اگر آشنایی مختصری با بیت کوین داشته باشید، می‌دانید که پادشاه ارزهای دیجیتال را هیچ نهاد متمرکزی مثل بانک مرکزی یا دولت صادر نمی‌کند. پس قیمت بیت کوین چطور تعیین می‌شود؟ چه عواملی در آن نقش دارند و چرا تا این اندازه غیرقابل‌پیش‌بینی است؟ آیا قیمت بیت کوین روزی به صفر خواهد رسید؟ این‌ها پرسش‌هایی هستند که می‌خواهیم در این مقاله به آنها پاسخ دهیم. با ما همراه باشید.
قیمت بیت کوین چگونه تعیین می‌شود؟
برخلاف ارزهای فیات مثل دلار و یورو که قیمت آنها را نهادهایی مثل بانک مرکزی دولت‌ها تعریف می‌کنند، قیمت بیت کوین (BTC) مستقیماً از عواملی مانند عرضه و تقاضا تأثیر می‌پذیرد. ارزش بیت کوین وابسته به میزان پولی است که مردم حاضرند برای آن بپردازند. به دلایلی که بررسی خواهیم کرد، قیمت بیت کوین همواره با نوساناتی روبه‌رو است؛ به‌طوری که گاهی سر به فلک می‌کشد و گاهی با سر سقوط می‌کند! رویدادهای اقتصادی، تحولات در مقیاس جهانی، شیوع بیماری‌های همه‌گیر و حتی رویدادهای سیاسی مانند جنگ می‌توانند تعادل عرضه و تقاضای بیت کوین را برهم بزنند و قیمت آن را تغییر دهند.
البته باید بگوییم هرچه بازار بیت کوین بالغ‌تر می‌شود، با نوسانات بسیار کمتری روبه‌رو هستیم و پر واضح است که روند کلی بیت کوین در یک دهه و نیم گذشته، صعودی بوده است. حالا بیایید ببینیم چه عواملی در تعیین قیمت بیت کوین نقش دارند.
عوامل تأثیرگذار در قیمت بیت کوین
ازآنجاکه نوسانات شدید بیت کوین پتانسیل سودهای بالا و نیز ریسک بالایی را به همراه دارد، بررسی عواملی که ممکن است بر قیمت آن تأثیر بگذارند ارزشمند است. برخی از این عوامل عبارت‌اند از:
عرضه و تقاضا
قیمت بیت کوین تابع اصل اساسی عرضه و تقاضا است. عرضه بیت کوین محدود به ۲۱ میلیون واحد است. این محدودیت به‌شکل طبیعی باعث ایجاد کمیابی می‌شود که ویژگی بسیار مهمی در تعیین ارزش یک دارایی است. با افزایش تقاضا از سوی افراد یا سرمایه‌گذاران نهادی، خواه برای استفاده در پرداخت باشد یا نگهداری به‌عنوان ذخیره ارزش، عرضه محدود بیت کوین به افزایش قیمت آن منجر می‌شود. برعکس، وقتی تقاضا کاهش می‌یابد یا یک نهنگ تصمیم به فروش می‌گیرد، قیمت بیت کوین هم افت می‌کند.
احساسات بازار و رسانه‌ها
رفتار سرمایه‌گذاران و احساسات آنها ازجمله ترس یا هیجان، نقش مهمی در حرکات قیمت بیت کوین دارد. وقتی اعتماد تریدرها و سرمایه‌گذاران در بازار زیاد می‌شود، تقاضا هم افزایش می‌یابد و قیمت را بالا می‌برد؛ زیرا اغلب شرکت‌کنندگان بازار براساس برداشتی که از روندهای آتی قیمت دارند تصمیم به خرید بیت کوین یا فروش آن می‌گیرند. برای مثال، وقتی شرکتی مثل تسلا یا پی‌پل اعلام می‌کند که بیت کوین می‌پذیرد، احساسات مردم نسبت به آن مثبت می‌شود.
برعکس، وقتی اعتماد در بازار کاهش می‌یابد یا اخباری پخش می‌شود که حاکی از بدبینی نسبت به ارزهای دیجیتال به‌ویژه بیت کوین است، ممکن است به فروش گسترده آن بینجامد و باعث سقوط قیمت بیت کوین شود. برای مثال، هک یک صرافی یا ممنوعیت بیت کوین در یک کشور، شاخص ترس و طمع را به‌سمت ترس شدید می‌برد و باعث می‌شود افراد با وحشت بیت کوین‌های خود را بفروشند. همان‌طور که می‌بینیم، روانشناسی بازار بر تصمیمات کاربران تأثیر زیادی دارد.
مقررات و قوانین
بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال هنوز به‌طور مشخص قانون‌گذاری نشده‌اند و چشم‌انداز مقرراتی درباره آنها مدام درحال تحول است. بااین‌حال، تصمیمات دولت‌ها در قیمت آن تأثیر دارد. اگر تحولات نظارتی مثبتی اتفاق بیفتد، مثل زمانی که السالوادور بیت کوین را به‌عنوان پول قانونی کشورش پذیرفت یا پذیرش ETFهای بیت کوین (که در سال ۲۰۲۴ اتفاق افتاد و شاهد افزایش قیمت بیت کوین به بالای ۷۳٬۰۰۰ دلار بودیم) به افزایش تقاضا و بالارفتن قیمت می‌انجامد. برعکس مقررات سختگیرانه‌ای مثل ممنوعیت استخراج بیت کوین در چین که در سال ۲۰۲۱ اعلام شد یا قوانین اتحادیه اروپا مثل MiCA، می‌تواند قیمت را با کاهش روبه‌رو کند.
پذیرش نهادی
سرمایه‌گذاران و معامله‌گران به دو دسته خرد و نهادی تقسیم می‌شوند. امروزه علاقه نهادهایی مثل صندوق‌های پوشش ریسک، شرکت‌ها و سازمان‌ها به بیت کوین افزایش یافته است و سعی می‌کنند آن را در پرتفوی سرمایه‌گذاری خود قرار دهند. این نهادها با سرمایه‌های کلان خود تأثیر شگفت‌انگیزی بر قیمت بیت کوین می‌گذارند. برای مثال، وقتی مایکرواستراتژی که بیش از ۳۳۰٬۰۰۰ بیت کوین در اختیار دارد باز هم بیت کوین می‌خرد، می‌تواند بازار را به خرید بیشتر یعنی تقاضای بالاتر ترغیب کند. در سال ۲۰۲۴ دیدیم که صندوق‌های قابل‌معامله در بورس بیت کوین (ETFها) بیش از میلیاردها دلار سرمایه از همین نهادها جذب کردند. بنابراین خریدوفروش‌های در مقیاس بزرگ تأثیر زیادی در تعیین قیمت بیت کوین دارند.
عوامل اقتصاد کلان
عوامل اقتصاد جهانی ازجمله تورم، نرخ بهره و بی‌ثباتی اقتصادی می‌توانند به‌شدت بر قیمت بیت کوین تأثیر بگذارند. هنگامی که مردم بیت کوین را بهتر شناختند و با ویژگی‌های آن آشنا شدند، به آن لقب «طلای دیجیتال» دادند و به همین دلیل، این ارز دیجیتال همواره به‌عنوان مانعی در برابر تورم جایگاه خود را تثبیت کرده است. در دوره‌های تورم بالا مثل تورم آرژانتین در سال ۲۰۲۴ یا رویدادهای ژئوپلیتیکی مثل جنگ روسیه با اوکراین، تقاضا برای بیت کوین را افزایش می‌دهد. در دوره‌های رکود یا بحران مالی، سرمایه‌گذاران برای خرید بیت کوین هجوم می‌آورند تا سرمایه‌های خود را از افت ارزش نجات دهند. این موضوع باعث افزایش قیمت می‌شود. اگر یادتان باشد در زمان پاندمی بسیاری از افراد به‌دلیل ناپایداری اقتصاد بیت کوین می‌خریدند.
تصمیمات فدرال رزرو (بانک مرکزی آمریکا) درباره نرخ بهره یا چاپ پول هم عامل مهم دیگری است. این تصمیمات باعث می‌شوند بیت کوین برای سرمایه‌گذاران جذابیت بیشتری پیدا کند و قیمت آن افزایش یابد.
پیشرفت‌ها و به‌روزرسانی‌های فناوری
بیت کوین روی بلاکچین عمل می‌کند و بنابراین، اگر به‌روزرسانی‌ها یا پیشرفت‌های قابل‌توجهی در فناوری زیربنایی آن یعنی بلاکچین به دست آید، می‌تواند بر قیمت بیت کوین تأثیر بگذارد. پیشرفت‌هایی که سرعت، مقیاس‌پذیری و کارآیی شبکه بیت کوین را افزایش می‌دهند، باعث می‌شوند سرمایه‌گذاران بیشتری به‌سمت آن جذب شوند. این هم به‌نوبه خود تقاضا را افزایش می‌دهد که برابر است با بالارفتن قیمت. به‌عنوان مثال، پیشرفت‌هایی مانند شبکه لایتنینگ که باعث سریع‌تر شدن تراکنش‌ها می‌شود، سگویت، تپروت و حتی پروتکل رونز که امکان ضرب NFTها روی شبکه بیت کوین را فراهم می‌کند، مخاطبان بیشتری را به‌سمت این ارز دیجیتال می‌کشاند که افزایش تقاضا را در پی دارد.
استخراج و هاوینگ
برخلاف ارزهای فیات که تابع سیاست‌های پولی دولت‌ها هستند، اکوسیستم بیت کوین یک سیستم پولی کاملاً غیرمتمرکز است. بنابراین هیچ نهاد متمرکزی وجود ندارد که بخواهد به دلخواه خود بیت کوین ایجاد کند (مثل چاپ پول و اسکناس). بیت کوین‌های جدید از طریق فرایندی به نام استخراج یا ماینینگ آزاد می‌شوند.
قیمت بیت کوین ارتباط نزدیکی با صنعت ماینینگ دارد. از زمان ایجاد اولین بلاک، تمام تراکنش‌ها در شبکه بیت کوین از یک فرایند دقیق و تغییرناپذیر پیروی کرده‌اند. ماینرها با حل یک معمای ریاضی، بلاک‌های جدید را که حاوی تراکنش‌های من و شما هستند، به بلاکچین بیت کوین اضافه می‌کنند و در ازای هر بلاک ساخته‌شده، بیت کوین‌های جدید وارد چرخه می‌شوند. تنها چیزی که در پروتکل بیت کوین باید تغییر کند، پاداش بلاکی است که به ماینرها پرداخت می‌شود. براساس طراحی بیت کوین، پاداش ماینرها طی رویدادی که آن را هاوینگ (Halving) می‌نامند، نصف می‌شود. این رویداد که تقریباً هر ۴ سال یک بار (هر ۲۱۰٬۰۰۰ بلاک) اتفاق می‌افتد، تضمین می‌کند که روند ایجاد بیت کوین‌های جدید و ورود آن به عرضه در گردش کاهشی باشد. وقتی عرضه کمتر می‌شود، معمولاً پاسخگوی تقاضای روبه‌رشد بازار نیست. در چنین شرایطی، اغلب انتظار می‌رود قیمت بیت کوین افزایش یابد.
آخرین هاوینگی که در تاریخ آوریل ۲۰۲۴ اتفاق افتاد، پاداش استخراج را از ۶٫۲۵ بیت کوین به ۳٫۱۲۵ بیت کوین تنزل داد و دیدیم که باعث افزایش قیمت آن شد. از نظر تاریخی، تاکنون بعد از هر هاوینگ (حداقل چند ماه بعد از آن) بیت کوین یک «اوج قیمت بی‌سابقه» جدید را ثبت کرده است.
دسترسی و نقدشوندگی
یکی دیگر از عواملی که بر قیمت بیت کوین تأثیر می‌گذارند، افزایش کاربردها و موارد استفاده آن است. هرچه افراد بیشتری بیت کوین در اختیار داشته باشند احتمال افزایش قیمت آن بیشتر است و برعکس. برخی فعالان بازار ازجمله صرافی‌ها، تلاش کرده‌اند محصولات سرمایه‌گذاری مبتنی بر بیت کوین مثل معاملات فیوچرز، صندوق‌های ETF و صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک را در اختیار کاربران قرار دهند تا طیف وسیع‌تری از افراد بتوانند به آن دسترسی داشته باشند.
درحال‌حاضر، بیت کوین بزرگ‌ترین و نقدشونده‌ترین ارز دیجیتال محسوب می‌شود و اتریوم در رتبه دوم بعد از آن قرار دارد. به‌طور معمول، بیت کوین راحت‌تر از هر ارز دیگری در صرافی‌ها خرید و فروش می‌شود و به‌آسانی می‌توان آن را به پول نقد تبدیل کرد. این میزان نقدشوندگی باعث می‌شود بیت کوین برای سرمایه‌گذاران و معامله‌گران ارزشمندتر از ارزهای دیگر باشد. چنین خصوصیتی به‌نوبه خود باعث افزایش تقاضا می‌شود و می‌تواند قیمت بیت کوین را افزایش دهد.
چرا قیمت بیت‌کوین ثبات ندارد؟
بیت کوین به‌دلیل ماهیت بازارش و ساختار منحصربه‌فردی که دارد، نوسانات زیادی را تجربه می‌کند. درست است که بیشترین حجم معاملات در میان ارزهای دیجیتال متعلق به بیت کوین است، هنوز بازار آن در مقایسه با بازار طلا، سهام و فارکس بسیار کوچک است. همین موضوع باعث می‌شود اگر یک نهنگ تصمیم به خرید یا فروش بگیرد، نوسانات قیمت زیادی برای بیت کوین به وجود آورد. اگر بازار بیت کوین به‌اندازه مثلاً بازار طلا بزرگ بود، می‌توانست از ثبات قیمتی بیشتری برخوردار باشد. البته فراموش نکنیم که نزدیک به ۱۶ سال بیشتر از عمر بیت کوین نمی‌گذرد و رشدی که امروز دارد، در مقایسه با قدمت هزاران ساله طلا واقعاً جالب‌توجه است. به همین دلیل، دور از انتظار نیست که روزی بازارش از بازار طلا هم پیشی بگیرد!
دلیل دیگر نوسانی‌بودن بیت کوین این است که عرضه محدودی دارد و ایجاد بیت کوین‌های جدید از قوانین سختگیرانه‌ای پیروی می‌کند تا خروجی آن همواره در حال کاهش باشد. بنابراین، اگر بخواهیم از نظر تئوری قیمت آن ثابت بماند، تقاضای آن هم باید از مدل ضد تورمی پیروی کند و با کاهش عرضه هماهنگ شود. چطور می‌توان در بازار بیت کوین، عرضه و تقاضا را متعادل‌سازی کرد؟ این کار اصلاً آسان نیست.
از سوی دیگر، اخبار مثبت و منفی هم به نوسانات بیت کوین دامن می‌زنند. نقض‌های امنیتی مثل هک صرافی‌های ارز دیجیتال و فروش ناگهانی از جانب شرکت‌ها و نهنگ‌ها به‌دلیل نیاز مالی یا ترس از ضرر، تأثیر زیادی بر نامتعادل‌کردن عرضه و تقاضا دارند. به‌علاوه، هنوز هم خیلی‌ها اطمینان ندارند که بیت کوین در آینده ارزش ذاتی خود را به‌عنوان ذخیره ارزش حفظ خواهد کرد یا نه. همه این عوامل، بیت‌کوین را به دارایی پرریسکی تبدیل کرده‌اند که قیمت آن به‌سرعت تحت‌تأثیر تغییرات بازار و احساسات سرمایه‌گذاران قرار می‌گیرد.
آیا قیمت بیت‌کوین می‌تواند به صفر برسد؟
پاسخ به این پرسش کمی دشوار است اما باید گفت: «بله، در تئوری ممکن است».
قیمت هر دارایی از پول فیات گرفته تا سنگ‌های گرانبها و حتی بیت کوین، به «ارزش درک‌شده» آن دارایی وابسته است؛ یعنی ارزشی که مردم به آن می‌دهند. برای مثال، به یک سکه ۲۰۰ساله قدیمی فکر کنید که دیگر استفاده نمی‌شود اما یک کلکسیونر ممکن است حاضر باشد آن را به قیمت بسیار بالایی بخرد. از آن سو، یک سکه ۱۰۰۰ ریالی خودمان را در نظر بگیرید که تحت‌تأثیر ابرتورم ارزش خود را نزد مردم از دست داده است و دیگر در بازار استفاده نمی‌شود. آیا هیچ‌کس حاضر است پولی بابت آن پرداخت کند؟ نه، چون حتی ارزش کلکسیونی هم ندارد (ممکن است در وسایل قدیمی خودتان هنوز چند عدد از این سکه‌ها را داشته باشید).
حالا به بیت کوین فکر کنید. عرضه محدود و روند کاهشی فرایند ایجاد آن، باعث می‌شود از ابرتورم در امان باشد. بنابراین، از این نظر ارزش خود را از دست نمی‌دهد. بااین‌حال، عواملی مثل فشارهای سیاسی (ممنوعیت‌های شدید)، مشکلات فنی و امنیتی (هک صرافی ام.تی گاکس) و پوشش رسانه‌ای منفی که ترس و بی‌اعتمادی را به وجود می‌آورند، ممکن است آن‌قدر تقاضای آن را کاهش دهند که قیمت به‌شدت پایین بیاید. بنابراین، بعید است قیمت بیت کوین به صفر برسد اما غیرممکن نیست.
سخن پایانی
قیمت بیت کوین مانند هر دارایی دیگری، بر اساس رابطه بین عرضه و تقاضا تعیین می‌شود اما تعامل پیچیده بین بین عوامل اقتصادی، اجتماعی و فناوری هم در افزایش یا کاهش قیمت آن نقش دارد. نوسانات ناشی از احساسات بازار، اخبار و تغییر چشم‌انداز قانونی، باعث می‌شود پیش‌بینی قیمت بیت کوین برای ترید یا سرمایه‌گذاری دشوار باشد. به همین دلیل، سرمایه‌گذاران و معامله‌گران باید به‌دقت عوامل تأثیرگذار بر قیمت بیت کوین را تحت پایش قرار دهند تا تصمیمات آگاهانه‌ای بگیرند. آینده بیت کوین روشن به نظر می‌رسد اما تا مدت‌ها نوعی بی‌اعتمادی در آن وجود خواهد داشت. تا زمانی که اندازه بازار بیت کوین به بزرگی بازارهایی مثل طلا و فارکس شود، همچنان به‌عنوان یک دارایی پرریسک باقی می‌ماند.
سؤالات متداول
قیمت بیت کوین با‌توجه‌به عرضه و تقاضا، احساسات بازار، چشم‌انداز نظارتی، پیشرفت فناوری، پذیرش انبوه، اقتصاد کلان و برخی عوامل دیگر تعیین می‌شود.
بیت کوین به‌دلیل عرضه محدود و ضد تورمی بودنش، به‌عنوان طلای دیجیتال شناخته شده است. بااین‌حال، بازار آن بسیار کوچک‌تر از طلاست و به‌خاطر نوسانات قیمت هنوز نتوانسته است به‌طور کامل جایگزین طلا شود.
به این دلیل که عرضه آن محدود است و روند ایجاد آن کاهشی است. هیچ دولت یا نهاد مرکزی پشت آن وجود ندارد که بخواهد بی‌رویه بیت کوین ایجاد کند و باعث تورم آن شود.
