنند تا کاربران و استخراج‌کنندگان آن را نصب کنند. هرچند الزامی برای نصب آخرین نسخه وجود ندارد و اجرای تغییر در شبکه تنها زمانی رخ می دهد که اکثریت استخراج‌کنندگان و نودها نرم‌افزار جدید را اجرا کنند.
اگر برخی از اعضای شبکه تصمیم بگیرند تا نسخه قدیمی را نگه دارند و تغییرات جدید را نپذیرند، ممکن است که برای مدتی دو نسخه متفاوت از نرم‌افزار در شبکه وجود داشته باشد. در اکثر مواقع، نسخه‌ای که اکثریت فعالان شبکه و استخراج‌کنندگان از آن پشتیبانی می‌کنند غالب می‌شود و تنها تراکنش‌ها و بلاک‌هایی که با قوانین این نسخه سازگار باشند، پذیرفته می‌شوند.
اما در برخی موارد خاص که اختلاف‌نظر شدیدی وجود دارد، ممکن است که دو زنجیره و شبکه متفاوت و جداگانه ایجاد شوند. به این فرایند هارد فورک (Hard Fork) گفته می‌شود که یک نمونه از آن در سال ۲۰۱۷ و جدایی بیت کوین کش (Bitcoin Cash) از شبکه اصلی بیت کوین رخ داد.
به همین دلیل، جامعه بیت کوین معمولاً در زمان بررسی، پذیرش و اجرای BIPها احتیاط و دقت زیادی دارند. اجرای هر BIP باید به شکلی انجام شود که کمترین ریسک را برای کاربران و امنیت شبکه داشته باشد و در نتیجه، حتی پس از تأیید یک پیشنهاد، ممکن است که ماه‌ها زمان صرف هماهنگی، آزمایش و ارتقای تدریجی شبکه شود تا احتمال رخ‌دادن هرگونه مشکل برای شبکه و جامعه بیت کوین کاهش یابد.
انواع BIPهای بیت کوین
طرح و پیشنهادهای بهبود مطرح شده برای بیت کوین هرکدام به یکی از چالش‌های این شبکه محبوب بلاکچینی می‌پردازند و بر اساس اهداف و کاربرد، به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند.
۱. استاندارد (Standards Track BIP)
این نوع از پیشنهادها بر تغییرات فنی و پروتکل بیت کوین تمرکز دارند. هدف اصلی این دسته از BIPها، اصلاح یا بهبود بخش‌های اصلی شبکه مانند نحوه اعتبارسنجی تراکنش‌ها، ساختار بلاک‌ها یا الگوریتم‌های رمزنگاری است. به همین دلیل، این BIPها از اهمیت زیادی برخوردار هستند و می‌توانند تأثیرات قابل‌توجهی بر نحوه فعالیت شبکه بیت کوین بگذارند؛ در نتیجه، اجرای این تغییرات نیازمند اجماع کامل جامعه بیت کوین و استخراج‌کنندگان است.
BIP 141 به نام سگویت و BIP 341 به نام تپ روت برخی از مهم‌ترین BIPهای استاندارد بیت کوین به شمار می‌روند که تغییرات قابل‌توجهی از جمله افزایش مقیاس‌پذیری و پیچیدگی‌های قراردادهای هوشمند بلاکچین این ارزدیجیتال را به دنبال داشتند.
۲. اطلاعاتی (Informational BIP)
این دسته از BIPها جنبه اطلاع‌رسانی و راهنمایی دارند و هدف اصلی آنها، اشتراک‌گذاری اطلاعات یا ارائه دستورالعمل‌ها برای جامعه بیت کوین است. این نوع از BIPها تغییری در پروتکل و فعالیت شبکه ایجاد نمی‌کنند و بنابراین نیازی به توافق جامعه برای اجرا ندارند.
BIP 70 و BIP 32 دو نمونه از این طرح‌های بهبود بیت کوین به شمار می‌روند که اطلاعاتی درباره فرایندهای پرداخت و مرجعی فنی برای توسعه‌دهندگان ارائه دادند. این BIPها برای توسعه‌دهندگان و کاربران بسیار مفید هستند و باعث می‌شوند تا افراد درک بهتری از عملکرد شبکه و راهکارهای پیشنهادی داشته باشند.
۳. فرایندی (Process BIP)
این دسته از جمله دیگر BIPهای فنی شبکه بیت کوین به شمار می‌روند که مرتبط با تغییرات فرایندی و مدیریت شبکه هستند. مواردی مانند بهبود نحوه تصمیم‌گیری و روش اجرای تغییر پروتکل‌ها در این دسته از BIPها مطرح می‌شوند.
این دسته از BIPها می‌توانند علاوه بر تغییر سازوکار شبکه بیت کوین، جنبه اطلاعاتی نیز داشته باشند. به‌عنوان‌مثال، درحالی‌که BIP 8 و BIP 9 مکانیزم‌هایی برای بهبود سافت فورک‌ها و تضمین اعمال به‌روزرسانی‌ها توسط استخراج‌کنندگان ارائه دادند، BIP 2 صرفاً دستورالعمل‌ها و فرایندهای کلی مربوط به نوشتن و انتشار BIPها را مشخص کرد.
بنابراین، بسته به نوع BIP فرایندی، ممکن است که پیشنهاد ارائه شده نیازمند اجماع جامعه و استخراج‌کنندگان باشد. این دسته از BIPها نقش مهمی در هماهنگ‌کردن جامعه بیت کوین دارند و تلاش می‌کنند تا تغییرات پروتکل به‌صورت کنترل شده و با حداقل چالش اجرا شوند.
با وجود اینکه تمام BIPها ماهیتی مشابه با یکدیگر دارند و پیشنهادهایی برای بهبود شبکه بیت کوین هستند، این دسته‌بندی باعث شده است تا روند بررسی و تصمیم‌گیری پیرامون این پیشنهادها آسان‌تر شود؛ زیرا هر نوع، جایگاه و اهداف مشخصی دارند و اعضای جامعه می‌دانند که برای آن پیشنهاد باید بر چه جنبه‌هایی تمرکز کنند.
BIPهای برتر و مطرح انجام‌شده در بیت کوین
درحالی‌که بیت کوین برخلاف شبکه‌هایی مانند اتریوم توسعه و تغییرات زیادی را تجربه نمی‌کند، اما طی سالیان گذشته ارتقا و بهبودهای قابل‌توجهی در بلاکچین محبوب‌ترین رمزارز جهان اعمال شده است که پاسخی به نیاز جامعه و رفع مشکلات قدیمی بودند. در ادامه، برخی از مهم‌ترین این تغییرات و پیشنهادهای بهبود قبول شده جامعه بیت کوین را بررسی می‌کنیم.
BIP 16 – پرداخت برای هش اسکریپت (Pay to Script Hash)
در سال ۲۰۱۲، یک BIP توسط گاوین آندرسن (Gavin Andresen)، توسعه دهنده و مشارکت‌کننده شبکه بیت کوین معرفی شد که به‌عنوان یکی از اولین و مهم‌ترین ارتقاهای امنیتی شبکه بیت کوین به شمار می‌رود.
در این BIP، مفهوم جدیدی به نام پرداخت برای هش اسکریپت معرفی شد. پیش از آن، اگر کاربری نیاز داشت تا تراکنشی پیچیده مانند تراکنش‌های چند امضایی انجام دهد، باید قوانین و منطق تراکنش را به‌صورت اسکریپت در تراکنش قرار می‌داد که منجر به افزایش هزینه‌ها می‌شد.
پس از تأیید و راه‌اندازی ارتقای BIP 16 در سال ۲۰۱۳، کاربران این امکان را پیدا کردند تا به جای تمام جزئیات اسکریپت، تنها هش آن را در تراکنش قرار دهند. این ارتقا علاوه بر کاهش حجم داده های بلاکچین و پایین آوردن کارمزدها، امنیت تراکنش‌های پیچیده را نیز بالا برد؛ زیرا در تراکنش‌های جدید تنها هش قابل‌بررسی بود و دیگر نمی‌شد جزئیات کامل اسکریپت را مشاهده کرد.
BIP 32 – کیف پول‌های اچ دی (HD Wallets)
BIP 32 یکی دیگر از ارتقاهای مهم بلاکچین بیت کوین به شمار می‌رود که در سال ۲۰۱۲ معرفی شد. در این ارتقا، مفهوم کیف پول اچ‌دی (Hierarchical Deterministic Wallet) وارد شبکه بیت کوین شد. قبل از این ارتقا، هر زمان که کاربری یک آدرس جدید برای دریافت بیت کوین ایجاد می‌ساخت، باید کلید خصوصی آن را جداگانه و به‌صورت دستی ذخیره می‌کرد.
این فرایند علاوه بر دشواری و سختی، ریسک فعالیت در بازار بیت کوین را افزایش می‌داد؛ زیرا اگر این کلیدها گم می‌شدند، دیگر هیچ راهی برای بازیابی دارایی‌ها وجود نداشت.
BIP 32 این روند را کاملاً تغییر داد و باعث شد تا کیف پول‌ها فقط یک عبارت یا کلید مادر را تولید کرده و از روی آن آدرس‌های جدید را بسازند. در نتیجه این ارتقا، کاربران تنها با دریافت یک عبارت بازیابی، می‌توانستند به‌راحتی به تمام آدرس‌ها و کیف پول‌های خود در یک ولت دسترسی داشته باشند.
علاوه بر امنیت و راحتی بیشتر، BIP 32 مدیریت ساده‌تر کیف پول‌ها را امکان‌پذیر کرد و امروزه تقریباً تمام کیف پول‌های مدرن ارز دیجیتال از این سیستم و استانداردهای مدرن‌تر آن استفاده می‌کنند.
BIP 141 – سگویت (SegWit)
BIP 141 یا سگویت، از جمله تأثیرگذارترین ارتقاهای تاریخ بیت کوین به شمار می‌رود که در سال ۲۰۱۷ فعال شد. هدف اصلی این ارتقا، رفع چند مشکل فنی مهم در شبکه از جمله حجم زیاد تراکنش‌ها، هزینه بالا کارمزدها و مشکلات مقیاس‌پذیری بود.
پیش از سگویت، داده‌های مرتبط به امضای دیجیتال مستقیماً داخل هر تراکنش ذخیره می‌شدند. این داده‌ها حجم زیادی داشتند که باعث می‌شد فضای بلاک به‌سرعت پر شود و در نتیجه کارمزدها افزایش پیدا کنند. سگویت بخش امضا را خارج از بلاک اصلی نگهداری و این داده‌ها را از ساختار اصلی تراکنش جدا کرد.
این تغییر، کاهش چشمگیر حجم هر تراکنش را به دنبال داشت که افزایش ظرفیت بلاک، کاهش کارمزدها و سرعت بیشتر در تأیید تراکنش‌ها را رقم زد. علاوه بر این، راه‌حل‌های مقیاس‌پذیری معرفی شده در این ارتقا مسیر را برای توسعه فناوری‌های بعدی مانند شبکه لایتنینگ بیت کوین هموار کرد.
BIP 340,341,342 – تپ روت (Taproot)
پس از سگویت، تپ روت از جمله ارتقاهای مهم و بزرگ شبکه بیت کوین به شمار می‌رود که در سال ۲۰۲۱ و در سه مرحله BIP 340، BIP 341 و BIP 342 در شبکه بیت کوین فعال شد. هدف اصلی این ارتقا، افزایش حریم خصوصی، امنیت، کارایی و مقیاس‌پذیری بیشتر در پردازش تراکنش‌های پیچیده بیت کوین بود.
طرح BIP 340 (اشنور) الگوریتم امضای جدیدی به نام Schnorr Signatures معرفی کرد که جایگزین الگوریتم قدیمی ECDSA شد و امکان ترکیب چند امضا در یک امضای واحد را فراهم کرد. در نتیجه، تراکنش‌های چند امضایی علاوه بر کاهش حجم و سرعت پردازش بیشتر، ناشناسی بیشتری پیدا کردند.
سپس BIP 341 (تپ روت) ساختار کلی تپ روت را تعریف کرد و نحوه استفاده از اسکریپت‌ها و امضاها را در تراکنش‌ها مشخص کرد. با این ارتقا، تراکنش‌های ساده و پیچیده ظاهری مشابه یکدیگر پیدا کردند که منجر به افزایش حریم خصوصی کاربران شد.
در نهایت BIP 342 (تپ‌اسکریپت) قوانین جدیدی برای اعتبارسنجی اسکریپت‌ها ارائه داد تا شبکه بتواند از قابلیت‌های جدید معرفی شده تپ روت بدون مشکل و ناسازگاری استفاده کند.
ارتقا تپ روت در کنار افزایش امنیت و سرعت پردازش تراکنش‌های پیچیده بیت کوین، پایه‌های توسعه قراردادهای هوشمند پیشرفته را نیز در شبکه بیت کوین ایجاد کرد.
علاوه بر این لیست، BIP 9، BIP 11، BIP 32 و ده‌ها BIP دیگر نیز تا به امروز در شبکه بیت کوین اعمال شده‌اند که هرکدام مزایا و ارتقاهای قابل‌توجهی را برای این بلاکچین به همراه داشته‌اند.
جمع‌بندی
پیشنهادهای بهبود بیت کوین یا BIPها، یکی از بخش‌های مهم شبکه بیت کوین به شمار می‌روند که تا به امروز نقش مهمی در تأمین امنیت، افزایش سرعت، کاهش کارمزدها و بهبود کلی عملکرد این ارز دیجیتال محبوب داشته‌اند. BIP ها، نشان‌دهنده اشتیاق، مهارت و علاقه جامعه توسعه‌دهندگان مستقل بیت کوین هستند که طی سالیان گذشته، فعالیت بی‌عیب‌ونقص بیت کوین را تضمین کرده‌اند.
سؤالات متداول
BIP به معنی پیشنهاد یا طرح بهبود بیت کوین است. هر BIP، یک سند دیجیتال است که راهکارها و پیشنهاداتی برای بهبود شبکه بیت کوین ارائه می دهد.
در شبکه بیت کوین، تمام کاربران می‌توانند پیشنهادهای خود را برای توسعه و بهبود شبکه ارائه دهند. بااین‌حال، این پیشنهادها در ابتدا باید توسط جامعه توسعه‌دهندگان مستقل بیت کوین بررسی شده و تمام پیشنهادها به‌عنوان یک BIP دارای شماره لیست نمی‌شوند.
خیر، تمام پیشنهادهای ارائه شده در قالب BIP به شبکه بیت کوین اضافه نمی‌شوند و هر پیشنهاد، نیازمند تأیید اکثر فعالان و استخراج‌کنندگان شبکه بیت کوین است.
