در زمانی که شبکه ارزهای دیجیتال کماکان با مشکل مقیاس‌پذیری و ترافیک ناشی از ازدحام تراکنش‌ها روبرو هستند، راهکارهای مرتبط با بهبود کارایی شبکه‌های بلاکچین مورد توجه شرکت‌ها و توسعه دهندگان قرار گرفته است و سازوکار لایه 2 از محبوبترین روش‌ها برای رفع این چالش است. پیش از هرچیز بهتر است با برخی اصطلاحات پرکاربرد ارز دیجیتال که در این مقاله با آنها برخورد خواهیم کرد بیشتر آشنا شویم، سپس به معرفی شبکه لایه 2 بپردازیم.
لایه 2 چیست؟
بلاک چین لایه 2 اصطلاحی مرسوم در حوزه کریپتو است که برای توصیف پروتکل‌ها یا چارچوب‌های ثانویه ساخته شده بر یک شبکه بلاک چین اصلی یا مادر (لایه 1) همانند اتریوم استفاده می‌شود. هدف اصلی راه حل‌های لایه 2 بهبود مقیاس پذیری، توان عملیاتی تراکنش و کارایی بلاک چین لایه 1 است. البته قرار است که این پیشرفت بدون اینکه امنیت یا تمرکززدایی به خطر بیفتد به دست آید. بنابراین رسالت شبکه لایه 2 را می‌توان به موارد زیر به طور خلاصه‌وار تقسیم‌بندی کرد:
- افزایش مقیاس پذیری و کارایی شبکه مادر
- افزایش سرعت تراکنش
- کاهش هزینه گس (کارمزد انجام فعالیت در شبکه)
- افزایش امنیت شبکه اصلی و کمک به تمرکززدایی
فناوری بلاک چین لایه ۲ انواع مختلفی دارد و از جمله آن می‌توان به کانال‌های استیت State channels (شبکه لایتنینگ برای بیت‌کوین و شبکه رایدن برای اتریوم)، انواع زنجیره‌های جانبی (لیکویید نتورک Liquid network برای بیت کوین و شبکه لوم Loom برای اتریوم)، و رول آپ‌ها (رول آپ Optimistic و رول آپ ZK) اشاره کرد.
اما محبوبترین شبکه‌های بلاکچین لایه 2 که در حال حاضر بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند آپتیمیزم، پالی گان، zkSync و آربیتروم هستند.
آپتیمیزم (Optimism) چیست؟
Optimism یک راه حل بلاک چین لایه 2 است که بر روی شبکه اتریوم ساخته شده است و هدف آن بهبود مقیاس پذیری، توان عملیاتی تراکنش و کاهش هزینه‌های مرتبط با این پدیده است. Optimism از فناوری به نام Optimistic Rollups استفاده می‌کند که در آن چندین تراکنش خارج از زنجیره به شکل یک داده واحد روی زنجیره واحد تجمیع شده و نهایتا به زنجیره اصلی اتریوم ارسال می‌شود. این جمع‌آوری باعث کاهش منابع درگیر در امور تایید تراکنش‌ها می‌شود.
همچنین آپتیمیزم از یک سیستم ضد تقلب استفاده خاص بهره میبرد و فرض را بر این می‌گذارد که همه تراکنش‌های تجمیع شده در ابتدا معتبر هستند. اما کاربران می‌توانند این تراکنش‌ها را به چالش بکشند و با ارائه شواهد احتمالی از وقوع تقلب در یک بازه زمانی مشخص سعی کنند جلوی فعالیت مخرب را بگیرند. در صورتی اثبات چنین مواردی، کاربر مخرب جریمه و تراکنش برگردانده می‌شود.
راهکار لایه دو بیس چیست؟
بیس (Base) یک بلاک چین لایه 2 اتریوم (L2) است که توسط صرافی رمزارز کوین بیس ایجاد شده است. لایه 2 بیس در مدت کوتاهی توانست سروصدای بسیاری در جوامع کریپتویی به وجود آورد زیرا بیس اولین بلاک چین در نوع خود است که توسط یک شرکت سهامی عام راه اندازی شده است.
بیس با همکاری بلاکچین لایه دو آپتیمیزم توسعه یافته است و بهره‌مندی از تکنولوژی این بلاک چین، شبکه بیس را تبدیل به یک روش استاندارد شده و منبع باز برای توسعه برنامه‌ها کرده است. تکنولوژی بیان شده چارچوب توسعه OP Stack نام دارد که خود نیز منبع باز و ماژول محور است. البته باید اشاره کرد این همکاری به معنای یکسان بودن شبکه این بلاکچین نیست و شبکه اصلی بیس جدا از آپتیمیزم است.
از طریق پروتکل لایه 2 بیس، توسعه دهندگان می‌توانند علاوه بر ساخت برنامه‌های غیرمتمرکز (DApps)، به اکوسیستم بزرگ کوین بیست (Coinbase) با 110 میلیون کاربر تأیید شده و بیش از 80 میلیارد دلار دارایی دسترسی داشته باشند.
چشم انداز رویایی بیس ایجاد یک به اصطلاح ابر زنجیره (Superchain) است که توان و قابلیت خود را از آپتیمیزم ارث برده است و توسط جامعه توسعه دهندگان پشتیبانی می‌شود. بیس به طور عمومی اعلام کرده است که در حال حاضر قصد ندارد توکن شبکه جدیدی برای بیس صادر کند، و کاربران برای پرداخت گس (Gas) شبکه باید از ارز اتر (ETH) استفاده کنند بنابراین کاربران باید در مورد کلاهبردارانی که توکن‌های تقلبی Base را ارائه یا تبلیغ می‌کنند، بسیار با جوانب احتیاط رفتار کنند.
حمایت و بازاریابی کوین بیس از شبکه لایه 2 بیس
به نظر می‌رسد که صرافی Coinbase برای بلاک چین لایه 2 بیس برنامه‌های بزرگی در سر دارد و حساب زیادی روی جذب مشتری از طریق این محصول باز کرده است. به طوری که تنها در یک نمونه به مناسبت فعال شدن شبکه اصلی Base یک جشنواره با عنوان فستیوال تابستانه آنچین وب 3.0 برگزار کرد، که مجموعه‌ای چند هفته‌ای از انواع فعالیت‌ها در موضوع هنر، بازی و موسیقی بود. به عنوان بخشی از این جشنواره، بیش از 50 برند مانند Coca-ColaKO ، Nouns DAODAO و Atari میزبان توکن غیرقابل تعویض (NFT) در شبکه Base بودند. این رویدادها به منظور افزایش تعامل و معرفی بیس به جامعه و همینطور تشویق کاربران جدید برای ارسال دارایی به شبکه و راه‌اندازی اولین کیف پول کریپتویی صورت گرفت.
کاربردهای شبکه لایه 2 بیس
با توجه به ماهیت بلاک چین لایه 2، درست مثل بسیاری از رقبا، کاربردهای متنوعی را می‌توان برای لایه 2 Base متصور شد و برنامه‌های گسترده‌ای روی بلاک چین لایه 2 بیس ایجاد شده است. از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1. برنامه‌های پرداخت
بیم Beam یک برنامه پرداخت است که به کاربران امکان می‌دهد با استفاده از استیبل کوین USDC یا توکن بومی برنامه، Eco، تراکنش‌های خود را انجام دهند. کاربران می‌توانند با استفاده از حساب شبکه اجتماعی توییتر خود وارد این برنامه شوند و هزینه‌های گس را از طریق ارزهای دیجیتال ذکر شده، پوشش دهند. علاوه بر این، برنامه Beam یک روش ساده برای تبدیل پول فیات به کریپتو و کریپتو به فیات است.
2. سوآپ توکن
جابجایی یا سوآپ توکن در صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) به کاربران در بیس امکان ترید ارزهای دیجیتال مختلف را می‌دهد. در حال حاضر چندین صرافی غیرمتمرکز مانند Uniswap، Maverick و Dackieswap در بلاکچین لایه 2 بیس در حال اجرا هستند.
3. تامین نقدینگی
کاربران می توانند نقدینگی را در بلاک چین بیس از طریق برنامه‌های مختلف غیرمتمرکز مانند Uniswap، BaseSwap و Dackieswap فراهم کنند. تامین کنندگان نقدینگی این شبکه سهمی از کارمزد معاملات در استخرهای نقدینگی دریافت می‌کنند.
4. بریجینگ Bridging
بیس یک پل رسمی به نام Base Bridge توسعه داده است که با اکثر کیف پول های اتریوم مانند متامسک یا Coinbase Wallet سازگار است. کاربران می‌توانند توکن‌های ERC-20 را بین بیس و اتریوم پل بزنند (منتقل کنند).
بریجینگ از اتریوم به بیس معمولاً در چند دقیقه انجام می‌شود، در حالی که این امر به طور برعکس از بیس به اتریوم تقریباً 7 روز طول می‌کشد.
5. راه اندازی سازمان غیرمتمرکز مستقل DAO
یک سازمان غیرمتمرکز مستقل (DAOs)، سازمانی مبتنی بر بلاک چین است که با تصمیمات جامعه محور اداره می‌شود و عملیات‌های آن از طریق قراردادهای هوشمند صورت می‌پذیرد. آراگون (Aragon)، پروتکلی برای ایجاد DAO، در شبکه Base معرفی کرده است که فرآیند ایجاد DAO را بسیار ساده می‌کند.
6. پشتیبانی از ویژگی انتزاع حساب یا Account Abstraction
مفهوم انتزاع حساب شرایطی است که در آن کاربر بدون داشتن حساب اصلی با یک شبکه تعامل می‌کند. به عبارت دیگر، به حساب‌های متعلق به شخص ثالث اجازه داده می‌شود تا معاملات را از طرف فرد دیگری انجام دهند. با این ویژگی کاربران می توانند بدون نیاز به پرداخت هزینه گس یا نگرانی درباره ذخیره کلیدهای خصوصی خود، با قراردادهای هوشمند ارتباط برقرار کنند.
دو شرکت Gelato و Safe برای کمک به تسهیل انتزاع حساب در شبکه لایه 2 Base با یکدیگر همکاری دارند. این ویژگی با کمک یک کیت توسعه نرم افزاری (SDK) انتزاع حساب را به شبکه بیس اضافه می‌کند. همچنین این کیت توسعه نرم‌افزاری به توسعه دهندگان Web3 کمک می‌کند تا به راحتی بتوانند ویژگی Account Abstraction را روی برنامه‌های خود ادغام کنند.
7. پشتیبانی از ماشین مجازی اتریوم EVM
شبکه بیس با EVM تعامل یکپارچه دارد. این سازگاری به این معنی است که برنامه‌های اتریومی می‌توانند بدون زحمت به شبکه Base منتقل شوند.
به عنوان شاهدی بر این سازگاری، چندین برنامه مبتنی بر ماشین مجازی اتریوم از جمله نام‌های برجسته‌ای مانند: :OpenSea، Aave، PoolTogether، Uniswap، Galxe، Iskra و Pixelmon، در حال حاضر با شبکه بیس ادغام شده‌اند و از ویژگی‌های آن استفاده کرده و دامنه دسترسی خود را گسترش داده‌اند.
آیا شبکه لایه 2 بیس غیرمتمرکز است؟
تمرکززدایی یک اصل اساسی در دنیای ارزهای دیجیتال است و در زمان خرید ارز دیجیتال باید به این مورد توجه کرد. ابهامات و سوالاتی در مورد تمرکز زدایی شبکه Base در جامعه کریپتو مطرح شده است و برخی معتقدند اجرای یک گره که در اختیار کوین بیس است با طبیعت غیرمتمرکز شبکه‌های بلاکچین در تضاد است و عملا همه امور در دست کوین بیس است. با بیان حساسیت جامعه کریپتو پروتکل لایه 2 بیس وعده داده است که به زودی گره‌های شخص ثالث دیگری به این شبکه اضافه خواهند شد و در برنامه‌های بلند مدت میزان تأثیر کوین بیس بر اکوسیستم بیس کمتر خواهد شد.
سخن پایانی
شبکه لایه 2 بیس پتانسیل بسیاری از خود در کوتاه مدت نشان داده است. اما از طرفی شبکه آن تا حد بسیاری متمرکز است و این مورد باعث نگرانی فعالان حوزه ارزهای دیجیتال است. کوین بیس به عنوان یکی از بزرگترین صرافی‌های جهان پشتیبان این پروژه است و شبکه بیس دروازه‌ای برای قدم گذاشتن به میلیاردها دلار دارایی موجود در این صرافی است. همکاری‌ها و شراکت‌های بسیاری با شبکه بیس عقد شده است و این نشان از اهداف بلند پروازانه این پروژه دارد. از عمر شبکه اصلی بیس تنها چند ماه می‌گذرد و باید صبر کرد و سرنوشت این لایه 2 قدرتمند اتریوم را نظاره کرد.
