تأمین مالی جمعی (Crowdfunding)؛ راهکاری خلاقانه برای جذب سرمایه

در گذشته، کارآفرین‌ها و افرادی که قصد راه‌اندازی کسب‌وکار داشتند، ناچار بودند از وام‌های بانکی استفاده کنند یا در بهترین حالت، یک یا چند سرمایه‌گذار برای کار یا پروژه خود بیابند. این روش‌های تأمین سرمایه دردسرهای خاص خودشان را داشتند و در اغلب موارد، کاملاً فرسایشی و زمان‌بر بودند. با گذشت زمان، مفهومی به نام کراودفاندینگ یا تأمین مالی جمعی (Crowdfunding) ظهور کرد. در این روش تأمین سرمایه که به سرمایه گذاری مالی جمعی نیز شهرت دارد، به‌جای تکیه بر سرمایه‌های بزرگ، از سرمایه‌های کوچک با تعداد زیاد استفاده می‌شود. فناوری‌های اینترنت و بلاکچین به همراه بازار ارزهای دیجیتال، کمک زیادی به پیشرفت این روش تأمین سرمایه کردند. در این مقاله از نوبیتکس قصد داریم شما را با مفهوم کراودفاندینگ (Crowdfunding) و چند پلتفرم فعال در این حوزه بیشتر آشنا کنیم. اگر شما هم با نحوه کسب درآمد از این روش آشنایی ندارید، در ادامه این مطلب با ما همراه باشید.

آشنایی با سرمایه گذاری مالی جمعی؛ تأمین مالی جمعی (Crowdfunding) چیست؟

طبق تعریف دیکشنری آکسفورد (Oxford)، به تأمین مالی پروژه با جمع‌آوری سرمایه‌های کوچک از تعداد زیادی سرمایه‌گذار، که معمولاً از طریق اینترنت انجام می‌شود، تأمین مالی جمعی یا کراودفاندینگ (Crowdfunding) می‌گویند. این روش تأمین سرمایه را می‌توان به مراسم خیریه یا گلریزان تشبیه کرد که در آن، به کمک تعداد زیادی از افراد خیر، پول مورد نیاز کارهای انسان‌دوستانه جمع‌آوری می‌شود. سرمایه گذاری مالی جمعی نسبت به روش‌های تأمین سرمایه سنتی، هزینه و ریسک نسبتاً کمتری دارد و پتانسیل جذب سرمایه آن بیشتر است.

تا قبل از تولد فناوری بلاکچین، کراودفاندینگ عموماً از طریق اینترنت انجام می‌شد و پلتفرم‌هایی مانند کیک استارتر (Kickstarter) و ایندیگوگو (Indiegogo) برای این کار پیش‌قدم شدند. مشکل این پلتفرم‌ها این بود که به چند کشور خاص محدود بودند. بعد از این‌که فناوری بلاکچین به محبوبیت رسید، این محدودیت برطرف شد و در حال حاضر، استارتاپ‌ها و پروژه‌ها برای تأمین سرمایه خود از سازوکارهایی مانند عرضه اولیه سکه (ICO) استفاده می‌کنند. بیت کوین تا مدت زیادی، محبوب‌ترین ارز دیجیتال برای تأمین مالی جمعی محسوب می‌شد، اما امروزه بسیاری از طرح‌های جمع‌آوری سرمایه بر بستر بلاکچین اتریوم انجام می‌شوند.

مزایای تأمین مالی جمعی، شامل حال سرمایه‌گذاران خرد هم می‌شود. معمولاً پس از این‌که صاحب ایده از مبلغ جمع‌آوری‌شده استفاده کرد، سود حاصل از آن را میان سرمایه‌گذاران تقسیم می‌کند. به همین دلیل، کراودفاندینگ (Crowdfunding) یکی از بهترین روش‌های کسب درآمد از ارز دیجیتال برای سرمایه‌گذاران خرد محسوب می‌شود. جالب است بدانید که تأمین مالی جمعی مورد پذیرش فرابورس ایران است و در سایت آن می‌توانید طرح‌های مختلف جمع‌آوری سرمایه را مشاهده کنید. علاوه بر این، پلتفرم‌های ایرانی متعددی در این حوزه فعالیت می‌کنند که با یک جستجوی ساده می‌توانید آن‌ها را پیدا کنید.

نگاهی بر تاریخچه تأمین مالی جمعی (Crowdfunding)

تأمین مالی جمعی (Crowdfunding) به‌نوعی از قرن سیزدهم رواج داشت. مردم آن زمان، روی کارهایی مانند حمل‌ونقل کالا با کشتی، سرمایه‌های خرد را جمع‌آوری می‌کردند. در قرن هجدهم، فردی به نام جاناتان سوییفت (Jonathan Swift) صندوقی به نام آیریش لون فاند (Irish Loan Fund) افتتاح کرد که سرمایه آن توسط مردم تأمین می‌شد و به افراد بی‌بضاعت، وام‌های خرد می‌داد. در سال ۱۹۷۶، پای کراودفاندینگ به صنعت فیلم‌سازی باز شد و فیلم تکان ناگهانی (Manthan)، با جمع‌آوری سرمایه‌های کوچک ۵۰۰ هزار کشاورز هندی پدید آمد.

گروه موسیقی مریلیون (Marillion)، یکی از پیشگامان سرمایه گذاری مالی جمعی اینترنتی بود که در سال ۱۹۹۷ موفق شد ۶۰ هزار دلار جمع‌آوری کند. در تاریخ ۱۲ آگوست ۲۰۰۶، اصطلاح کراودفاند (Crowdfund) برای اولین‌بار توسط نویسنده‌ای آمریکایی با نام مایکل سالیوان (Michael Sullivan) ابداع شد. محبوبیت تأمین مالی جمعی (Crowdfunding) روز‌به‌روز بیشتر شد، تا جایی که در سال ۲۰۲۰، اندازه بازار آن به ۱۲ میلیارد دلار رسید.

با ظهور وب ۳، بسیاری از پلتفرم‌های کراودفاندینگ قدیمی از بلاکچین استقبال کردند. برای مثال، پلتفرم کیک استارتر برای ایجاد پروتکل تأمین سرمایه خود، بستر پرداخت استرایپ (Stripe) را انتخاب کرد. از سال ۲۰۲۱ به بعد، طرح‌های تأمین مالی جمعی (Crowdfunding) در اقتصادهای نوظهور نیز مورد استقبال قرار گرفت. برای نمونه، پروژه بیت کوین اسمایلز (Bitcoin Smiles) تعداد ۱.۸۸ بیت کوین را برای بهداشت دهان و دندان در یکی از شهرهای السالوادور جمع‌آوری کرد.

تأمین مالی جمعی (Crowdfunding) چگونه انجام می‌شود؟

برای این‌که یک پروژه بتواند سرمایه مورد نیاز خود را جذب کند، ابتدا باید طرح کسب‌وکار خود را در یکی از پلتفرم‌های تأمین مالی جمعی (Crowdfunding) ثبت کند. معمولاً یک یا چند کارشناس این طرح را بررسی می‌کنند و در صورت موافقت، فراخوان جذب سرمایه را منتشر می‌کنند. در ادامه، سرمایه‌گذاران و کاربران پلتفرم با مشاهده طرح پروژه و میزان سود آن، سرمایه‌های خود را به پروژه تزریق می‌کنند. زمانی که هدف سرمایه محقق شد، سرمایه جمع‌آوری‌شده در اختیار پروژه قرار می‌گیرد تا از آن استفاده کند. در نهایت، پیشرفت‌ها و تغییرات پروژه به اطلاع سرمایه‌گذاران می‌رسد و در صورت موفق بودن طرح، سود خود را دریافت می‌کنند.

کراودفاندینگ (Crowdfunding) به چند دسته تقسیم می‌شود؟

 کراودفاندینگ‌ها بر اساس سازوکاری که استفاده می‌کنند، به چهار دسته تقسیم می‌شوند. در ادامه با این دسته‌ها و ویژگی‌های آن‌ها آشنا می‌شوید.

۱. کراودفاندینگ مبتنی بر پاداش

در کراودفاندینگ مبتنی بر پاداش که گاهی به آن، سید کراودفاندینگ (Seed Crowdfunding) هم می‌گویند، به سرمایه‌گذاران پاداش اهدا می‌شود. این پاداش می‌تواند یک محصول یا خدمت باشد. پلتفرم کیک استارتر یکی از نمونه پلتفرم‌های کراودفاندینگ مبتنی بر پاداش است.

۲. کراودفاندینگ مبتنی بر سهام

در کراودفاندینگ مبتنی بر سهام، پروژه‌ها و شرکت‌ها بخشی از سهام خود را در ازای سرمایه‌گذاری، به شرکت‌کنندگان اهدا می‌کنند. این نوع تأمین سرمایه، از نظر قانونی کمی سخت‌گیرانه‌تر از روش‌های دیگر است. پلتفرم وی فاندر (Wefunder)، نمونه‌ای از پلتفرم کراودفاندینگ مبتنی بر سهام است.

۳. کراودفاندینگ مبتنی بر بدهی

کراودفاندینگ مبتنی بر بدهی، شباهت زیادی به وام دارد. در این نوع تأمین سرمایه، کسب‌وکارها سرمایه‌های کوچک مردم را جمع‌آوری می‌کنند و در یک بازه زمانی مشخص، اصل سرمایه را به همراه بهره تعیین‌شده برمی‌گردانند. پلتفرم کیوا (Kiva) که در حوزه وام‌های خرد فعالیت می‌کند، در این دسته از پلتفرم‌ها قرار می‌گیرد.

۴. کراودفاندینگ مبتنی بر دونیت

حمایت مالی یا دونیت (Donate) یکی از روش‌های رایج برای حمایت از کسب‌وکارها و پروژه‌ها محسوب می‌شود. در کراودفاندینگ مبتنی بر دونیت، افراد سرمایه خود را در اختیار پروژه قرار می‌دهند، اما مانند روش‌های قبل، هیچ پاداش، محصول یا سهامی دریافت نمی‌کنند.

مروری بر انواع روش‌های تأمین مالی جمعی (Crowdfunding) در ارزهای دیجیتال

به لطف فناوری بلاکچین، کراودفاندینگ (Crowdfunding) در ارزهای دیجیتال به روش‌های مختلفی انجام می‌شود که در ادامه با آن‌ها آشنا خواهید شد.

۱. عرضه اولیه سکه (Initial Coin Offering)

عرضه اولیه سکه رایج‌ترین نوع تأمین مالی جمعی (Crowdfunding) در ارزهای دیجیتال است. در این فرایند، پروژه‌های نوپا کوین یا توکن‌های خود را به سرمایه‌گذاران می‌فروشند و با پول حاصل از آن، اهداف خود را محقق می‌کنند. در عرضه اولیه سکه، معمولاً سرمایه‌گذاران ارزهای دیجیتال را با تخفیف خریداری می‌کنند و در آینده، با قیمت بالاتر می‌فروشند. مزیت این نوع تأمین سرمایه نسبت به سایر روش‌ها این است که پروژه‌ها با محدودیت‌های قانونی دست‌وپاگیر مواجه نیستند و هزینه کمتری می‌پردازند. پروژه‌های اتریوم (Ethereum)، نئو (NEO) و استراتیس (Stratis) با این روش سرمایه مورد نظرشان را جمع‌آوری کردند.

۲. عرضه اولیه صرافی (Initial Exchange Offering)

روش عرضه اولیه صرافی (IEO) برای رفع چالش‌های عرضه اولیه سکه به وجود آمد. اگرچه بسیاری از عرضه‌های اولیه سکه موفق هستند، اما مشکلاتی مانند کلاهبرداری، دست‌کاری و تقلب نیز در میان آن‌ها مشاهده می‌شود. در تأمین سرمایه به روش IEO، توکن پروژه قبل از لیست‌شدن در صرافی متمرکز، توسط تیم کارشناسی بررسی می‌شود تا این مشکلات کاهش یابد. پروژه‌هایی که مطابق با استاندارد صرافی باشند، اجازه فروش رمز‌ارزهای خود را دارند. از طرفی، پروژه نیز از اعتبار صرافی بهره می‌برد و نسبت به سایر روش‌ها، افراد بیشتری روی آن سرمایه‌گذاری می‌کنند. اوکی اکس جامپ استارت (OKEx Jumpsmart)، بیترکس (Bittrex) و بایننس لانچ پد (Binance Launchpad) بزرگترین پلتفرم‌های فعال در IEO هستند.

۳. عرضه اولیه توکن اوراق بهادار (Security Token Offering)

توکن اوراق بهادار (Security Token) یکی از انواع توکن‌هاست که نشان می‌دهد فرد دارنده آن در مالکیت یک شرکت یا پروژه سهیم است. این پروژه‌ها با سازوکار عرضه اولیه توکن اوراق بهادار (STO)، در قبال اعطای بخشی از مالکیت پروژه، سرمایه مورد نیاز خود را جمع‌آوری می‌کنند. ارزش این توکن‌ها با ارزش سهام صادر شده در بورس اوراق بهادار یکسان است. تفاوت این نوع تأمین مالی جمعی (Crowdfunding) با سایر روش‌ها این است که سخت‌گیری‌های قانونی بیشتری دارد و پروژه باید از قوانین کسب‌وکار مربوط به کشور خود پیروی کند. ریزورتس اس‌تی‌او (Resorts STO) و استوکر (Stokr) از بزرگترین پلتفرم‌های ارائه‌دهنده خدمات STO هستند.

۴. عرضه اولیه صرافی غیرمتمرکز (Initial DEX Offering)

عرضه اولیه صرافی غیرمتمرکز (IDO)، از جدیدترین روش‌های تأمین مالی جمعی (Crowdfunding) است. در این روش، پروژه‌ها توکن خود را در اختیار صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) قرار می‌دهند تا کارهای توزیع توکن و تأمین استخر نقدینگی را انجام دهند. مزیت این روش نسبت به سایر روش‌ها، استفاده از قرارداد هوشمند (Smart Contract) برای خودکار کردن بخش قابل توجهی از کارها و سرعت بیشتر در عرضه است. ریون پروتکل (Raven Protocol) اولین پروژه‌ای بود که با روش IDO سرمایه مورد نیاز خود را تأمین کرد.

۵. عرضه اولیه دارندگان کیف پول (Wallet Holder Offering)

عرضه اولیه دارندگان کیف پول (WHO)، یک مکانیزم ایردراپ (Airdrop) خلاقانه است که اولین‌بار توسط کیف پول سیف پَل (SafePal) معرفی شد. ایردراپ یک استراتژی بازاریابی است که از بهترین نمونه‌های آن در ایران می‌توان به کمپین یک بیت کوین نوبیتکس اشاره کرد. مکانیزم WHO مشکلات کمپین‌های توزیع پاداش سنتی را برطرف کرد و تا سال ۲۰۲۱، سه تأمین سرمایه WHO در کیف پول سیف پل انجام شد. این مکانیزم، کاربران کیف پول را به پروژه‌های بلاکچینی متصل می‌کند و پروژه‌ها می‌توانند شبکه کاربران خود را بزرگتر کنند.

مزایای سرمایه گذاری مالی جمعی چیست؟

در این بخش به مزایای کراودفاندینگ اشاره می‌کنیم و در بخش بعد، معایب آن را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

۱. دسترسی به طیف وسیعی از سرمایه‌گذاران

غیرمتمرکز بودن بلاکچین باعث می‌شود طرح‌های تأمین مالی جمعی (Crowdfunding) با محدودیت جغرافیایی مواجه نشوند و طیف وسیعی از سرمایه‌گذاران در این طرح‌ها شرکت کنند.

۲. ایجاد پایگاه مشتریان به ساده‌ترین شکل ممکن

به دلیل این‌که تعداد زیادی از افراد، قبل از سرمایه‌گذاری در مورد یک پروژه یا کسب‌وکار اطلاعات زیادی کسب می‌کنند، در نهایت به مشتریان و مبلغان پروژه تبدیل می‌شوند.

۳. شفافیت و امنیت بالا

تمام تراکنش‌های پلتفرم‌های کراودفاندینگ مبتنی بر بلاکچین، روی یک دفتر کل عمومی (Public Ledger) ذخیره می‌شوند و در معرض دید عموم قرار دارند. از طرفی، فناوری بلاکچین نیز امنیت نسبتاً بالایی دارد و خطر کمتری سرمایه‌های جمع‌شده را تهدید می‌کند.

معایب سرمایه گذاری مالی جمعی چیست؟

در این بخش به معایب سرمایه گذاری مالی جمعی اشاره خواهیم کرد.

۱. تعداد زیاد طرح‌های تأمین مالی جمعی

یکی از نقاط ضعف تأمین مالی جمعی (Crowdfunding)، تعداد بیش از حد کمپین‌هاست. این تعداد زیاد باعث می‌شود بسیاری از پروژه‌ها دیده نشوند یا به‌سختی بتوانند خود در معرض دید سرمایه‌گذاران قرار دهند.

۲. افت سریع اعتبار پروژه در صورت شکست

برای پروژه‌هایی که با کراودفاندینگ، سرمایه خود را جذب می‌کنند، هیچ تضمینی برای موفقیت وجود ندارد. به دلیل حضور تعداد زیادی سرمایه‌گذار و شهرت زیاد، شکست این پروژه‌ها می‌تواند اعتبار آن‌ها را به‌سرعت خدشه‌دار کند.

۳. ریسک سرقت ایده

تشکیل کمپین جمع‌آوری سرمایه، در واقع تبلیغ کسب‌وکار در مراحل ابتدایی است و اگر ایده آن به ثبت نرسیده باشد، احتمال سرقت افزایش می‌یابد. در این صورت، پروژه حتی با جمع‌آوری سرمایه نیز احتمالاً با شکست مواجه خواهد شد.

مزایا و معایب کراودفاندینگ (Crowdfunding) در یک نگاه

مزایا	معایب
تنوع در سرمایه‌گذاران و نبود محدودیت جغرافیایی	رقابت بیش از حد طرح‌ها و احتمال دیده نشدن
سهولت در گسترش پایگاه مشتریان	خدشه‌دار شدن سریع اعتبار پروژه در صورت شکست
شفافیت و امنیت بالا	احتمال سرقت ایده پروژه در مراحل ابتدایی

معرفی پلتفرم‌های جهانی کراودفاندینگ (Crowdfunding)

در ادامه با چند پلتفرم کراودفاندینگ (Crowdfunding) مبتنی بر بلاکچین و ویژگی‌های آن‌ها آشنا خواهید شد.

۱. گیت کوین (Gitcoin)

گیت کوین (Gitcoin) یک پلتفرم سرمایه گذاری مالی جمعی مبتنی بر بلاکچین اتریوم است که با هدف تمرکز بر روی پروژه‌های متن‌باز کار خود را آغاز کرد. یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این پلتفرم، استفاده از مدل تأمین سرمایه‌ای است که به پروژه‌های محبوب‌تر کمک می‌کند، سرمایه بیشتری را جمع‌آوری کنند. این مدل به کمک‌های مالی کوچک در تعداد بالا، نسبت به کمک‌های بزرگتر با تعداد پایین‌تر، وزن بیشتری می‌دهد و عدالت در توزیع سرمایه را برقرار می‌کند.

۲. کوانتمر (QuantmRE)

کوانتمر (QuantmRE) یکی از مشهورترین پلتفرم‌های تأمین مالی جمعی (Crowdfunding) است که به‌صورت اختصاصی در حوزه املاک فعالیت می‌کند. این پلتفرم به صاحبان منازل اجازه می‌دهد، بخشی از خانه خود را برای تأمین سرمایه، به خریداران بفروشند. سرمایه‌گذاران نیز می‌توانند با سرمایه‌های کوچک خود، یک سبد سرمایه‌گذاری متنوع از املاک تشکیل دهند. این پلتفرم نیز مانند گیت کوین روی شبکه اتریوم فعالیت می‌کند.

۳. تالی کوین (Tallycoin)

تالی کوین (Tallycoin) یک پلتفرم کراودفاندینگ بسیار ساده برای جمع‌آوری کمک‌های مالی است. افرادی که به سرمایه نیاز دارند، در این سایت درخواست خود را به همراه اطلاعات کیف پول ارز دیجیتال ثبت می‌کنند و برای دریافت کمک‌های مالی، منتظر می‌مانند. رابط کاربری پلتفرم تالی کوین بسیار کاربرپسند است و کاربران الزامی به ثبت‌نام و ساخت حساب ندارد. کمک‌های مالی انجام‌شده، کاملاً ناشناس هستند و مستقیماً وارد کیف پول کاربر می‌شوند.

۴. گیم فای (GameFi)

بازی‌های بلاکچینی و پلتفرم‌های گیمینگ (Gaming)، برای تأمین سرمایه خود می‌توانند از پلتفرم گیم فای (GameFi) استفاده کنند. گیم فای بزرگترین پلتفرم عرضه اولیه بازی (IGO) محسوب می‌شود و امکان جمع‌آوری سرمایه از طریق کمپین نیز وجود دارد. این پلتفرم از بلاکچین‌های مختلفی مانند اتریوم و بایننس اسمارت چین (BSC) به‌عنوان بستر خود استفاده می‌کند.

۵. تکرا اسپیس (Tecra Space)

پلتفرم تکرا اسپیس (Tecra Space) فضایی است که پروژه‌های مختلف مانند بازی‌های ویدئویی و اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز در آن لیست می‌شوند و سرمایه لازم برای توسعه پروژه خود را دریافت می‌کنند. برای جمع‌آوری سرمایه از طریق این سایت، کافی است پروژه‌ها یک حساب پریمیوم باز کنند و توکن خود را بسازند. در نهایت، با تشکیل یک کمپین در تکرا اسپیس می‌توانند این توکن‌ها را بفروشند و سرمایه مورد نیاز خود را جمع‌آوری کنند.

نگاهی بر آینده تأمین مالی جمعی (Crowdfunding)

استفاده از بلاکچین در تأمین مالی جمعی (Crowdfunding) باعث شد محدودیت‌ها و نقاط ضعف روش‌های جذب سرمایه سنتی از بین برود. با این حال، تأمین سرمایه از طریق بلاکچین هنوز در ابتدای راه خود قرار دارد و بسیاری از مردم و سرمایه‌گذاران خرد نسبت به آن آگاهی ندارند. در مجموع، اگر کلاهبرداری‌های زیادی در این حوزه انجام نشود و فناوری بلاکچین رواج بیشتری پیدا کند، انتظار داریم در آینده شاهد استقبال بیشتر پروژه‌ها از این نوع تأمین سرمایه باشیم. علاوه بر این، با افزایش تقاضا برای این نوع جذب سرمایه، پلتفرم‌های بیشتری در این زمینه ظهور خواهند کرد و تنوع در سرمایه‌گذاری برای سرمایه‌گذاران خرد نیز افزایش خواهد یافت.

جمع‌بندی

بسیاری از پروژه‌ها و ایده‌های خلاقانه، به دلیل نداشتن سرمایه لازم و ناتوانی در جذب آن، با شکست مواجه شده‌اند. یکی از راهکارهای حل این مشکل، تأمین مالی جمعی یا کراودفاندینگ (Crowdfunding) است. در این روش، به‌جای تکیه بر یک یا چند منبع محدود برای تأمین سرمایه، از سرمایه‌های کوچک افراد متعدد استفاده می‌شود. با این کار سرعت جذب سرمایه افزایش می‌یابد و محدودیت‌های جغرافیایی از بین می‌رود. در این مقاله با مفهوم تأمین مالی جمعی (Crowdfunding) و مزایای آن نسبت به سایر روش‌های جمع‌آوری سرمایه آشنا شدید. علاوه بر این، چند پلتفرم سرمایه گذاری مالی جمعی را معرفی کردیم که مبتنی بر بلاکچین هستند. در پایان، اگر قصد سرمایه‌گذاری در چنین پلتفرم‌هایی را دارید، حتماً تحقیقات کافی را در شبکه‌های اجتماعی و سایت‌های نظردهی انجام دهید و مدیریت ریسک را رعایت کنید.