تصور کنید میلیاردها دلار سرمایه در گوشه‌ای از دنیای دیجیتال وجود دارد که هیچ‌کس دیگر هرگز به آن‌ها دسترسی نخواهد داشت؛ نه هکرها، نه دولت‌ها و نه حتی صاحبان اصلی آنها. بیت کوین‌های گم شده مانند چنین سرمایه‌ای در دنیای کریپتو هستند؛ دارایی‌هایی که به دلیل فراموش شدن کلید خصوصی، نابودی دستگاه ذخیره‌سازی یا بی‌احتیاطی ساده، برای همیشه از چرخه خارج شده‌اند. از زمان اوج گرفتن بیت کوین و ارزش آن، بازیابی بیت کوین های گم شده تبدیل به یکی از دغدغه‌های اصلی سرمایه‌گذاران قدیمی و جدید شده است. آیا می‌توان بیت کوین‌های از دست‌رفته را بازگرداند؟ چه روش‌هایی برای بازگردانی آنها وجود دارد؟ در این مقاله با ما همراه باشید تا به این سوالات پاسخ دهیم.

چه تعداد بیت کوین تا به حال گم شده است؟

به گزارش پلتفرم تحلیلی «Chainalysis» تا اوایل سال ۲۰۲۵ بین ۲.۳ میلیون تا ۳.۷ میلیون بیت کوین به‌طور دائمی از دست رفته‌اند. این میزان حدود ۱۱ تا ۱۸ درصد از حداکثر عرضه ثابت BTC یعنی ۲۱ میلیون کوین را تشکیل می‌دهد.

اما چرا تعداد بیت کوین‌های گم شده مهم است؟‌ این موضوع مقدار واقعی عرضه در گردش را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ در حالی‌که تا زمان نگارش این مقاله، مجموع بیت کوین استخراج‌شده حدود ۱۹.۷ میلیون BTC است، مقدار قابل استفاده پس از در نظر گرفتن بیت کوین‌های گم شده، حدود ۱۶.۲ تا ۱۷.۶ میلیون BTC برآورد می‌شود؛ البته این رقم کاملاً تخمینی است. این مسئله کاهش قابل‌توجهی در کوین‌های در دسترس را نشان می‌دهد، با وجود این‌که حداکثر عرضه همچنان ۲۱ میلیون باقی مانده است.

اما این دقیقاً به چه معناست؟ چطور ممکن است بیت کوین «از دست برود» یا «گم شود»؟

«بیت کوین گم شده» دقیقاً چیست؟

بیت کوین واقعاً می‌تواند «گم شود»، اما این به معنای ناپدید شدن کامل آن نیست، بلکه به معنای غیرقابل‌دسترس شدن دائمی آن است. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که کاربر کلید خصوصی خود را گم کند، فراموش کند یا از بین ببرد. کلید خصوصی یک کد محرمانه و منحصربه‌فرد است که تنها راه دسترسی و خرج کردن بیت کوین به شمار می‌رود.

بدون این کلید، بیت کوین روی بلاک چین قفل می‌ماند؛ بلاک چین یک دفتر کل عمومی و غیرمتمرکز است که تمام تراکنش‌ها را ثبت می‌کند. برخلاف بانک‌های سنتی که در آنها امکان بازیابی رمز عبور توسط یک نهاد مرکزی وجود دارد، در سیستم بیت کوین چنین گزینه‌ای وجود ندارد. در نتیجه، بیت کوین‌های گم شده عملاً از چرخه خارج می‌شوند و عرضه قابل استفاده این ارز دیجیتال را کاهش می‌دهند.

با این حال، حتی زمانی که بیت کوین گم می‌شود، همچنان روی بلاک چین وجود دارد؛ فقط بدون کلید خصوصی قابل خرج شدن نیست.

می‌توانید آن را مانند یک گاوصندوق با رمز گمشده تصور کنید: محتویات داخل هستند، اما هیچ‌کس نمی‌تواند به آنها دسترسی پیدا کند. جالب اینجا است که این موضوع یکی از ویژگی‌های مهم امنیت و استقلال بیت کوین را نشان می‌دهد: غیرمتمرکز بودن بیت کوین. یعنی هیچ نهاد مرکزی برای کمک به بازیابی کلیدها وجود ندارد و مسئولیت کامل مدیریت کلیدها بر عهده کاربر است.

علاوه‌ بر این، برخی بیت کوین‌ها عمداً «سوزانده» می‌شوند (با ارسال به آدرس‌هایی که کلید خصوصی شناخته‌شده‌ای ندارند) و این اقدام عرضه در گردش را باز هم کاهش می‌دهد.

ساتوشی ناکاموتو، خالق بیت کوین، در ژوئن ۲۰۱۰ (خرداد ۱۳۸۹) در یک فروم در Bitcointalk درباره بیت کوین های گم شده نوشت:

بیت کوین‌های گم شده فقط ارزش کوین‌های بقیه را کمی بیشتر می‌کند. آن را به چشم یک هدیه به همه ببینید.

البته ما به عنوان سرمایه‌گذاران و تریدرهای بیت کوین نمی‌توانیم به این راحتی به گم کردن این ارز دیجیتال فکر کنیم چراکه قیمت بیت کوین اکنون هزاران دلار است. گم کردن بیت کوین یک ریسک پرضرر، واقعی و غیرقابل بازگشت است و به همین دلیل حفاظت از کلیدهای خصوصی برای همه کاربران اهمیت حیاتی دارد.

چگونه تعداد بیت کوین‌های از دست‌رفته محاسبه می‌شود؟

دانستن تعداد دقیق بیت کوین‌های از دست‌رفته ساده نیست، زیرا این کوین‌ها در بلاک چین علامت مشخصی ندارند. تحلیلگران با بررسی الگوهای غیرفعال بودن و نشانه‌های غیرمستقیم آن را تخمین می‌زنند. روش‌های اصلی عبارت‌اند از:

۱. تحلیل آدرس‌های غیرفعال

این روش کیف پول‌هایی را بررسی می‌کند که سال‌ها (معمولاً ۵ تا ۱۰ سال یا بیشتر) هیچ فعالیتی نداشته‌اند. کوین‌های داخل این آدرس‌ها احتمالاً از دست رفته‌اند، زیرا بی‌تحرکی طولانی معمولاً به معنای گم شدن کلیدها یا فوت مالک است.

۲. پاداش‌های استخراج خرج‌نشده

برخی ماینرهای اولیه هرگز کوین‌های استخراجی خود را جابه‌جا نکردند. برای نمونه، تحلیلگران تخمین می‌زنند که ساتوشی ناکاموتو (خالق ناشناس بیت کوین) حدود ۱ میلیون BTC در سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۰ استخراج کرد که هرگز جابه‌جا نشده‌اند. این سکه‌ها همراه با سایر کوین‌های مشابه، بخش بزرگی از بیت کوین‌های گم شده یا از دست‌رفته را تشکیل می‌دهند.

۳. سکه‌های سوزانده‌شده

گاهی دارندگان بیت‌ کوین، عمداً کوین‌ها را به آدرس‌هایی با کلید خصوصی ناشناخته می‌فرستند (آدرس‌های توکن‌سوزی). این کوین‌ها به‌طور دائمی نابود می‌شوند، هرچند چنین اقداماتی نادر است.

۴. تحلیل آن‌چین و روش‌های ابتکاری

شرکت‌هایی مانند Chainalysis و گلس‌نود با استفاده از نرم‌افزارهای پیشرفته، آدرس‌ها را در قالب کیف پول‌ها دسته‌بندی می‌کنند و با بررسی خروجی‌های تراکنش خرج‌نشده (UTXO) و الگوهای فعالیت، تخمین‌هایی از کوین‌های از دست‌رفته ارائه می‌دهند.

با وجود این، این اعداد تنها تخمین هستند، زیرا غیرفعال بودن همیشه به معنای از دست رفتن نیست. برخی افراد به‌عمد بیت کوین خود را برای مدت طولانی جابه‌جا نمی‌کنند و تنها آنها را هولد می‌کنند که یک روش سرمایه‌گذاری محبوب است.

«داست» بیت کوین چیست؟ آیا داست هم بیت کوین گم شده محسوب می‌شود؟

«داست» (Dust) اصطلاحی است برای مقادیر بسیار کوچک بیت کوین، آن‌قدر کوچک که کارمزد انتقال آن از ارزش خود آن بیشتر است. مثل خرده‌ریزه‌هایی از بیت کوین که به‌ دلیل هزینه بالای انتقال، عملاً جابه‌جا نمی‌شوند.

به‌طور معمول، هر مقداری کمتر از ۰.۰۰۰۱ بیت کوین (۱۰۰۰۰ ساتوشی) می‌تواند داست تلقی شود. برای مثال ۰.۰۰۰۰۰۵۴۶ BTC یا حتی ۰.۰۰۰۰۰۰۰۱ BTC (یک ساتوشی) بسته به شرایط کارمزد، در دسته داست قرار می‌گیرند.

البته دقیق‌تر این است که بگوییم مفهوم داست وابسته به کارمزد شبکه است، نه یک عدد ثابت. به‌طور دقیق، داست به خروجی‌هایی گفته می‌شود که ارزششان از سه برابر کارمزد موردنیاز برای خرج کردنشان کمتر است.

نمودار زیر از سایت Bitinfocharts تغییرات داست بیت کوین از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۵ را نشان می‌دهد. در این نمودار می‌بینیم که از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۵:

• هم مقدار داست (BTC) و هم تعداد UTXOها به‌مرور افزایش پیدا کرده‌اند.
• بعد از ۲۰۱۸ رشد قابل‌توجهی در هر دو شاخص اتفاق افتاده است.
• از ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۵ جهش خیلی بزرگی در تعداد UTXOها (خط قرمز) دیده می‌شود، که نشان می‌دهد کاربران زیادی تراکنش‌های ریز انجام دادند و این خروجی‌های کوچک در شبکه انباشته شدند.

تفاوت کلیدی داست و بیت کوین گم شده این است که داست همچنان قابل دسترسی است، چون مالک کلید خصوصی را دارد، فقط خرج کردنش به‌صرفه نیست. اگر ارزش بیت‌ کوین افزایش شدیدی پیدا کند، داست نیز می‌تواند به‌صرفه شود. اما بیت‌ کوین گم شده به‌طور کامل غیرقابل استفاده است چون هیچ کلید خصوصی و در نتیجه هیچ دسترسی به آن نیست.

آیا می‌شود بیت کوین های گم شده را دوباره پیدا و بازیابی کرد؟

از آن‌جا که بیت‌ کوین توسط هیچ نهاد مرکزی کنترل نمی‌شود، پیدا کردن و بازیابی آن در صورت گم شدن می‌تواند دشوار باشد. قبل از اینکه جستجوی بیت‌ کوین روی کامپیوتر و سایر دستگاه‌ها (مانند هارد دیسک‌های قدیمی و درایوهای خارجی) را شروع کنید، باید بدانید که ارز دیجیتال شما کجا ذخیره می‌شود و چگونه محافظت می‌شود.

بیت‌ کوین کجا ذخیره می‌شود؟

به‌طور ساده، بیت‌ کوین در کیف پول بیت‌ کوین ذخیره می‌شود. این کیف پول شبیه کیف پول معمولی شما که پول نقد و کارت‌های بانکی را در آن نگه می‌دارید، نیست. کیف پول بیت‌ کوین یک نرم‌افزار است که روی کامپیوتر نصب می‌شود و کلید خصوصی و کلید عمومی شما را ذخیره می‌کند که برای ارسال و دریافت بیت‌ کوین استفاده می‌شوند.

کلید عمومی و کلید خصوصی چیست؟

وقتی اولین بار یک کیف پول ایجاد می‌کنید، دو کلید به شما داده می‌شود: کلید عمومی و کلید خصوصی.

• کلید عمومی مانند شماره حساب بانکی شماست. می‌توانید آن را با دیگران به‌طور امن به اشتراک بگذارید، زیرا امکان ارسال و دریافت بیت کوین را فراهم می‌کند.
• کلید خصوصی مانند PIN کارت بانکی شماست. ترکیبی از حروف و اعداد است که به شما اجازه می‌دهد به «گاوصندوق مجازی» خود دسترسی داشته باشید. تا زمانی که کلید خصوصی خود را به کسی ندهید و آن را به یاد داشته باشید، دارایی شما امن است، بازیابی آن ساده است و می‌توانید از هر جای دنیا مدیریت کنید.

به‌طور کلی، بازیابی بیت کوین گم شده تنها در صورتی ممکن است که کلیدهای خصوصی یا عبارت بازیابی (Seed Phrase) گم‌شده دوباره پیدا شوند. بدون این کلیدها، بازیابی غیرممکن است، زیرا بیت کوین بر پایه اصول رمزنگاری بسیار قوی طراحی شده که دقیقاً برای جلوگیری از دسترسی غیرمجاز یا بازگرداندن تراکنش‌ها ساخته شده‌اند.

با این حال، چند سناریو وجود دارد که در آن احتمال بازیابی کوین‌های از دست‌رفته وجود دارد:

کشف نسخه‌های پشتیبان فراموش‌شده

گاهی صاحبان کیف پول‌ها موفق می‌شوند با پیدا کردن نسخه‌های پشتیبان فراموش‌شده (مانند عبارت بازیابی نوشته‌شده روی کاغذ، فلش USB، یا کامپیوترهای قدیمی) دوباره به دارایی خود دسترسی پیدا کنند. این اتفاق نادر است، اما غیرممکن نیست و نمونه‌های آن بارها در فضای آنلاین گزارش شده است.

خدمات تخصصی بازیابی کیف پول

برخی شرکت‌ها در بازیابی کیف پول‌های از دست‌رفته تخصص دارند. اگر اطلاعات ناقصی در دسترس باشد، برای مثال صاحب کیف پول بخش زیادی از عبارت بازیابی یا رمز عبور را به یاد داشته باشد، این شرکت‌ها با استفاده از نرم‌افزارهای خاص و تکنیک‌های رمزنگاری تلاش می‌کنند دسترسی را دوباره برقرار کنند. میزان موفقیت پایین است، اما در موارد محدود می‌تواند امیدبخش باشد.

با این حال، باید توجه داشت که کلاهبرداران نیز در این حوزه فعال‌اند؛ آن‌ها با جعل هویت شرکت‌های معتبر یا ادعای دروغین بازیابی بیت کوین، از کاربران بی‌تجربه سوءاستفاده می‌کنند.

راهکارهای پیشگیرانه برای پشتیبان‌گیری از کلیدها

با توجه به جدی بودن خطر از دست رفتن کلیدها، برخی ارائه‌دهندگان کیف پول، راهکارهایی برای جلوگیری از این مشکل ارائه کرده‌اند. یکی از نمونه‌های شاخص، لجر ریکاور (Ledger Recover) متعلق به شرکت لجر است.

لجر ریکاور به کاربران امکان می‌دهد عبارت بازیابی خود را به‌صورت قطعات رمزگذاری‌شده تقسیم کرده و آن‌ها را نزد متولیان (Custodian) قابل‌اعتماد نگهداری کنند. اگر کاربر دسترسی خود را از دست بدهد، با طی فرایند احراز هویت می‌تواند کلیدها را بازیابی کند. دقت کنید که لجر ریکاور فقط برای کاربران برخی کشورها در دسترس است.

البته این خدمات باید از پیش فعال‌سازی شوند، یعنی قبل از وقوع مشکل. زیرا این یک راهکار پیشگیرانه است، نه ابزاری برای رفع مشکل پس از گم شدن کلیدها.

برای بازیابی بیت کوین گم شده خود چه کنیم؟

مسیر بازگرداندن دارایی‌های دیجیتال ساده نیست، اما غیرممکن هم نیست. بازیابی بیت‌ کوین‌های گمشده امکان‌پذیر است، اما نیازمند صبر، جستجو و البته خوش‌شانسی است. در ادامه، مراحلی که باید برای بازیابی بیت کوین‌های گم شده خود طی کنید را به صورت گام‌به‌گام توضیح می‌دهیم.

تشخیص نوع کیف پول بیت کوین

ابتدا سعی کنید به یاد بیاورید بیت کوین‌های خود را چگونه ذخیره کرده‌اید و کیف پول شما جزو کدام یک از موارد زیر بوده است:

• کیف پول تحت وب
• کیف پول موبایلی
• کیف پول سخت‌افزاری
• کیف پول کاغذی

بیشتر بخوانید: معرفی کامل انواع کیف پول‌های ارز دیجیتال

اگر قبلاً تراکنشی با این کیف پول انجام داده‌اید، بررسی تاریخچه تراکنش‌ها در بلاکچین اکسپلوررها می‌تواند سرنخ‌هایی درباره آدرس کیف پول یا پلتفرم مورد استفاده به شما بدهد. همچنین، جستجوی آدرس‌های شناخته‌شده‌تان در بلاک چین می‌تواند کمک کند نوع کیف پول را تشخیص دهید.

تشخیص نوع کیف پول اهمیت زیادی دارد، چون هر نوع کیف پول، مسیر بازیابی مخصوص به خود را دارد.

بازیابی کیف پول کاغذی بیت کوین

اگر کیف پول کاغذی خود را گم کرده‌اید، متأسفانه شانس زیادی برای بازیابی وجود ندارد. تنها راه، پیدا کردن یک نسخه‌ی پشتیبان یا فایل حاوی کلید خصوصی در کامپیوتر است. از آنجا که کیف پول کاغذی برای بازیابی طراحی نشده، این حالت معمولاً غیرممکن است.

بازیابی کیف پول‌های امانی (Custodial)

کیف پول‌های امانی معمولاً همان کیف پول‌های درون صرافی‌ها هستند. هنگام خرید بیت کوین از صرافی، دارایی شما ابتدا به کیف پول امانی یا صرافی منتقل می‌شود و بعد می‌توانید آن را به کیف پول غیرامانی انتخابی خود منتقل کنید. برای بازیابی بیت کوین گم شده خود در کیف پول امانی مراحل زیر را طی کنید:

1. تشخیص دهید از کدام صرافی یا کیف پول امانی استفاده کرده‌اید.
2. صندوق ایمیل‌های خود را برای یافتن اطلاعات ورود (ایمیل و رمزعبور) بررسی کنید.
3. اگر صرافی هنوز فعال باشد، می‌توانید با فرآیند بازیابی رمز عبور، دوباره وارد حساب شوید. همچنین می‌توانید برای راهنمایی بیشتر با پشتیبانی صرافی تماس بگیرید.
4. اما اگر صرافی تعطیل شده یا حساب شما مسدود شده باشد، شانس بازیابی کم است.

بازیابی کیف پول نرم‌افزاری

اگر از کیف پول نرم‌افزاری استفاده کرده‌اید:

• ابتدا دستگاهی که کیف پول روی آن نصب شده را پیدا کنید.
• در کیف پول‌های قدیمی‌تر، معمولاً کلیدهای خصوصی در فایل‌های مختلف ذخیره یا حتی روی کاغذ یادداشت می‌شدند. بنابراین هارد قدیمی، فلش، سی‌دی یا دی‌وی‌دی یا حتی یادداشت‌های قدیمی را بررسی کنید.
• در کیف پول‌های مدرن‌تر، احتمالاً یک عبارت بازیابی (Seed Phrase) دارید. کافی است آن را پیدا کنید و در یک کیف پول HD دوباره وارد کنید.
  

اگر نه کلید خصوصی و نه عبارت بازیابی را ندارید، ولی همچنان دستگاه اصلی را دارید، یک راه دیگر جستجوی فایل‌های کیف پول مثل wallet.dat روی آن دستگاه است. برای این کار می‌توانید از ابزارهای بازیابی فایل استفاده کنید:

• ابزار Recuva (ویندوز) برای بازیابی فایل‌های پاک‌شده
• ابزار Puran File Recovery برای بازیابی پارتیشن و داده‌های از دست رفته
• ابزار TestDisk (مک) برای بازیابی پارتیشن‌ها و دیسک‌های بوت‌نشدنی

بازیابی کیف پول سخت‌افزاری

اگر هنوز دستگاه سخت‌افزاری خود را دارید:

1. ابتدا پین‌کد خود را امتحان کنید. (فقط ۳ بار فرصت دارید، پس مطمئن باشید.)
2. اگر پین را ندارید، باید عبارت بازیابی دستگاه را پیدا کنید. در دستگاه‌هایی مثل لجر معمولاً یک کارت مخصوص برای یادداشت این عبارت هنگام نصب اولیه وجود دارد.
3. برای کیف پول‌های معتبر مثل لجر و ترزور، هک فیزیکی عملاً غیرممکن یا بسیار سخت است و نیازمند تجهیزات بسیار پیشرفته آزمایشگاهی است. بنابراین اگر موارد بالا را ندارید، دیگر امید زیادی برای بازیابی کیف پول وجود ندارد.

ایمن‌سازی دوباره کیف پول برای جلوگیری از تکرار مشکل

اگر موفق شدید به کیف پول خود دسترسی پیدا کنید و بیت کوین‌های گم شده خود را بازیابی کردید، پس از آن حتماً اقدامات زیر را انجام دهید:

• دارایی‌ها را به کیف پولی که بیشتر استفاده می‌کنید منتقل کنید.
• از عبارت بازیابی خود نسخه پشتیبان تهیه کنید و در جای امن نگه دارید.
• استفاده از کیف پول سخت‌افزاری برای امنیت بیشتر توصیه می‌شود. این کیف پول‌ها کلیدها را کاملاً آفلاین نگه می‌دارند و امکان مدیریت چندین حساب با یک عبارت بازیابی را فراهم می‌کنند.

چگونه بیت کوین خود را در کامپیوتر شخصی پیدا کنم؟

برخی افراد در سال‌های ابتدای پیدایش بیت کوین مقداری BTC به دست آوردند که در آن زمان معمولاً روی کامپیوتر شخصی یا فلش یا هارد نگهداری می‌شد. در این صورت، باید جستجو را روی کامپیوتر و تمام حافظه‌ها و رسانه‌های ذخیره‌سازی (مانند هارد دیسک‌ها، درایوهای خارجی، فلش USB و حتی CD/DVD) شروع کنید.

نکته مهم! اگر دسترسی به کلید خصوصی خود را از دست داده باشید، ممکن است هرگز نتوانید بیت‌ کوین‌های گم‌شده خود را بازیابی کنید.

هنگام جستجوی بیت کوین در کامپیوتر قدیمی، باید به دنبال فایل wallet.dat و محتوای آن بگردیم. این فایل شامل کلیدهای عمومی، کلیدهای خصوصی و تاریخچه تراکنش‌ها است.

نحوه پیدا کردن فایل wallet.dat

ویندوز:

1. اگر از ویندوز استفاده می‌کنید، کلیدهای Win+F را فشار دهید.
2. در پنجره جستجو، عبارت wallet.dat را بدون علامت نقل قول تایپ کنید.
3. در حین انتظار، به «Programs and Components» بروید و به دنبال برنامه‌هایی با نام Bitcoin بگردید.
4. همچنین می‌توانید فایل را به‌صورت دستی جستجو کنید:
   • مسیر در ویندوز XP:

 C:\Documents and Settings\Username\Application Data\Roaming\Bitcoin

• مسیر در ویندوز Vista و ۷:

 C:\Users\Username\Application Data\Roaming\Bitcoin

مک (macOS):

1. در Finder به مسیر زیر بروید:

 ~/Library/Application Support/Bitcoin/wallet.dat

2. برای دیدن پوشه‌های مخفی مانند Library، کلیدهای Shift + (Command) + G را فشار دهید و سپس مسیر بالا را جای‌گذاری کنید.

جستجوی فایل‌های متنی مرتبط

علاوه بر wallet.dat، توصیه می‌شود فایل‌های متنی با نام‌های زیر را نیز جستجو کنید:

 Bitcoin, wallet, key, password, BTC, pass و سایر نام‌های مشابه.

چرا؟ چون ممکن است شامل کلیدهای عمومی و خصوصی یا داده‌های دیگر، مانند عبارت بازیابی باشد که می‌تواند به شما در بازیابی کیف پول کمک کند.

سرمایه‌گذاران چگونه بیت کوین خود را گم می‌کنند؟ پیشگیری از رایج‌ترین اشتباهات

گم کردن بیت کوین می‌تواند شامل اتفاقاتی ناشی از عوامل انسانی، اشتباهات فنی یا حتی شرایطی مثل فوت مالک باشد. در ادامه، رایج‌ترین اشتباهات که منجر به گم شدن بیت کوین می‌شود را بررسی می‌کنیم.

عدم درک درست از مفهوم امانی یا غیرامانی بودن کیف پول

برخلاف دارایی‌های سنتی مثل سهام یا اوراق قرضه که همیشه در کارگزاری‌ها برای شما نگهداری می‌شوند، در ارزهای دیجیتال خودتان می‌توانید دارایی را مستقیماً نگه دارید یا آن را به یک شرکت (مثل صرافی یا کیف پول‌های امانی) بسپارید. این تفاوت نقش مهمی در امکان بازیابی دارایی دارد:

• اگر دارایی شما نزد یک کیف پول امانی باشد، می‌توانید با احراز هویت و ریست کردن رمز عبور دوباره به آن دسترسی پیدا کنید (مشابه حساب بانکی یا کارگزاری).
• اما اگر خودتان کلید خصوصی و عبارت بازیابی را نگه دارید یعنی در روش غیرامانی، هیچ نهادی نمی‌تواند در صورت گم شدن آنها به شما کمک کند.

مشکل اینجاست که بسیاری از افراد تازه‌کار نمی‌دانند دارایی‌شان را در کدام حالت نگه می‌دارند و هنگامی که یک کیف پول غیرامانی را راه‌اندازی می‌کنند، از اهمیت نگهداری از عبارت بازیابی غافل می‌مانند.

از دست دادن عبارت بازیابی

عبارت بازیابی اساس دسترسی به کیف پول بیت‌ کوین هستند. از دست دادن آنها مانند از دست دادن رمز گاوصندوق است. عبارت بازیابی ۱۲ تا ۲۴ کلمه‌ای همان کایدی است که دسترسی به تمام دارایی شما را فراهم می‌کند.
دلایل از دست دادن عبارت بازیابی شامل موارد زیر است:

• فراموشی یا گم کردن برگه یادداشت
• خرابی سخت‌افزار یا حافظه
• اسباب‌کشی یا بی‌دقتی در نگهداری

همیشه باید دقت کنید که عبارت بازیابی کیف پول‌های خود را در یک مکان امن مثل گاوصندوق خانگی نگه دارید و روش‌های امن برای نگهداری از بیت کوین و ارزهای دیجیتال استفاده کنید.

سرقت و هک

هکرها و کلاهبرداران سایبری همیشه به دنبال دسترسی غیرمجاز به کیف پول‌ها یا صرافی‌ها هستند. در صورت موفقیت، دارایی به آدرس آن‌ها منتقل می‌شود و بازیابی عملاً غیرممکن است.

بیشتر بخوانید: انواع کلاهبرداری ارز دیجیتال و نحوه پیش‌گیری از آنها

اشتباهات انسانی و خطاهای شخصی

بسیاری از کاربران هنگام بروز مشکل، بدون دانش کافی، شرایط را بدتر می‌کنند، مثلاً:

• فرمت کردن هارد قدیمی که کیف پول روی آن بوده
• نصب مجدد کیف پول بدون پشتیبان
• دستکاری فایل‌های wallet.dat

اگر می‌دانید که در کامپیوتر یا هارد قدیمی خود کیف پول یا بیت کوین گم شده دارید، پیش از هر اقدامی درباره راه‌های بازیابی آن مطالعه کنید و در صورت نیاز از متخصصان این حوزه مشورت و راهنمایی بگیرید.

خطا در تراکنش‌ها

تراکنش‌های بیت‌ کوین برگشت‌ناپذیر هستند. ارسال به آدرس اشتباه مساوی با از دست رفتن دارایی است.
همیشه با بررسی دقیق آدرس مقصد قبل از ارسال، از گم کردن بیت کوین های خود جلوگیری کنید.

همچنین با استفاده از شناسه تراکنش یا TXID می‌توانید پیگیری تراکنش ارز دیجیتال را با چند گام ساده انجام دهید. از این طریق می‌توانید مطمئن شوید که تراکنش شما به آدرس درستی فرستاده شده است.

مشکلات کیف پول‌های شخص ثالث

کیف پول‌های متمرکز یا کیف پول صرافی‌ها همیشه ریسک‌های مربوط به خود را به همراه دارند، مخصوصاً برای ایرانیان که به طور مداوم با تجریم‌های جدید روبرو هستند. اگر دارایی شما در صرافی یا کیف پول‌های متمرکز باشد:

• ممکن است به دلیل فعالیت مشکوک حساب شما مسدود شود.
• احتمال هک شدن همه صرافی‌های خارجی و داخلی وجود دارد.

فوت صاحب بیت‌ کوین و نبود برنامه‌ریزی ارثی

اگر مالک بیت کوین بدون انتقال کلید خصوصی فوت کند وراث ممکن است هیچ‌وقت به دارایی دسترسی پیدا نکنند. گاهی حتی وارثین از وجود بیت‌ کوین هم بی‌اطلاع هستند.
به همین دلیل اکثر شرکت‌های حقوقی توصیه می‌کنند که سرمایه‌گذاران کریپتو برنامه‌ای برای به ارث گذاشتن دارایی‌های دیجیتال و عبارات بازیابی کیف پول‌های خود داشته باشند.

آیا بیت کوین های گم شده در عملکرد و امنیت شبکه تاثیر می‌گذارند؟

وقتی بیت‌ کوین‌ها به دلایلی مانند فراموشی رمز عبور، از دست رفتن دستگاه‌های ذخیره‌سازی، یا هر دلیل دیگری گم می‌شوند، از نظر فنی همچنان بخشی از عرضه کل BTC باقی می‌مانند اما دسترسی به آنها غیرممکن است.

گم شدن بیت کوین به‌طور مستقیم بر عملکرد یا امنیت شبکه بیت کوین تأثیری ندارد، زیرا امنیت شبکه بر اساس تعداد کل کوین‌های استخراج‌شده تضمین می‌شود، نه بر مبنای تعداد کوین‌هایی که به صورت فعال معامله یا نگهداری می‌شوند.

با این حال، از دست رفتن بیت‌ کوین‌ها اثر غیرمستقیم بر بازار دارد. از آنجا که عرضه بیت کوین محدود به ۲۱ میلیون واحد است، هرگونه از دست رفتن کوین‌ها در عمل تعداد کوین‌های در گردش را کاهش می‌دهد. این کاهش عرضه می‌تواند در طول زمان به افزایش ارزش بیت‌ کوین کمک کند، زیرا هرچه کوین‌های در دسترس کمتر شوند، تقاضا در میان فعالان باقی‌مانده شبکه افزایش خواهد یافت. البته باز هم اثر کوتاه‌مدت آن بسیار اندک است، چون بازار بر اساس نیروهای عرضه و تقاضا حرکت می‌کند.

جمع‌بندی

بیت کوین‌های گم شده بخش جدایی‌ناپذیری از اکوسیستم این ارز دیجیتال هستند. از دست دادن کلید خصوصی یا عبارت بازیابی عملاً به معنای خارج شدن دائمی کوین‌ها از چرخه است و هیچ نهاد مرکزی یا ابزار جادویی برای بازیابی آنها وجود ندارد. تنها در صورتی می‌توان به بازگشت بیت‌ کوین گمشده امیدوار بود که نسخه‌های پشتیبان یا سرنخ‌هایی از کلید خصوصی دوباره پیدا شوند؛ در غیر این صورت، این دارایی‌ها برای همیشه غیرقابل استفاده باقی می‌مانند.

گم شدن بخشی از بیت‌ کوین‌ها تأثیری بر امنیت و عملکرد شبکه ندارد، بلکه صرفاً عرضه در گردش را کاهش می‌دهد و می‌تواند در بلندمدت به افزایش کمیابی و ارزش کوین‌های باقی‌مانده کمک کند. این موضوع اهمیت مدیریت امن کلیدهای خصوصی را دوچندان می‌کند. بنابراین، بهترین راهکار برای جلوگیری از تجربه تلخ گم کردن بیت کوین، گرفتن بک‌آپ درست، نگهداری امن عبارت بازیابی و استفاده از کیف پول‌های مطمئن است.

پرسش‌های متداول