سولانا برای اینکه بتواند با رشد انفجاری دنیای بلاک چین هم‌گام بماند، فقط به سرعت بالای خودش اکتفا نکرده؛ بلکه مجموعه‌ای از شبکه‌های لایه ۲ را برای چند برابر کردن سرعت و کاهش هزینه‌ها راه انداخته است. این شبکه‌های لایه دو بخش مهمی از آینده سولانا هستند، زیرا به برنامه‌ها اجازه می‌دهند تا میلیون‌ها تراکنش را با سرعت بیشتر و فشار کمتر روی شبکه اصلی اجرا کنند.
چنین شرایطی سولانا را به یکی از جذاب‌ترین محیط‌ها برای ساخت اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز سریع و ارزان تبدیل کرده است. شناخت بهترین شبکه‌های لایه ۲ سولانا می‌تواند به درک بهتر فرصت‌های نوآورانه و اقتصادی این اکوسیستم کمک کند. در ادامه این مطلب، با مهم‌ترین شبکه‌های لایه ۲ سولانا و نقشی که در افزایش مقیاس‌پذیری و ایجاد فرصت‌های تازه برای توسعه‌دهندگان و سرمایه‌گذاران دارند، بیشتر آشنا می‌شویم.
جیتو (Jito)
شبکه Jito نسخه خاصی از سولانا به نام جیتو سولانا (Jito-Solana) ارائه داده که با امکانات اضافی برای پردازش پاداش‌ها و مدیریت تراکنش‌ها، کارایی کل شبکه را بیشتر کرده است. جیتو یکی از مشهورترین راه‌حل‌های لایه ۲ سولانا است که با به‌کارگیری فناوری‌هایی مثل موتور بلاک (Block Engine) به‌شکلی سریع و بهینه تراکنش‌ها را پردازش می‌کند. موتور بلاک ابزاری است که می‌تواند بهترین چینش تراکنش‌های شبکه را انتخاب و در یک گروه بسته‌بندی کند تا هم بیشترین سود نصیب استیک‌کننده‌ها شود و هم توان عملیاتی شبکه افزایش پیدا کند.
ابزار دیگر جیتو، جیتو سول (JitoSOL) است که به‌عنوان یک راهکار استیکینگ به کاربران اجازه می‌دهد با قفل کردن توکن‌های SOL، توکن‌های جدیدی به نام JitoSOL دریافت کنند که قابل استفاده در سایر اپلیکیشن‌های دیفای هستند. راهکار JitoSOL کمک می‌کند تا کاربر هم درآمد از فرایند استیکینگ کسب کند و هم پاداش اضافی MEV دریافت کند. پاداش MEV یا همان حداکثر ارزش قابل استخراج (Maximum Extractable Value) معیاری است که سود اضافه حاصل از مرتب کردن بهینه تراکنش‌ها در شبکه بلاک چین را می‌سنجد.
ابزار کارآمد دیگر در شبکه جیتو، سیستم شفاف و خودکاری به نام استیک نت (StakeNet) است که بهترین اعتبارسنج‌ها را انتخاب می‌کند تا توکن‌های استیک‌شده را بین آنها تقسیم کند. استیک نت کمک می‌کند تا استیکینگ راحت‌تر، مطمئن‌تر و با پاداش بهتر برای کاربران انجام شود.
یونا نتورک (Yona Network)
شبکه لایه ۲ یونا نتورک راه‌حل مقیاس‌پذیری نوآورانه‌ای است که از ماشین مجازی سولانا (SVM) استفاده می‌کند تا توانایی‌های بیت کوین را به‌طور چشمگیری افزایش دهد. ماشین مجازی سولانا (Solana Virtual Machine) یا به‌اختصار SVM شبیه به یک مغز کامپیوتری است که می‌تواند تراکنش‌ها و قراردادهای هوشمند را خیلی سریع و کم‌هزینه اجرا کند.
به کمک یونا، کاربران می‌توانند از بیت کوین‌های خود به‌طور مستقیم در اپلیکیشن‌های دیفای استفاده کنند، بدون اینکه به توکن‌های بسته‌بندی شده (wrapped) احتیاجی داشته باشند. در چنین شرایطی، کاربرانی که روی بیت کوین سرمایه‌گذاری کرده‌اند، می‌توانند از امکاناتی مثل صرافی غیرمتمرکز، وام‌گیری و استیکینگ استفاده کنند. به‌این‌ترتیب، شبکه بیت کوین ایمن می‌ماند، اما از نظر سرعت و قابلیت‌های مالی شبیه به سولانا عمل می‌کند.
علاوه‌بر کمک به انجام لحظه‌ای تراکنش‌های بیت کوین، یونا نتورک به‌طور هم‌زمان از عملکردهای پیچیده قراردادهای هوشمند و مجموعه کاملی از اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز مثل صرافی‌های غیرمتمرکز و پلتفرم‌های وام‌دهی هم پشتیبانی می‌کند. یونا شبکه‌ای با سرعت اجرای بالا و توان عملیاتی سولانا است که با ضمانت امنیتی بیت کوین ترکیب شده است.
اکلیپس (Eclipse)
شبکه لایه ۲ اکلیپس سرعت بالای سولانا را با امنیت و نقدینگی اتریوم ترکیب می‌کند. اکلیپس از ماشین مجازی سولانا برای اجرای سریع و هم‌زمان تراکنش‌ها بهره می‌برد و هم‌زمان با اتریوم هماهنگ است تا امنیت کامل تراکنش‌ها را حفظ کند. کاربران و توسعه‌دهندگان می‌توانند اپلیکیشن‌های دیفای، بازی‌ها و بقیه اپلیکیشن‌ها را روی اکلیپس اجرا کنند و از تراکنش‌های سریع و کارمزد بسیار کم در حد ۰.۰۰۰۲ دلار لذت ببرند.
همچنین، اکلیپس برای مدیریت داده هم از ابزارهای کمکی مثل لایه سلستیا (Celestia) و لایه امنیتی ریسک زیرو (RISC Zero) برای صحت اعتبار تراکنش‌ها استفاده می‌کند تا کارایی و امنیت تراکنش‌ها را هم‌زمان تامین کند. در شبکه اکلیپس، توسعه‌دهندگان و کاربران می‌توانند از ابزارهای شناخته‌شده سولانا و حتی قراردادهای هوشمند مبتنی بر زبان برنامه‌نویسی اتریوم یعنی سالیدتی (Solidity) هم استفاده کنند. بنابراین، اکلیپس کمک می‌کند اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز بدون بازنویسی کامل از اتریوم به سولانا منتقل شوند.
برای انتقال دارایی و انجام تراکنش بین اتریوم و شبکه لایه ۲ اکلیپس هم کاربران قادرند از کیف پول‌هایی مثل متامسک (MetaMask) یا اکلیپس والت (Eclipse Wallet) استفاده کنند. خلاصه بگوییم: اکلیپس پل رابطی بین اتریوم و سولاناست که به‌خوبی توانسته است سرعت و مقیاس‌پذیری سولانا را با اکوسیستم امن و بزرگ اتریوم ادغام کند.
لایت پروتکل (Light Protocol)
راهکار لایه دوم لایت پروتکل به کمک فناوری فشرده‌سازی داده‌ها و اثبات دانش صفر (Zero Knowledge)، هزینه ذخیره‌سازی اطلاعات روی بلاک چین سولانا را تا ۹۹ درصد کاهش می‌دهد. به‌این‌ترتیب، اپلیکیشن‌ها می‌توانند داده‌های خود را کوچک و فشرده نگه دارند، بدون اینکه امنیت یا قابلیت تعامل با بقیه اپلیکیشن‌ها از بین برود.
اولین هدف لایت پروتکل حفظ حریم خصوصی تراکنش‌ها بود، اما در ادامه تمرکز خود را به سمت مقیاس‌پذیری و کاهش هزینه‌ها گرداند و درحال‌حاضر، یکی از مهم‌ترین شبکه‌های لایه ۲ سولانا محسوب می‌شود. پروتکل لایت برای پروژه‌هایی مثل توکن‌های غیرمثلی (NFT)، بازی‌های بلاک چینی و پروتکل‌های دیفای که تراکنش‌ها و داده‌های زیادی دارند، بسیار کارآمد عمل می‌کند. این شبکه می‌تواند با فشرده‌سازی داده‌ها و اثبات دانش‌صفر تضمین کند که اطلاعات دست‌نخورده و صحیح باقی می مانند.
علاوه‌بر این، توسعه‌دهندگان هم می‌توانند از کیت‌های توسعه نرم‌افزار (SDK) و ابزارهای آماده لایت پروتکل استفاده کنند تا امکان توسعه اپلیکیشن‌های خود را با ویژگی‌های فشرده‌سازی و اثبات دانش‌صفر داشته باشند، بدون اینکه نیاز به تغییر زیاد یا پیچیدگی‌های فنی داشته باشند. در کل، لایت پروتکل کمک می‌کند تا برنامه‌های سولانا سریع‌تر، ارزان‌تر و مقیاس‌پذیرتر کار کنند، امنیت داده‌ها حفظ شود و توسعه‌دهندگان بدون دردسر زیاد بتوانند اپلیکیشن‌های بزرگ و پیچیده بسازند.
سونیک (Sonic)
شبکه سونیک یک پلتفرم بازی بلاک چینی روی سولانا است که سرعت و کارایی بازی‌های وب ۳ را چند برابر کرده است. این پروژه از معماری رول‌آپ اتمیک سولانا (Atomic SVM) استفاده می‌کند تا تراکنش‌ها سریع‌تر و ارزان‌تر انجام شوند و بازی‌ها بتوانند اقتصاد داخلی کاملی روی بلاک چین داشته باشند. جالب است بدانید این معماری قادر است تراکنش‌ها را در کمتر از یک ثانیه پردازش کند تا گیمرها هم از تجربه سریع‌ترین خرده‌تراکنش‌های درون‌بازی سود ببرند.
سونیک با فناوری هایپرگرید (HyperGrid) به توسعه‌دهنده‌ها اجازه می‌دهد قراردادهای هوشمند خود را با ماشین مجازی اتریوم و زبان سالیدیتی بنویسند و از ابزارهای اتریوم هم استفاده کنند، درحالی که هم‌زمان بر سرعت سولانا سوار هستند. هایپرگرید دسترسی توسعه‌دهنده‌ها را به ابزارها و کتابخانه‌های اتریوم ممکن کرده و در عین حال، امکان پردازش موازی تراکنش‌ها را هم فراهم کرده است. این فناوری سونیک را برای اجرای بازی‌ها و اپلیکیشن‌های پیچیده وب ۳ ایدئال می‌کند.
سونیک توکن حاکمیتی و کاربردی منحصربه‌فردی به نام SONIC را هم برای استیکینگ و امنیت شبکه طراحی کرده است. همچنین، سرمایه‌گذاران بزرگی مثل سولانا ونچرز (Solana Ventures) و اندرسون هوروویتز (a16z) از شبکه سونیک حمایت کرده‌اند و نقشه مسیر این پروژه هم برای گسترش بازی‌ها، افزودن قابلیت‌های جدید و ایجاد یک اکوسیستم پایدار مشخص شده است.
سولیِر (Solayer)
راهکار لایه دوم سولیر راه‌حلی برای بهبود مقیاس‌پذیری سولانا است که از فناوری نوآورانه ری‌استیکینگ برای حفظ و گسترش امنیت و مقیاس‌پذیری بلاک‌چین استفاده می‌کند. ری‌استیکینگ به کاربران اجازه می‌دهد تا توکن‌های SOL خود را استیک کنند و در ازای آنها توکن‌هایی مثل mSOL و stSOL دریافت کنند. امکان استیکینگ و کسب درآمد مجدد از این توکن‌ها در محیطی وجود دارد که امنیت آن به‌طور مستقیم توسط لایه اصلی سولانا تضمین می‌شود.
برای توسعه‌دهنده‌ها، سولیر ابزارهای متنوعی فراهم کرده است تا بتوانند قابلیت استیکینگ مجدد را به اپلیکیشن خود اضافه کنند، از اعتبارسنج‌های لایه اصلی استفاده کنند، تراکنش‌ها را منظم و سریع پردازش کنند و داده‌ها را به‌صورت ایمن مدیریت کنند. به‌این‌ترتیب، توسعه‌دهندگان نیازی به ساخت شبکه اعتبارسنج جداگانه ندارند و می‌توانند روی خود برنامه و بازیابی داده‌ها تمرکز کنند.
در کنار این موارد، سولیر یک استیبل کوین به نام sUSD هم عرضه کرده است که ارزشی برابر با دلار ایالت متحده با پشتوانه اوراق قرضه دولتی دارد. دارندگان توکن sUSD می‌توانند از سهام‌گذاری این استیبل کوین، سالیانه بین ۴ تا ۵ درصد سود دریافت کنند که راهی برای افزایش امنیت شبکه و کسب سود کم‌ریسک است.
ترمینا (Termina)
شبکه ترمینا پلتفرمی پیشرفته برای گسترش شبکه و مقیاس‌پذیری سولانا است که به توسعه‌دهنده‌ها اجازه می‌دهد اپلیکیشن‌های خود را سریع‌تر، امن‌تر و با قابلیت‌های اختصاصی اجرا کنند، بدون اینکه به ایجاد اپلیکیشن جداگانه احتیاج داشته باشند. فناوری کلیدی ترمینا سه بخش اصلی موتور (SVM Engine) برای پردازش سریع تراکنش‌ها، اثبات‌کننده دانش‌صفر (zkSVM Prover) برای حفظ حریم خصوصی و ماژول داده (Data Module) برای مدیریت و ذخیره بهینه داده‌ها استفاده می‌کند.
ترمینا به توسعه‌دهنده‌ها اجازه می‌دهد تا اپلیکیشن‌هایی با عملکرد بالا بسازند و تراکنش‌ها را به‌صورت موازی پردازش کنند، درحالی که از امنیت حریم خصوصی هم برخوردارند. در واقع، ترمینا ویژگی‌هایی مانند تراکنش‌های خصوصی، پردازش سریع میلیون‌ها تراکنش و مدیریت داده‌های سنگین را امکان‌پذیر می‌کند، بدون اینکه خللی به نقدینگی و یکپارچگی شبکه سولانا وارد شود. شبکه ترمینا پلتفرمی بهینه برای تامین امنیت و نقدینگی است و می‌تواند بستری مناسب برای اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز و بازی‌های بلاکچینی باشد.
سون (Soon)
شبکه سون راهکار لایه دوم پیشرفته‌ای روی سولانا است که به توسعه‌دهندگان ماشین مجازی سولانا اجازه می‌دهد اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز خود را سریع‌تر، ارزان‌تر و امن‌تر اجرا کنند. لایه اجرا و لایه اجماع در راهکار سون از هم جدا شده‌اند تا تراکنش‌ها ابتدا خارج از زنجیره اصلی پردازش و سپس، به سولانا ارسال شوند. این شرایط سرعت و امنیت شبکه را افزایش می‌دهد و از هزینه انجام تراکنش‌ها می‌کاهد.
توسعه‌دهنده‌ها می‌توانند قراردادهای هوشمند خود را با ابزارهای آشنای سولانا مثل انکر (Anchor) بنویسند و برنامه‌هایشان را روی Soon اجرا کنند. کاربران هم قادرند به‌راحتی با کیف‌پول‌های سولانا تعامل داشته باشند. سون می‌تواند با چند بلاک چین دیگر مثل اتریوم و پالیگان هم تعامل کند و اپلیکیشن‌ها را از حوزه سولانا هم فراتر ببرد.
پلتفرم سون یک توکن بومی به نام SOON هم عرضه کرده است که از آن برای پرداخت هزینه تراکنش، استیکینگ و مشارکت در تصمیم‌گیری‌های حاکمیتی استفاده می‌کند. اعضای تیم توسعه‌دهنده سون شامل متخصص‌های بلاک چین و علم رمزنگاری هستند و به‌دقت نقشه راه آینده سون را طرح‌ریزی کرده‌اند. این نقشه راه شامل افزایش مقیاس‌پذیری، افزودن قابلیت‌های حفظ حریم خصوصی با فناوری‌های دانش‌صفر و ایجاد مدل حاکمیت مبتنی بر دائو است.
منتیس (Mantis)
پروژه منتیس روی بلاک چین سولانا با هدف ساده کردن معاملات بین بلاک چین‌های مختلف و افزایش سود کاربران راه‌اندازی شد. کاربران به کمک منتیس می‌توانند دارایی‌های SOL و استیبل کوین‌های مبتنی بر بلاک چین سولانا را به به رول‌آپ منتیس منتقل کنند و بدون نیاز به ترک شبکه، از قیمت‌های بهینه، سود معاملات و فرصت‌های ری‌استیک کردن بهره‌مند شوند.
فناوری به‌کاررفته در منتیس، امکان مشارکت کاربران در استخرهای ری‌استیکینگ و کسب سود از فرایند ییلد فارمینگ (Yield Farming) را افزایش می‌دهد. با استفاده از این ویژگی، کاربران می‌توانند دارایی‌های خود را در پروژه‌های مختلف سرمایه‌گذاری کنند، بازده بیشتری کسب کنند و هم‌زمان از سرعت و امنیت شبکه سولانا بهره ببرند.
منتیس از چندین شبکه بلاک چینی دیگر مثل سولانا، اتریوم و پالیگان هم پشتیبانی می‌کند تا فرایند بین‌زنجیره‌ای را ساده‌تر کند و امکان مشارکت در فرصت‌های معاملاتی را افزایش دهد، بدون اینکه نیاز باشد کاربران و توسعه‌دهندگان دارایی‌های خود را بین شبکه‌های مختلف جابه‌جا کنند. تیم توسعه‌دهنده منتیس از چندین متخصص بلاک چینی تشکیل شده است که نقشه مسیر شفافی برای این پروژه تهیه کرده‌اند. در این نقشه مسیر، مواردی مثل راه‌اندازی توکن حاکمیتی MANTIS و پشتیبانی از شبکه‌های بیشتر در آینده به چشم می‌خورند که می‌توانند پتانسیل رشد منتیس در آینده را افزایش دهند.
روم پروتکل (Rome Protocol)
پروژه روم پروتکل روی بلاک چین سولانا ایجاد شده است تا تراکنش‌های رول آپ‌های اتریوم را با سرعت بالا و هزینه کم پردازش کند. این پروتکل کمک می‌کند تا همه رول آپ‌ها از یک لایه مشترک استفاده کنند، به جای اینکه هر کدام سیستم جداگانه‌ای برای ترتیب‌دهی تراکنش‌ها داشته باشند. این ویژگی باعث می‌شود توسعه‌دهنده‌ها راحت‌تر رول آپ‌های خود را راه‌اندازی کنند و کاربران با مشارکت در اعتبارسنجی تراکنش‌های این لایه، پاداش بگیرند.
پروتکل Rome سیستمی برای پردازش بی‌دردسرتر، سریع‌تر و امن‌تر تراکنش‌هاست. همچنین، این پروتکل توجه ویژه‌ای به تجربه کاربری داشته است و به کاربران اجازه می‌دهد به‌راحتی در یک سیستم یکپارچه از فرصت‌های سرمایه‌گذاری و ترید در چندین شبکه مختلف استفاده کنند. روم پروتکل از الگوریتم اجماع اثبات تاریخچه استفاده می‌کند تا تراکنش‌ها سریع‌تر پردازش شوند. کاربران هم می‌توانند به‌عنوان جستجوگر (Searcher) در شبکه فعالیت داشته باشند و در ازای مرتب‌سازی تراکنش‌ها، پاداش و کارمزد دریافت کنند. این ساختار به رول آپ‌ها اجازه می‌دهد بدون نیاز به سیستم‌های پیچیده و پرهزینه، به مقیاس‌پذیری و امنیت بالا دست پیدا کنند.
قابلیت تعامل و همکاری بین رول آپ‌های مختلف در روم پروتکل باعث می‌شود کاربران به‌راحتی با اپلیکیشن‌ها و پروتکل‌های متعدد تعامل داشته باشند و از فرصت‌های مالی و سرمایه‌گذاری متنوع بهره ببرند. این ویژگی تجربه‌ای ساده، سریع و سودآور از استفاده هم‌زمان از چندین شبکه را برای کاربران فراهم می‌کند و آینده‌ای روشن برای توسعه پروژه‌های مبتنی بر رول آپ رقم می‌زند.
جمع‌بندی
راهکارهای لایه دوم سولانا نیروی کمکی این شبکه هستند تا توان عملیاتی، سرعت و ظرفیت سولانا را افزایش دهند. این شبکه‌های لایه ۲ با پردازش بخشی از تراکنش‌ها بیرون از شبکه اصلی، هم جلوی شلوغی را می‌گیرند و هم هزینه‌ها را کمتر می‌کنند. به‌این‌ترتیب، کاربران تجربه روان‌تر و ارزان‌تری دارند و توسعه‌دهندگان هم می‌توانند برنامه‌های پیچیده‌تر، بازی‌های سریع‌تر و پروژه‌های داده‌محور بزرگ‌تری بسازند. شبکه‌های لایه ۲ سولانا کمک می‌کنند تا سولانا در بین برترین پذیرندگان قراردادهای هوشمند و اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز جای بگیرد و به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین زیرساخت‌های دنیای دیفای و وب ۳ شناخته شود.
سوالات متداول
شبکه‌های لایه دوم سولانا راهکارهایی روی بستر اصلی سولانا هستند که می‌توانند تراکنش‌ها را خارج از زنجیره اصلی اجرا کنند. هدف شبکه‌های لایه ۲ سولانا افزایش مقیاس‌پذیری و کارایی شبکه در کنار کاهش کارمزد تراکنش‌هاست.
برخی از بهترین راهکارهای لایه دوم سولانا شامل جیتو (Jito)، یونا نتورک (Yona Network)، اکلیپس (Eclipse)، لایت پروتکل (Light Protocol)، سونیک (Sonic)، سولَیر (Solayer)، ترمینا (Termina)، سون (Soon)، منتیس (Mantis)، روم پروتکل (Rome Protocol) می‌شوند. این پروژه‌ها قابلیت‌هایی مثل سرعت بالاتر، کارمزد کمتر و پردازش بهینه‌تر تراکنش‌ها را فراهم می‌کنند و نقش مهمی در گسترش و مقیاس‌پذیری صنعت دیفای و وب ۳ دارند.
