امور مالی غیرمتمرکز یا Decenterlized Finance که به اختصار دیفای (DeFi) هم نامیده می‌شود، یک فناوری مالی نوین برپایهٔ بلاکچین است. دیفای ابزاری است که خدمات مالی غیرمتمرکز و بدون نیاز به اعتماد به نهادهای ثالث را ارائه می‌دهد. هدف اصلی دیفای، تمرکززدایی و حذف نهادهای واسط در امور مالی است.
دیفای به کاربران این امکان را می‌دهد که تراکنش‌ها و امور مالی خود با دیگران را به‌صورت مستقیم و بدون نیاز به بانک‌ها انجام دهند. این قابلیت امکان دسترسی کاربران را به طیف وسیعی از خدمات مالی مانند وام گرفتن، تامین نقدینگی و مبادلهٔ غیرمتمرکز کوین‌ها فراهم می‌کند. DeFi برای هر کاربری که امکان استفاده از اینترنت را دارد قابل‌استفاده است، بدون اینکه نیازی به ارائه اطلاعات هویتی یا اعتماد به بانک‌ها داشته باشد.
منظور از اقتصاد متمرکز و غیرمتمرکز چیست؟
در اقتصاد متمرکز، پول کاربران در اختیار بانک‌ها و نهادهای ثالث دیگر مانند کارگزاری‌ها قرار دارد. این نهادها انتقال پول بین بازیگران اقتصاد را تسهیل کرده و در ازای آن کارمزدی دریافت می‌کنند. تمام نقل و انتقالات مالی بین خریداران، فروشندگان، فعالان اقتصادی و دولت از طریق بانک‌ها انجام می‌شود. درواقع بانک‌ها واسطه‌ای برای انتقال پول بین تمام نهادها و مشارکت‌کنندگان در اقتصاد هستند.
در طرف دیگر، اقتصاد غیرمتمرکز نقش تمام واسطه‌ها را در امور مالی از بین میبرد و به مردم، فعالان اقتصاد، تریدرها و صاحبان کسب‌وکارها این امکان را می‌دهد که تراکنش‌های مالی خود را با استفاده فناوری نوظهور بلاک چین و بدون نیاز به اعتماد به نهادهای واسط انجام دهند. هر جایی که دسترسی به اینترنت وجود داشته باشد، کاربران می‌توانند با استفاده از پلتفرمهای اقتصاد غیرمتمرکز تراکنش‌ها و تریدهای خود را انجام دهند، با سپردن وثیقه وام دریافت کنند یا به‌عنوان تامین‌کننده نقدینگی، امکان گرفتن وام را برای دیگر کاربران فراهم کنند.
اقتصاد غیرمتمرکز با حذف کردن نیاز به مدل‌های اقتصاد متمرکز، این امکان را به تمام کاربران امور مالی می‌دهد که کنترل بیشتری بر دارایی‌های خود داشته باشند.
تاریخچه دیفای
ایدهٔ تمرکززدایی از امور مالی اولین بار با پیدایش بیت کوین در سال ۲۰۰۹ پیاده‌سازی شد. اما حوزهٔ دیفای وجود خود را تا حدود زیادی مدیون راه‌اندازی بلاک چین اتریوم و گسترش استفاده از قراردادهای هوشمند در سال ۲۰۱۵ است.
میکردائو یکی از اولین پروژههای DeFi بود که با استفاده قراردادهای هوشمند و بر بستر بلاکچین اتریوم به وجود آمد. میکردائو یک پلتفرم وام‌دهی است که استیبل کوین الگوریتمی دای را هم ایجاد کرده است.
مدتی بعد، اتر دلتا که اولین صرافی غیرمتمرکز بود به وجود آمد و راه را برای پیدایش دیگر صرافی‌های غیرمتمرکز مانند یونی‌سواپ هموار کرد. اتر دلتا تا سال ۲۰۱۸ به فعالیت خود ادامه داد. اما هک شدن صرافی در همان سال و دادگاهی شدن بنیان‌گذار آن به اتهام تاسیس صرافی ثبت‌نشده، به کار این صرافی پایان داد.
رشد دیفای با پیدایش پلتفرمهای تامین نقدینگی، کشت سود، بازارسازهای خودکار، وام‌دهی و حاکمیتی ادامه پیدا کرد. پلتفرمهای میکردائو و کامپاند از پلتفرمهای پیش‌رو در این زمینه بودند.
با شیوع کرونا در سراسر جهان که باعث سقوط بازارهای مالی، بی‌ثباتی در بازار ارزهای دیجیتال و لیکویید شدن دارایی‌های در پلتفرمهای DeFi شد، رشد این پلتفرم‌ها برای مدتی متوقف شد. اما پویایی مجدد بازار و قدرت گرفتن بلاکچین‌های نوظهوری مانند سولانا، پالیگان و آوالانچ، دوباره دنیای دیفای را به اوج خود رساند.
نحوه کار دیفای
اقتصاد غیرمتمرکز یا دیفای از فناوری بلاک چین که در رمزارزها استفاده شده است بهره می‌گیرد. بلاکچین یک دفترکل توزیع‌شده است که اطلاعات تراکنش‌ها در آن ثبت می‌شود. برنامههای غیرمتمرکز (dApps) بر روی بلاکچین پیاده‌سازی شده و تراکنش‌ها و قراردادهای هوشمند را اجرا می‌کنند.
در بلاک چین، تاریخچهٔ تراکنش‌ها در بلاک‌ها ثبت شده و کاربرانی که به آنها اعتبارسنج گفته می‌شود، این بلاک‌ها و تراکنش‌های داخل بلاک‌ها را تایید می‌کنند. در صورتی که اعتبارسنج‌ها دربارهٔ داده‌های بلاک توافق کنند، بلاک رمزنگاری شده و بلاک جدیدی ساخته می‌شود که شامل اطلاعات تراکنش‌های جدید و داده‌ای (هش) از بلاک قبلی است. بودنِ هش بلاک قبلی در میان داده‌های هر بلاک، باعث می‌شود که بلاک‌ها مانند زنجیر‌ه‌ای به همدیگر متصل شوند. تغییر در هر بلاک بدون تاثیرگذاری بر بلاک‌های دیگر غیرممکن است و همین موضوع امنیت بلاک چین را بالا برده و آن را به بستر مناسبی برای پلتفرمهای دیفای تبدیل می‌کند.
پیاده‌سازی قراردادهای هوشمند و برنامههای غیرمتمرکز بر بستر بلاکچین‌هایی مانند اتریوم، این امکان را به کاربران می‌دهد که امور مالی فی‌مابین را بدون نیاز به نهاد واسط و بر بستر پلتفرمهای دیفای اجرا کنند. چراکه فناوری بلاکچین یک ضمانت اجرایی برای پیاده‌سازی قراردادهای هوشمند است. با این حال، فناوری بلاک چین فقط صحت اطلاعات درون بلاک چین را تضمین می‌کند و برای اطمینان از اطلاعات خارج از بلاک چین، DeFi به پلتفرمهای دیگری وابسته است که به آنها اوراکل گفته می‌شود.
اوراکل‌ها؛ تسهیل‌کننده فعالیت پلتفرمهای دیفای
همان طور که گفته شد، اطلاعاتی که از خارج از بلاک چین وارد زنجیره می‌شود، به اندازهٔ اطلاعات درون بلاک چین قابل اتکا نیست. برای مثال، اطلاعات مربوط به قیمت ارزهای دیجیتال که مکررا در پلتفرمهای DeFi استفاده می‌شود، در بلاک چین وجود ندارد. همچنین برای تامین این اطلاعات نمی‌توان به نهادهای متمرکزی مانند صرافی‌ها یا وب‌سایت‌هایی که اطلاعات قیمتی را ارائه می‌دهند اطمینان کرد. برای حل این مشکل، پلتفرم‌هایی به‌نام «اوراکل»ها (Oracle) به وجود آمده‌اند تا اطلاعات برونزنجیرهای، از جمله اطلاعات قیمت رمزارزها را با سازوکارهای غیرمتمرکز وارد بلاک چین کنند. پیوستگی اوراکل‌ها و پلتفرمهای دیفای به‌اندازه‌ای بالاست که رشد DeFi معمولا باعث رشد قیمت توکن‌های بومی اوراکل‌ها هم می‌شود. در حال حاضر چین لینک با اختلاف بزرگترین اوراکل در بازار ارزهای دیجیتال است و در بسیاری از پلتفرمهای دیفای استفاده می‌شود.
کاربردهای دیفای
پلتفرمهای DeFi اهداف و موارد استفادهٔ مختلفی مانند وام‌دهی و سواپ کردن توکن‌ها را دنبال می‌کنند. برخی از این کاربردها در پلتفرمهای متمرکز مانند صرافی‌ها هم پوشش داده شده است، اما برخی دیگر مانند کشت سود و دائوها مختص فضای DeFi و اقتصاد غیرمتمرکز است. در ادامه با تعدادی از مهم‌ترین کاربردهای پلتفرمهای دیفای آشنا خواهید شد.
وام‌دهی/وام‌گیری
این قابلیتِ دیفای به کاربران این امکان را می‌دهد که با سپردن وثیقه وام دریافت کنند و یا دارایی خود را به‌عنوان وام در اختیار دیگر کاربران قرار داده و در ازای آن سود دریافت کنند. بسیاری از پلتفرمهای DeFi، وام‌دهنده و وام‌گیرنده را به‌صورت خودکار به یکدیگر متصل می‌کنند. تمام کاری که کاربر باید انجام دهد، وصل کردن کیف پول خود به پلتفرم و واریز کردن دارایی رمزارزی به آن است. به این ترتیب، کاربر می‌تواند هم به‌عنوان وام‌دهنده و هم به‌عنوان وام‌گیرنده در پلتفرم فعالیت کند. کامپاند، آوه و میکر مطرح‌ترین پلتفرمهای وام‌دهی در حوزه دیفای هستند.
استیبل کوین‌ها
اکثر استیبل کوینهای بزرگ بازار مانند تتر را نهادهای متمرکز کنترل می‌کنند، با این حال استیبل کوین‌هایی وجود دارند که در بستر پلتفرمهای DeFi شکل گرفته‌اند. دای نمونه‌ای از این استیبل کوین و توکن بومی پلتفرم دیفای میکردائو است. با این که سازوکار هر کدام از استیبل کوینهای الگوریتمی با دیگری متفاوت است، اما معمولا تمام آنها با یک دارایی پایه مانند اتریوم پشیبانی می‌شوند.
صرافی‌های غیرمتمرکز
صرافی‌های غیرمتمرکز به صرافی‌هایی گفته می‌شود که با استفاده از قراردادهای هوشمند پیاده‌سازی می‌شوند و هیچ نهاد متمرکزی کنترلی بر آنها ندارد. برخلاف صرافی‌های متمرکز که از دفترچه سفارشات برای مچ کردن معاملات خرید و فروش استفاده می‌کنند، در صرافی‌های غیرمتمرکز برای سواپ کردن توکن‌ها از بازارساز خودکار استفاده می‌شود. در حال حاضر، صرافی‌های غیرمتمرکز از محبوب‌ترین و پرکاربردترین محصولات دیفای است. یونی سواپ، پنکیک سواپ و سوشی سواپ از موفق‌ترین صرافی‌های غیرمتمرکز در دنیای DeFi هستند.
کشت سود
کشت سود یا Yield Farming یکی از شاخه‌های دیفای است که به کاربر این قابلیت را می‌دهد که با سپردن نقدینگی خود در پلتفرم‌ها، سود به دست بیاورد. در این روش، کاربر دارایی رمزارزی خود را در پلتفرم قفل می‌کند و کاربران دیگری که به این دارایی‌ها نیاز دارند آن را از استخر دریافت کرده و در ازای آن سودی پرداخت می‌کنند. علاوه بر این، پلتفرم کشت سود دارایی کاربران را در پروتکل‌های که بیشترین سود را ارائه می‌دهند قفل می‌کند. با تغییر نرخ سود در پروتکل‌های مختلف، پلتفرم کشت سود محل تامین نقدینگی را تغییر می‌دهد تا بیشترین سودرا نصیب کاربر کند. یرن فایننس، کرو و سینتتیکس از جمله پلتفرم‌هایی هستند که امکان کشت سود در آنها وجود دارد.
تامین نقدینگی
تامین نقدینگی به فراهم کردن نقدینگی برای مشارکت سایر کاربران در بازار گفته می‌شود، تامین نقدینگی معمولا در صرافی‌های غیرمتمرکز اتفاق می‌افتد و کارکرد سنتی آن به این صورت است که کاربر نسبتی از دو ارز (مثلا اتر و دای) را برای استخر این جفت‌ارز تامین نقدینگی می‌کند. کاربران دیگر با استفاده از این استخر توکن‌های دای خود را با اتر (یا برعکس) سواپ می‌کنند. بخشی از کارمزد معامله به کاربرانی که برای این جفت‌ارز تامین نقدینگی کرده‌اند تعلق می‌گیرد. صرافی‌های غیرمتمرکز یونی سواپ، کرو و سوشی سواپ از امکان تامین نقدینگی پشتیبانی می‌کنند.
دائوها
سازمان خودمختار غیرمتمرکز (Decentralised Autonomous Organisation) یا به اختصار دائو (DAO) به پلتفرم‌هایی گفته می‌شود که تغییرات، به‌روزرسانی‌ها و تصمیم‌گیری‌ها در مورد جهت حرکت پروژه در آینده، به‌صورت غیرمتمرکز و با رای اعضای دائو مشخص می‌شود. تعداد آرایی که هر مشارکت‌کننده دارد، متناسب با تعداد توکن‌های بومی همان دائو است که در اختیار دارد. در واقع هر کاربری که توکن‌های بومی بیشتری دارد، نقش بیشتری در تصمیم‌گیری‌ها خواهد داشت. برای مثال، پروتکل میکردائو که یکی از بزرگترین و قدیمی‌ترین سازمان‌های خودمختار غیرمتمرکز بر بستر اتریوم است، پارامترهای مختلف شبکه مانند نرخ بهرهٔ دای، نرخ ثبات و سقف استخر surpluse buffer خود را با رای اعضا یا همان دارندگان توکن MKR مشخص می‌کند.
ارزش کل قفل شده در پلتفرمهای دیفای
ارزش کل قفل‌شده (Total value locked) یا به اختصار TVL به مجموع دلاری ارزش کل رمزارزهایی گفته می‌شود که در یک پلتفرم با عناوین مختلفی مانند استیکینگ، وثیقه، تامین نقدینگی و … قفل شده است. TVL یکی از بهترین معیارهای برای سنجش یک پلتفرم دیفای است. TVL بیشتر، محبوبیت و کاربردپذیری یک پلتفرم را نشان می‌دهد.
همچنین نسبت ارزش بازار توکن بومی یک پلتفرم دیفای بر TVL همان پلتفرم هم معیار دیگری برای سنجش پلتفرمهای دیفای است. هر چه این عدد کمتر باشد، سرمایه‌گذاری در آن پلتفرم و توکن بومی‌اش توجیه‌پذیرتر است.
برای مشاهدهٔ این پارامترها و اطلاعات کلی دیگر دربارهٔ پروژههای DeFi می‌توانید از سایت دیفای‌لاما استفاده کنید. این سایت اطلاعات جامعی از تمام پروژههای دیفای به تفکیک بلاکچین‌ها و دسته‌‌های مختلف ارائه می‌دهد.
بزرگترین پلتفرمهای دیفای
پلتفرمهای DeFi با معیارهای مختلفی سنجیده می‌شوند. اما همان طور که گفته شد، مهم‌ترین معیار برای سنجش این پلتفرم‌ها TVL است. در حال حاضر، پلتفرمهای لیدو، میکردائو، آوه، یونی سواپ، کرو فایننس، کامپاند، پنکیک سواپ و بالانسر دارای بیشترین TVL در بین پروژههای دیفای هستند. طبق انتظار، بلاک چین اتریوم نقش پررنگی در این فضا ایفا می‌کند و تمام پروژههای ذکر شده (به جز پنکیک سواپ) در بلاک چین اتریوم پشتیبانی می‌شوند. در ادامه به تعدادی از پروژههای بزرگ DeFi در سایر بلاک چین‌ها اشاره شده است:
بایننس اسمارت چین
- پنکیک سواپ
- ونوس
- کوین‌ویند
آربیتروم
- جی ام اکس
- یونی سواپ (ورژن سه)
- رادیانت
پالیگان
- آوه
- کوئیک سواپ
- یونی سواپ (ورژن سه)
آوالانچ
- آوه
- جی ام اکس
- تریدر جو
آیا می‌توان از بیت کوین در دیفای استفاده کرد؟
بلاک چین بیت کوین از قراردادهای هوشمند پشتیبانی نمی‌کند، به همین دلیل امکان پیاده‌سازی پلتفرمهای DeFi در این بلاک چین وجود ندارد. همچنین نمی‌توان ارز بیت کوین را در پلتفرمهای دیفایِ سایر بلاک چین‌ها مانند اتریوم استفاده کرد، چراکه بیت کوین با این بلاک چین‌ها سازگار نیست.
با این حال ارزش بازار بسیار بالای بیت کوین و تعداد پرشمار هولدرها و استفاده‌کنندگان از این ارز دیجیتال باعث شد راهکاری برای استفاده از آن در فضای دیفای به وجود بیاید؛ رپد بیت کوین.
رپد بیت کوین یک توکن اتریومی با استاندارد ERC-20 است که کاملا با بلاک چین اتریوم و برنامههای غیرمتمرکز آن سازگار است. به همین دلیل می‌توان آن را در فضای دیفای اتریوم استفاده کرد. از آنجا که این توکن پشتوانهٔ بیت کوینی دارد، قیمت آن همواره با قیمت بیت کوین برابر است. به این ترتیب، اگر کاربری قصد هولد بیت کوین و همزمان استفاده از آن در دیفای را داشته باشد، می‌تواند به‌جای خرید بیت کوین، رپد بیت کون خریده و آن را در پلتفرمهای دیفای استفاده کند.
علاوه بر رپد بیت کوین، توکن‌های با پشتوانهٔ بیت کوین دیگری نیز وجود دارند که در بلاک چین‌های دیگری رپد شده‌اند و می‌توان از آنها در فضای DeFi مربوط به همان بلاک چین استفاده کرد. مثلا توکن Bitcoin BEP20 یک توکن با پشتوانهٔ بیت کوینی در بلاک چین بایننس اسمارت چین است.
مزایا و معایب دیفای
دیفای هم مانند هر پلتفرم دیگری، با اینکه بعضی از امور را تسهیل می‌کند، اما معایبی نیز دارد. در ادامه اشاره‌ای کوتاه خواهیم داشت به مزایا و معایب پلتفرم‌ها دیفای.
مزایا
- دیفای تقریبا برای تمام مردم دنیا در دسترس است و هر کسی که به اینترنت دسترسی داشته باشد می‌تواند از خدمات اقتصاد غیرمتمرکز استفاده کند.
- دیفای به طرفینی که در امور مالی مختلف مانند مبادله و وام‌دهی مشارکت می‌کنند، کمک می‌کند که این کار را به‌صورت مستقیم و با کارمزد اندک انجام دهند.
- به‌دلیل اتکا به فناوری بلاک چین، تراکنش‌ها در DeFi امن و تغییرناپذیر است.
- تمام تراکنش‌های DeFi در بلاک چین ثبت می‌شود و هر کسی می‌تواند تاریخچهٔ این تراکنش‌ها را بررسی کند. این موضوع کمک بزرگی به شفافیت بالای دیفای کرده است.
- با اینکه تراکنش‌های DeFi شفاف است، اما با توجه به اینکه برای استفاده از خدمات DeFi نیازی به ارائه اطلاعات هویتی نیست، حریم خصوصیِ کاربران در فضای دیفای محفوظ می‌ماند.
معایب
- درک مفاهیم دیفای سخت و مشارکت در پلتفرمهای آن تا حدودی پیچیده است.
- نوسانات شدید قیمتی ارزهای دیجیتال بر ثبات پلتفرمهای DeFi هم تاثیرگذار است.
- ریسک از دست دارایی به‌خاطر هک شدن پلتفرم‌ها و کلاهبرداری، مخصوصا برای کاربران تازه‌کار وجود دارد.
چالش‌های حوزه دیفای
در سال‌های اخیر، DeFi توانسته است به خوبی جایگاه خود را در بازارهای مالی و دنیای رمزارزها به دست بیاورد. با این حال، گسترش دیفای برای این حوزه بی‌دردسر نبوده و همواره مشکلات و چالش‌هایی در مسیر پیشرفت دیفای قرار داشته است. با اینکه فعالیت همیشگی توسعه‌دهندگان برای حل این مشکلات تا حدودی توانسته است این چالش‌ها را کاهش دهد، اما حوزهٔ DeFi همچنان با برخی از مشکلات دست‌وپنجه نرم می‌کند که به چند مورد از آنها اشاره خواهیم کرد:
مشکلات قراردادهای هوشمند
قراردادهای هوشمند اساس و پایهٔ اقتصاد غیرمتمرکز هستند، اما در برابر باگ‌ها و خطاها آسیب‌پذیر هستند. این موضوع می‌تواند به حملات هکرها و از دست رفتن دارایی کاربران منجر شود.
هک و کلاهبرداری
برنامههای DeFi مانند هر نرم‌افزار دیگری در برابر هک شدن آسیب‌پذیر هستند. از آنجا که میلیاردها دلار سرمایه در این برنامه‌‌ها قفل شده است، هکرها انگیزهٔ بسیار بالایی برای فعالیت در این حوزه و سواستفاده از باگ‌های احتمالی دارند.
ابهام در قانون‌گذاری
برنامههای DeFi در فضایی قانون‌گذاری‌نشده فعالیت می‌کنند. به همین دلیل احتمال بروز فعالیت‌های مالی مشکوک و کلاهبرداری در آن بسیار بالاست. عدم شفافیت در قانون‌گذاریِ اقتصاد غیرمتمرکز، فضا را برای فعالیت بازیگران مخرب فراهم کرده است.
تمرکزگرایی
هر چند که غیرمتمرکز بودن بخشی از ماهیت DeFi است، اما متمرکز بودن بخشی از جنبه‌های دیفای می‌تواند به این صنعت آسیب بزند. برای مثال، عدم دریافت داده‌های برونزنجیرهای از اوراکل‌های معتبر و اتکا به نهادهای متمرکز برای تامین داده‌ها، پلتفرم‌ها را در معرض آسیب تمرکزگرایی قرار می‌دهد.
اشتباهات کاربران
فرستادن دارایی به آدرس‌های اشتباه، استفاده از پسووردهای ضعیف و افتادن در دام پلتفرمهای فیشینگ از اشتباهات رایجی است که معمولا گریبان کاربران تازه‌کار دیفای را می‌گیرد.
دیفای در نوبیتکس؛ نوبیفای
نوبیتکس یک بستر متمرکز برای خرید و فروش و مبادله رمزارزهاست و به‌صورت تخصصی در حوزهٔ امور مالی غیرمتمرکز فعالیت نمی‌کند. با این حال، نوبیتکس قابلیت‌هایی را در اختیار کاربران قرار داده است تا می‌توانند با استفاده از آن با فعالیت‌هایی مانند استیکینگ پاداش به دست بیاورند. این امکانات که زیرمجموعه‌ای از قابلیت «نوبیفای» است، در حال حاضر شامل استیکینگ و استخر مشارکت است، اما قابلیت‌های دیگری نیز به این مجموعه اضافه خواهد شد.
استیکینگ نوبیتکس
پلتفرم استیکینگ نوبیتکس بستری است که امکان استیک کردن رمزارزهای دارای شبکه اثبات سهام را در اختیار کاربران نوبیتکس قرار می‌دهد. کاربران می‌توانند با انتخاب از میان طرح‌های متنوع، مدت زمان استیکینگ خود را مشخص کرده و با قفل کردن توکن‌های خود در این مدت، پاداشِ خود را دریافت کنند. به این ترتیب کاربر می‌تواند بدون نیاز به درگیر شدن با پیچیدگی‌ها و ملزومات استیکینگ در شبکه‌های بلاک چینی و با استفاده از یک بستر یکپارچه، رمزارزهای مختلف را استیک کند.
استخر مشارکت نوبیتکس
استخر مشارکت محلی برای تأمین نقدینگیِ قابلیت فروش تعهدی در نوبیتکس است. کاربران نوبیتکس می‌توانند به‌عنوان وکالت‌دهنده، دارایی‌های رمزارزی خود را در استخر مشارکت قرار دهند. کاربران دیگری که به آنها وکالت‌گیرنده گفته می‌شود، از این دارایی‌ها در قابلیت فروش تعهدی استفاده می‌کنند. به این ترتیب، وکالت‌دهندگان یا همان تامین‌کنندگان نقدینگی، تحت شرایطی بخشی از سود حاصل از موقعیت‌های فروش تعهدی را دریافت می‌کنند.
کاربران وکالت‌دهنده در ازای تامین نقدینگی برای استخر مشارکت، بخشی از سود حاصل از موقعیت فروش تعهدی را دریافت می‌کنند.
سخن پایانی
امور مالی غیرمتمرکز که با اتکا به فناوری بلاک چین و ارزهای دیجیتال شکل گرفته است، حوزه‌ای است که هدف آن تمرکززدایی از خدمات مالی و حذف نهادهای واسط از این خدمات است. پلتفرمهای دیفای با تکیه بر قابلیت قراردادهای هوشمند که در بلاکچین‌هایی مانند اتریوم پیاده‌سازی شده‌اند شکل گرفته و در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته است.
پلتفرمهای وام‌دهی، تامین نقدینگی، صرافی‌های غیرمتمرکز، استیبل کوین‌ها، دائوها و کشت سود از مهم‌ترین قابلیت‌ها در دنیای DeFi است. با وجود این قابلیت‌ها و پیشرفت‌های روزافزون در این حوزه، آیندهٔ روشنی برای دیفای موردانتظار است، اما این موضوع در گرو رفع چالش‌ها و معایب DeFi است.
