در طول تاریخ، انسان‌ها برای بقا دست به نوآوری‌های مختلفی زده‌اند که باعث شکل گیری انواع رسوم و نهایتا تکامل در امور شده است. یکی از قدیمی‌ترین رسوم میان انسان‌ها تبادل کالا در مقابل کالا بوده است. در ابتدا این تجارت‌ها بر اساس نیاز و برای افزایش شانس زنده ماندن اتفاق می‌افتاد. حال با پیشرفت تمدن، مباحثی فراتر از زنده ماندن پیش آمده است و رویکرد‌ها در مورد مبادلات و تجارت میان افراد نیز دستخوش تغییرات عمده‌ای شده است و مفهوم‌های جدیدی نیز ایجاد شده است. برای نمونه جایگاه اجتماعی برای انسان امروزی مفهومی حائز اهمیت است و کسب ثروت و سرمایه گذاری با تکامل این حوزه برایمان تعریف شده است یا مثلا مفهوم آزادی یا حق مالکیت یا حتی تجارت آزاد مسائل دیگری است که به مرور زمان نرم‌‌افزارهای امروزی را شکل داده‌اند. بنابراین انسان‌ها با مواجهه با چالش‌های جدید، از شیوه‌ها و مسیرهای مختلفی به دنبال وفق با دنیای پیرامون خود هستند. در جدیدترین مورد سرمایه‌گذاری در امور‌مالی غیرمتمرکز یا دیفای به وجود آمده است که در این مقاله به معرفی آن می پردازیم. پیش از آغاز موارد مربوط به سرمایه‌گذاری در دیفای ابتدا با مفهوم دیفای آشنا می‌شویم.
دیفای(DeFi) چیست؟
امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) یک قالب نوظهور برای سامان بخشیدن به تراکنش‌ها، مبادلات و خدمات مالی مبتنی بر رمزارزها است.
با درس گرفتن از مشکلات سازوکار‌های متمرکز، رویکرد و اصل DeFi بر این اساس است که نهاد و مرجع متمرکز برای برای کنترل امور و اعمال قدرت در سازوکار وجود ندارد. بنابراین میتوان حدس زد که رویکرد بازار ارزهای دیجیتال به طور کلی متفاوت از آن چیزی است که تا به حال به طور سنتی تجربه کرده‌ایم. در واقع ما سالیان بسیاری است که با سازوکار مالی متمرکز (CeFi) کارهای خود را انجام می‌دهیم و بر اساس مدل‌های متمرکز، علاوه بر وجود یک مرجع اصلی که می‌تواند بر جریان معاملات تأثیر بگذارد و آن را کنترل کند، مسئولیت نگهداری دارایی ها نیز بر عهده این نهاد مرکزی قرار داده شده است.
در نقطه مقابل، قدرت در DeFi به طور غیر متمرکز در سیستم توزیع می‌شود. هدف این است که تقسیم قدرت و کنترل بیشتری در اختیار تک تک افراد حاضر در سیستم قرار داده شود. در مدل DeFi، تمامی تراکنش‌ها از خرید، فروش، وام و پرداخت با ارزهای دیجیتال می‌توانند بدون یک مرجع مرکزی و به شکل همتا به همتا (P2P) انجام شوند.
نگهداری دارایی‌ها نیز بخشی اساسی از هر مدل مالی است که در نگرش دیفای DeFi، معامله‌گران مسئول نگهداری از کلیدهای خصوصی خود هستند و کنترل دارایی، تماما به خود آنها سپرده شده است. تراکنش‌های مالی در دیفای با قراردادهای هوشمندی که اغلب در بلاک چین‌های مبتنی بر اتریوم پشتیبانی می شوند، صورت می گیرند.
علاوه بر این بخش بزرگی از عملیات‌ها در ساختار دیفای با بهره‌گیری از صرافی ارز دیجیتال غیرمتمرکز (DEX) انجام می شود. صرافی غیرمتمرکز در واقع محلی است که امکان اتصال افراد با یکدیگر را برای انجام تراکنش‌های ارزهای دیجیتال میسر می کند. با توجه به ساختار تمرکز زدا دیفای خدمات مالی نیز در ساختار دیفای اغلب بر بستر برنامه‌های غیرمتمرکز (dApps) ارائه می‌شوند.
ساختار دیفای چگونه کار می‌کند؟
بنیان اصلی ساز و کار مالی غیر متمرکز بر دوش فناوری بلاکچین و از جهات بسیاری مدیون فناوری شبکه اتریوم است به طوری که قراردادهای هوشمند به واسطه نوآوری بلاکچین ایجاد شده‌اند و نهایتا مفهوم دیفای را از تئوری به واقعیت رسانده است. قرارداد هوشمند با استفاده از دفتر کل توزیع شده و قابلیت‌های رمزنگاری، شرایط و ضوابط اجرای یک عملیات معین را تعیین می‌کند و به جای اینکه یک نهاد مرکزی پیش نیازهای انجام یک تراکنش را فراهم کند، یک قرارداد هوشمند به صورت برنامه‌ریزی شده، یک تراکنش مالی که در قرارداد مشخص شده است را آغاز و به سرانجام می‌رساند. همچنین قرارداد هوشمند توانایی نگهداری از دارایی‌های کریپتویی را دارد و امکان جابجایی میان طرفین نیز وجود دارد.
حال که با پیکربندی و رویکرد DeFi آشنا شده‌ایم بهتر است ابتدا ببینیم چرا سرمایه گذاری در دیفای اهمیت دارد و در حال حاضر امور مالی دیفای، اغلب در کدام بخش‌های این صنعت فعال است.
و موقعیت‌های کسب درآمد و سرمایه‌گذاری در دیفای را بررسی کنیم.
چرا سرمایه‌گذاری در دیفای دارای اهمیت است؟
تصور کنید نهادهای واسطه که وظیفه‌اش قانون‌گذاری، پردازش و اعمال کارمزد در تراکنش‌های مالی است از این سیستم حذف شود، در نتیجه این امور، سریع‌تر، مقرون‌به‌صرفه‌تر، شفاف‌تر و از همه مهم‌تر دردسترس‌تر می‌شوند.
در سازوکار دیفای میتوان بدون محدودیت معین سرمایه‌گذاری کرد یا بدون مراجعه به بانک یا گذراندن کارهای اداری وام گرفت. مرزها و ملیت در دیفای جایی ندارد و در اغلب موارد خدمات مالی در اختیار همه قرار می‌گیرد.
دیفای یک دروازه برای سرمایه‌گذاران معمولی است که امکان دسترسی به انواع دارایی‌های جدید را برایشان فراهم می‌کند، همچنین کارمزدهای پرداختی را کاهش و ابزار متنوع بیشتری برای کنترل آینده مالی برایشان ایجاد می‌کند.
کاربردهای دیفای در امور مالی چیست؟
در حال حاضر خدمات و کاربردهای دیفای را میتوان در موارد ذکر شده زیر دسته‌بندی کرد:
- درگاه پرداخت
- وام
- توکن غیرمثلی یا NFT
- استیبل‌کوین
- ییلد فارمینگ یا کشت سود
- برنامه‌های غیرمتمرکز DApps
روش های کسب درآمد از سرمایه گذاری در دیفای
حال که با دیفای به طور کلی آشنا شدیم زمان آن فرا رسیده است تا روش‌های کسب درآمد در امور مالی غیرمتمرکز را معرفی کنیم. مثل انواع راهکارهای سرمایه گذاری، در دیفای نیز میتوان به شکلهای مختلفی به درآمد رسید که در این بخش به بررسی این روشها میپردازیم.
1. خریدوفروش توکن‌های دیفای
یکی از روش‌های کسب درآمد از دیفای خریدوفروش توکن‌های مربوط به حوزه DeFi از طریق صرافی ارز دیجیتال است. این روش بیشتر مناسب افرادی است که تمایلی به استفاده از خدمات دیفای ندارند و با نگاه معامله‌گرانه پا به عرصه ارز دیجیتال گذاشته‌اند. توکن‌های دیفای به‌سادگی در صرافی‌های ارز دیجیتال متمرکز و غیرمتمرکز ارائه می‌شود و دسترسی به آنها ساده است. باتوجه‌به استقبال عمومی از پدیده امور مالی غیرمتمرکز معمولاً حجم نقدینگی توکن‌های این بستر نیز به‌گونه‌ای است که چالش خاصی برای سرمایه‌گذاران ایجاد نمی‌کند.
2. استیکینگ
در فضای ارزهای دیجیتال استیکینگ یا سهام‌گذاری به دو روش انجام می‌شود. اولین روش خیلی ساده است شبکه‌هایی که از اثبات سهام استفاده می‌کنند، برای ایمن‌سازی بلاکچین خود، نیازمند استیکینگ توکن کاربران هستند؛ بنابراین یک سیاست تشویقی برای افراد در نظر گرفته می‌شود تا توکن‌های خود را در شبکه قفل کنند و به‌ازای آن بین 5 تا 10 درصد سود کسب کنند. برای نمونه بایننس کوین (BNB) و اتر (ETH) از محبوب‌ترین شبکه‌هایی هستند که استیکینگ به طور مستقیم بر روی آنها انجام می‌شود.
دومین روش به این صورت است که برخی از برنامه‌های دیفای نوعی از استیکینگ را ارائه می‌دهند به‌طوری‌که روش کار تقریباً مشابه حالت اول است با این تفاوت که دارایی دیجیتال سرمایه‌گذاران در یک پلتفرم غیرمتمرکز، با کمک یک قرارداد هوشمند قفل می‌شود و درآمد حاصل از این نوع استیکینگ به‌صورت توکن بومی آن پلتفرم به کاربر پرداخت می‌شود. مثلاً در پلتفرم پنکیک سواپ، توکن کیک (Cake) به‌عنوان سود حاصل از استیکینگ در اختیار افراد قرار می‌گیرد.
3. استخرهای نقدینگی / فارمینیگ
در حال حاضر یکی از روش‌های پر بازده در کسب درآمد غیرفعال ییلد فارمینیگ از طریق استخر نقدینگی است. این روش بیشتر در بازارساز خودکار یا AMM ارائه می‌شود. بازارساز خودکار یک قرارداد هوشمند است که کارمزد معاملات انجام شده در پلتفرم را میان تأمین‌کنندگان نقدینگی متناسب با میزان نقدینگی ارائه شده، توزیع می‌کند. بنابراین کاربران برای دریافت سهمی از این کارمزدها، برای تأمین نقدینگی تشویق می‌شوند. کارمزد در این پلتفرم‌ها اغلب 0.3 درصد است. گاهی اوقات این کارمزد تا 10 درصد نیز افزایش پیدا می‌کند. پس در این روش تنها کافی است نقدینگی بازارساز خودکار توسط کاربر تأمین شود و در عوض از بخشی از کارمزدهای دریافتی بهره‌مند شوند. با بررسی اجمالی این پلتفرم‌ها میتوان دریافت که میزان بازگشت سرمایه سالیانه کاربران در هر کدام از بازارسازهای خودکار، متفاوت بوده و حد سود آنها در برخی موارد بین 48 تا 100 درصد یا در مواردی در استخرها به بیش از این مقدار رسیده است.
خطرات کسب درآمد و سرمایه‌گذاری در دیفای
هک و حملات سایبری
خطر اصلی در دیفای همانند هر تجارت آنلاین دیگری هک‌شدن است. ازآنجایی‌که در فضای دیفای با مسئله برنامه‌نویسی و قراردادهای هوشمند مواجهیم، همیشه امکان بروز آسیب‌پذیری و به‌خطرافتادن دارایی‌های درون‌برنامه‌ها وجود دارد. متاسفانه این دست از حملات سایبری به طور فزاینده‌ای در حال افزایش است و اکوسیستم DeFi نیز از گزند این حملات مصون نمانده است. البته اکثر برنامه‌های DApp، غیرحضانتی طراحی شده‌اند و حفاظت از کلیدهای خصوصی با خود کاربر است اما اشکالات نرم‌افزاری ممکن است دارایی شما را در هنگام استفاده از دیفای به خطر بیندازد. البته استفاده از برنامه‌های غیرمتمرکز شناخته شده که حجم نقدینگی بالاتری دارند کمتر دچار این مشکلات می‌شوند. برای نمونه یونی‌سواپ پلتفرمی است که دچار مشکل خاصی نشده و همواره حجم دارایی‌های آن در سطح بالایی قرار دارد.
زیان ناپایدار
ریسک عمده دیگر در بخش تأمین نقدینگی و فارمینگ است به‌طوری‌که شما نقدینگی استخر را تأمین می‌کنید اما قیمت دارایی شما دستخوش تغییر می‌شود. حاصل این رویداد زیان ناپایدار نام دارد. قیمت ارزهای دیجیتال شما ممکن است افزایش یابد، اما ارزش آن به‌عنوان نسبتی از استخر نقدینگی ممکن است از زمانی که ارز را نزد خود نگه داشته‌اید کمتر شود البته این کاهش ممکن است با بازدهی دو و گاهی سه‌رقمی حاصل از بازارسازهای خودکار جبران شود.
چشم‌انداز و آینده سرمایه‌گذاری در دیفای
سازوکار دیفای کماکان ساختاری جوان و درحال‌رشد است، محصولات ارائه شده بر این بستر در حال بلوغ هستند و به طور پیوسته محصولات و روش‌های تازه‌ای به دیفای در حال اضافه‌شدن است. از سوی دیگر افراد زیادی جذب خدمات دیفای از سراسر جهان شده‌اند که این خود نشانگر پویایی و جنب‌وجوش در امور مالی غیرمتمرکز است. به نظر می‌رسد که دیفای در چند سال آینده جایگزین بانک‌ها و مؤسسات مالی سنتی خواهد شد. بااین‌حال نباید فراموش کرد که روند پذیرش عمومی دیفای باید طی شود و محصولات با ریسک مالی کمتری نیز باید به دیفای اضافه شود. با وجود نکات بسیار جذاب، سرمایه‌گذاری در دیفای شامل ریسک‌هایی نیز می‌شود پس بهتر است به‌اندازه‌ای سرمایه‌گذاری کنید که توانایی ازدست‌دادن آن را دارید.
