رمزدارایی چیست؟ آشنایی با مفهوم دارایی دیجیتال

تصور می‌کنید دنیای مالی در آینده چگونه خواهد بود؟ فکر می‌کنید ارزهای دیجیتال روزی جای پول نقد را خواهند گرفت؟ اگر شما هم مثل بسیاری از مردم دنیا درباره آینده اقتصاد دیجیتال کنجکاو هستید و علاقمند هستید تا در این حوزه سرمایه‌گذاری کنید، قطعاً تا به امروز بارها اسم ارزهای دیجیتال و رمزدارایی‌ها را شنیده‌اید.

اما رمزدارایی چیست و در چه مواردی کاربرد دارد؟ برای پاسخ به این سؤالات باید بگوییم که رمزدارایی یا کریپتو اَسِت (Crypto Asset) به نوعی دارایی دیجیتالی گفته می‌شود که بر پایه فناوری دفتر کل توزیع‌شده ایجاد می‌شود. با این حال، رمزدارایی‌ها زمینه‌ساز تحولات بزرگی در آینده‌ی اقتصاد دیجیتال خواهند بود. در ادامه به صورت مفصل‌تری درباره ارز رمزنگاری شده صحبت خواهیم کرد و تلاش بر آن داریم تا هر آنچه را درباره دارایی دیجیتال نیاز است بدانید، به صورت شفاف‌تری برایتان توضیح دهیم.  

درک مفهوم دارایی دیجیتال (Digital Asset)

برای آنکه مفهوم رمزدارایی یا همان دارایی دیجیتال (Digital Asset) را بهتر متوجه شوید، ابتدا از مفهوم کلی دارایی شروع می‌کنیم. دارایی‌ها همان رقیب سرسخت در طرف مقابل بدهی در ترازنامه هستند که به یک کسب و کار تعلق داشته و می‌توانند ملموس یا نامشهود باشند. اصولاً دارایی به دو دسته تقسیم می‌شود:

•  دسته‌ی اول دارایی‌ها، دارایی‌‌های قابل‌‌معاوضه هستند که ارزش تمام نمونه آنها یکسان و ثابت است. این دارایی‎‌ها می‌توانند در صورت نیاز به راحتی با یکدیگر تعویض و به جای هم مبادله شوند، همانند ارزها.
• دسته‌ی دوم دارایی‌ها، دارایی‌‌‌های غیر‌قابل‌تعویض و جا به جایی هستند، که قیمت هر دارایی با دیگری متفاوت می‌باشد. دارایی غیر قابل تعویض در واقع دارایی غیر قابل تبدیل هم هست. به این معنی که شما نمی‌توانید آن را با چیز دیگری جا به جا کنید، مانند خانه. 

با توجه به تعریف انواع دارایی باید به این نکته اشاره کنیم که برای سرمایه گذاران قبل از افزایش دارایی، امنیت و محافظت از دارایی‌هایشان حائز اهمیت است. در این شرایط با این که دولت‌ها و بازارهای مالی (سنتی) با ایجاد محدودیت‌های غیرضروری، مشکلاتی را برای تخصیص آزاد سرمایه به وجود آورده‌اند، در مقابل موسسات مالی و بانک‌ها به استفاده از دارایی‌های دیجیتال روی آورده‌اند. صرافی ارز دیجیتال هم با افزایش معاملات و افزایش ارزش‌‌ها، نرخ استفاده بیشتری را تجربه کرده است که این موضوع نشان دهنده رشد روز افزون دارایی‌های دیجیتال می‌باشد. اگر قصد سرمایه‌گذاری در رمزدارایی را دارید و خارج از ایران و در اروپا ساکن هستید، توصیه می‌کنیم با MiCA که همان قوانین و مقررات بازارهای اروپا در دارایی‌های رمزنگاری شده است، بیشتر آشنا شوید. 

معنا و مفهوم رمزدارایی چیست؟

اسم دیگر رمزدارایی همان رمزارزش یا دارایی دیجیتال است که دارای ارزش و مالکیت می‌باشد. این دارایی می‌تواند همانند یک وسیله مبادله یا یک واحد پول هنگام معاملات به کار گرفته شود. به طور مثال هر محتوایی که با فرمت دیجیتال ذخیره شود مانند کتاب‌های دیجیتال، عکس‌ها، فایل‌های تصویری و صوتی، تصاویر متحرک، موسیقی، اسناد و غیره همگی دارایی دیجیتال به حساب می‌آیند. لازم به ذکر است که بدانید حق استفاده از این دارایی‌ها در اختیار یک فرد حقیقی یا حقوقی است. سه عنصر کلیدی و مهم که یک دارایی را به دارایی دیجیتال تبدیل می‌کند شامل موارد زیر می‌باشد.  

• ایجاد ارزش برای مالک
• قابل بازیابی بودن دارایی
• تعلق به یک فرد یا شرکت

رمزدارایی‌ها نیز نوعی دارایی دیجیتال هستند که طی یک دهه اخیر محبوبیت فراوانی پیدا کرده‌اند. این دارایی‌ بر پایه فناوری بلاک‌ چین ایجاد می‌شود. بلاک‌ چین یک پایگاه داده توزیع شده است که امکان انتقال ارزش یک دارایی را بدون نیاز به واسطه فراهم می‌کند. انواع مختلفی از رمزدارایی‌ها وجود دارند مانند بیت کوین، اتریوم، تتر و غیره که هرکدام کاربردها و ویژگی‌های خاص خود را دارند. رمزدارایی‌ها عمدتاً به عنوان سرمایه‌گذاری بلند مدت یا ابزاری برای حفظ ارزش پول مورد استفاده قرار می‌گیرند. البته فراموش نشود که رمزارزش‌ها تغییرات قیمتی شدیدی دارند و همیشه ریسک‌هایی را به همراه خواهند داشت. در آخر لازم است بدانید که رمزارزش‌ها به عنوان دارایی‌هایی شناخته می‌شوند که قابلیت نقل و انتقال دارند، خرید و استفاده از آنها بیشتر برای حفظ و یا افزایش سرمایه کاربرد دارد، تا واسطه‌گری در معاملات. 

انواع دارایی‌ دیجیتال بر پایه بلاک‌ چین

• ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین، اتریوم، فانتوم و غیره 
• توکن‌ها که نمایانگر مالکیت بر روی شبکه‌‌های بلاک‌ چین هستند. مانند توکن‌های ERC20 بر روی اتریوم
• توکن‌های غیرقابل تعویض(NFTها)، دارایی‌های دیجیتال و منحصربفرد که قابل جایگزینی با سایر NFTها نیست. مانند یک اثر هنری، آهنگ، ویدئو و غیره
• دارایی‌های اوراق بهادار، مانند سهام شرکت‌های بزرگ
• دارایی‌های مجازی در دنیاهای مجازی مانند زمین و مستغلات
• ارزهای دیجیتال بانک مرکزی یا CBDC، نوعی پول دیجیتال که توسط بانک مرکزی یک کشور منتشر می‌شود. این نوع پول مانند اسکناس و پول فیزیکی توسط دولت ضمانت می‌شود. 

ویژگی‌های رمزدارایی یا رمز ارزش چیست؟

شفافیت در رمزدارایی

 مهم‌ترین ویژگی هر رمزارزش است. به این صورت که تراکنش‌های انجام شده به صورت قطعی و غیر قابل تغییر ثبت می‌شوند. میزان شفافیت در این سیستم به گونه‌ای است که این تراکنش‌ها تک به تک در شبکه بلاک‌ چین ثبت خواهند شد و مشاهده و رصد آنها برای عموم مردم آزاد است. 

توکنیزه‌کردن دارایی‌ها در رمزدارایی

توکنیزه کردن (Tokenization) تبدیل دارایی‌های فیزیکی و دیجیتال به توکن‌های دیجیتال است. اگر بخواهیم رمز دارایی را با رمزارزها مقایسه کنیم می‌توان گفت با استفاده از رمزارزش‌ها و توکن‌های این حوزه می‌توانید دارایی‌های تقریبا ایستا مانند طلا و ملک را با توکنیزه‌شان به جریان اقتصادی کشور وارد کنید. همچنین با توجه به وسع مالی خود می‌توانید سهمی از یک ملک بزرگ را داشته باشید بدون اینکه شخص فروشنده بخواهد یک ملک یا بخشی واحد از آن را به دو نفر بفروشد. (دارایی‌هایی که می‌توان توکنیز‌ه‌ کرد عبارتند از: طلا، املاک، آثار هنری، سهام شرکت و غیره)

تمرکززدایی

یکی از ویژگی‌های مهم رمزدارایی‌ها است. این دارایی‌ها عمدتاً بر روی شبکه‌های بلاک‌ چین غیر متمرکز عمل می‌کنند که کنترل آنها در اختیار هیچ فرد یا نهاد مرکزی نیست. با تمرکززدایی واسطه‌ها حذف شده و امکان انتقال مستقیم ارزش وجود دارد. از سوی دیگر در برابر تغییرات و دخالت‌های خارجی مقاومت بسیاری دارد و در نهایت با کاهش هزینه‌های معاملات و حفظ امنیت و حریم خصوصی کاربران محبوبیت خاصی به این حوزه داده است. 

تفاوت رمزدارایی با رمز ارز

رمزدارایی و رمز ارز اغلب به جای یکدیگر استفاده می‌شوند، اما تفاوت‌هایی با هم دارند. تفاوت این دو دارایی دیجیتال را می‌توان با یک مثال ساده‌تر برای‌ شما توضیح داد. فرض کنید رمزدارایی‌ها مانند یک میوه فروشی هستند که انواع مختلفی از میوه‌ها را دارد. حال اگر فقط به یک میوه خاص مثل سیب توجه کنیم، سیب یک رمزارز است. اما میوه فروشی که انواع میوه‎‌های مختلف را دارد، رمزدارایی محسوب می‌شود.

تفاوت	رمزدارایی	رمزارز
تعریف	اصطلاح کلی برای انواع دارایی‌های دیجیتال مبتنی بر بلاک چین است.	یک نوع خاص از رمزدارایی‌ها که شامل ارز‌های دیجیتال می‌شوند.
مثال	انواع ارز دیجیتال، توکن‌ها، NFTها است.	شامل بیت کوین، اتریوم و تتر است.
ارزش	می‌توانند ارزش ذاتی یا ارزش بازاری داشته باشند.	صرفاً براساس عرضه و تقاضا ارزش‌گذاری می‌شوند.
کاربرد	کاربردهای متنوع مانند سرمایه‌گذاری، توکن‌ها و NFTها دارند.	عمدتاً به عنوان وسیله مبادله و جایگزین پول فیات هستند.
قابلیت تقسیم	برخی از آنها قابل تقسیم و برخی منحصربفرد و غیرقابل تقسیم  هستند.	دارای قابلیت تقسیم نامحدود است.

اختیار رمزدارایی با وزارت اقتصاد

براساس قانون بانک مرکزی ایران که از سوی مجلس شورای اسلامی ابلاغ شده است، تنظیم‌گری در حوزه “رمزارز” یا همان “رمزپول” و نظارت بر مبادله آن مانند حوزه ارزی؛ بر عهده بانک مرکزی گذاشته شده است. رمزپول‌ها دارایی‌های غیرمتمرکز هستند که با کاربرد و خاصیت پرداخت، ماهیتی متفاوت با رمز دارایی دارند و پول دیجیتال بانک‌های مرکزی به حساب می‌آیند. پس به یاد داشته باشید که رمز پول زیر نظر بانک مرکزی است. اما سوال اینجاست تکلیف حوزه رمزدارایی و معاملات آن چه می‌شود؟رمزدارایی، در واقع دارایی‌هایی مانند بیت کوین، اتریوم و دیگر رمزارزش‌ها است که با هدف سرمایه‎‌گذاری توسط کاربران مبادله می‌شوند و خاصیت پرداختی ندارند. در واقع رمزارزهای رایج بین کاربران ایرانی نیز، از این دسته‌اند. و برخلاف رمزارز که زیر نظر بانک مرکزی است، در ایران مسئول رمزدارایی‌ها و حوزه تبادل آن وزارت اقتصاد است. بنابراین اختیار رمز دارایی با وزارت اقتصاد می‌باشد و دانستن این موضوع خالی از لطف نیست.

اما سوال اینجاست تکلیف حوزه رمزدارایی و معاملات آن چه می‌شود؟رمزدارایی، در واقع دارایی‌هایی مانند بیت کوین، اتریوم و دیگر رمزارزش‌ها است که با هدف سرمایه‎‌گذاری توسط کاربران مبادله می‌شوند و خاصیت پرداختی ندارند. در واقع رمزارزهای رایج بین کاربران ایرانی نیز، از این دسته‌اند. و برخلاف رمزارز که زیر نظر بانک مرکزی است، در ایران مسئول رمزدارایی‌ها و حوزه تبادل آن وزارت اقتصاد است. بنابراین اختیار رمز دارایی با وزارت اقتصاد می‌باشد و دانستن این موضوع خالی از لطف نیست.

اما سوال اینجاست تکلیف حوزه رمزدارایی و معاملات آن چه می‌شود؟رمزدارایی، در واقع دارایی‌هایی مانند بیت کوین، اتریوم و دیگر رمزارزش‌ها است که با هدف سرمایه‎‌گذاری توسط کاربران مبادله می‌شوند و خاصیت پرداختی ندارند. در واقع رمزارزهای رایج بین کاربران ایرانی نیز، از این دسته‌اند. و برخلاف رمزارز که زیر نظر بانک مرکزی است، در ایران مسئول رمزدارایی‌ها و حوزه تبادل آن وزارت اقتصاد است. بنابراین اختیار رمز دارایی با وزارت اقتصاد می‌باشد و دانستن این موضوع خالی از لطف نیست.

آیا رمزدارایی قانونی است؟

شاید این سوال برای همه ما پیش بیاید که آیا رمزدارایی قانونی است؟ در جواب به این سوال باید بگوییم که بله به طور کلی رمزدارایی‌ها در ایران قانونی هستند. البته فعالیت‌هایی مانند استخراج رمزدارایی باید براساس قوانین و مقررات ابلاغی از سوی دولت و وزارت صمت انجام شود و مجوزهای لازم را دریافت کنند. ولی به طور کل نگهداری، خرید و فروش یا انتقال رمزدارایی‌های در چهارچوب قانون فعالیت کرده و غیرقانونی نیستند.  

منظور از استخراج رمزدارایی چیست؟

استخراج رمزدارایی به فرایندی گفته می‌شود که طی آن افرادی که در شبکه بلاک‌ چین فعال هستند، با انجام دادن کارهای خاصی مثل حل مسائل پیچیده ریاضی با کمک دستگاه‌های استخراج یا ماینر، باعث ایجاد رمزدارایی‌های جدید و به روزرسانی دفترکل توزیع‌شده یا لجر می‌شوند. در نهایت، به ازای انجام این کار؛ آنها پاداش دریافت می‌کنند. به عبارت ساده‌تر، استخراج رمزدارایی یعنی ایجاد رمزارزش جدید در شبکه مورد نظر و دریافت پاداش بابت حسن انجام این کار. 

استخراج رمزارزش، معمولاً با مصرف انرژی زیاد و انجام محاسبات پیچیده امکان‌پذیر می‌شود. اعضای شبکه بلاک‌ چین با انجام این محاسبات و به نسبت فعالیتی که انجام می‌دهند از همان رمزدارایی استخراج شده در هر بلاک، پاداش خود را دریافت می‌کنند. 

استخراج رمزدارایی در ایران ابتدا به صورت غیر قانونی بوده و با افراد متخلف برخوردهای امنیتی صورت می‌گرفته است. با توجه به این موضوع در حال حاضر هنوز هم در هنگام مراجعه به ادارات مختلف در خصوص رمزارزش مراجعه‌کنندگان به دید صنعتگر دیده نمی‌شوند، بلکه با دید غارتگران منابع کشور به آنها نگاه می‌شود. اما استخراج رمز دارایی از سال 1398 طبق اولین مصوبه هیئت وزیران ویژه تصویب شد و این سرمایه‌گذاری به صورت قانونی در سطح کشور آغاز به کار نمود. جالب است بدانید که استان سمنان بیشترین فارم استخراج در کشور را دارد و به عنوان قطب صنعت رمزارزش شناخته شده است.

انواع مراکز استخراج رمزدارایی

• مراکز عادی استخراج، بر اساس آیین‌ نامه موجود با موضوع استخراج این صنعت، انواع مراکز استخراج رمزدارایی وجود دارد که در دو مقیاس عادی و بزرگ قابل تعریف هستند. این مرکز مربوط به افراد و شخصیت‌های حقوقی است که با هدف سرمایه‌گذاری از طریق استخراج رمزارز، به کار در این حوزه مشغول هستند. این اشخاص حقوقی تمامی مجوزهای لازم را دریافت نموده‌اند و انرژی لازم را بر اساس چارچوب ذکر شده در آیین نامه تامین می‌نمایند. شخص حقوقی، تجهیزات پردازشی برای استخراج را خریداری نموده و کارهای راه اندازی و نصب آن را انجام داده است.
• مراکز بزرگ استخراج، در این مرکز استخراج در مقیاس بالا و به صورت متمرکز انجام می‌شود. این مراکز خدمات مربوط به میزبانی، تجهیزات را به صورت مجاز در اختیار اشخاص حقیقی و حقوقی که مجوز فعالیت در این حوزه را دارند می‌گذارند. 

دریافت مجوز استخراج رمزدارایی

در خصوص فعالیت در حوزه رمزارزش‌ها و اطلاع از شرایط دریافت مجوز استخراج رمزدارایی، اشخاص حقیقی و حقوقی باید برای خرید و راه اندازی تجهیزات مرتبط با این حوزه به وزارت صمت مراجعه نمایند. بنا بر ماده 2 آیین نامه استخراج، هر نوع فعالیت در این خصوص تنها با داشتن مجوز از وزارت صمت و بر اساس رویه قانون تجاری و گمرکی مجاز است. با این تفاسیر داشتن مجوز برای انجام این کار امری ضروریست. در مجموع می‌توان گفت، در آیین نامه استخراج مصوب آبان 1401، شرایط دریافت مجوز دارایی‌ دیجیتال مشخص نشده است و این شرایط از سوی وزارت صمت در آینده اعلام خواهد شد. 

نحوه دریافت مجوز استخراج رمزدارایی

در حال حاضر با توجه به آیین نامه استخراج، رویه اخذ مجوز استخراج رمزدارایی هنوز مشخص نشده است. اما ضرورت دریافت مجوز در بندهای مختلف آیین نامه به وضوح دیده خواهد شد. بنابراین، نحوه دریافت مجوز استخراج خیلی شفاف نبوده و اطلاعات مربوط به آن پس از انتشار آیین نامه جدید، تدوین و ابلاغ می‌شود. البته، شما می‌توانید با مراجعه به درگاه ملی مجوزها (mojavez.ir) نحوه دریافت و استخراج آن را مشاهده و بررسی نمایید.

آیین‌نامه استخراج رمزدارایی‌ها

برای کسب اطلاع بیشتر از چگونگی نحوه دریافت مجوز و راه اندازی این کسب و کار، شما در مرحله اول نیاز به آن دارید که آیین نامه استخراج رمزدارایی‌ها را به طور کلی مطالعه نمایید تا در جریان ضوابط و مقررات آن قرار بگیرید. این آیین نامه 13 ماده دارد و کلیه مقررات مربوط به استخراج دارایی در آن توضیح داده شده است.  (دانلود آیین نامه استخراج رمز ارز)

سخن پایانی

در آخر به یک جمع‌بندی درخصوص رمزدارایی چیست؟ بپردازیم. رمز دارایی‌ها نوعی دارایی دیجیتال مبتنی بر بلاک‌ چین هستند که ارزششان براساس عرضه و تقاضا در بازار تعیین می‌شود. استخراج به فرآیند ایجاد واحدهای جدید رمزدارایی در شبکه بلاک‌ چین گفته می‌شود که در ایران در خصوص فعالیت در زمینه استخراج آن  نیاز به دریافت مجوز از دولت است. بنابراین برای دریافت مجوز و شرایط بهره‌برداری از این صنعت، آیین نامه‌ای در سال 1401 تنظیم و ابلاغ شده و مسئولیت نظارت بر این حوزه برعهده وزارت اقتصاد کشور قرار گرفته است.

سؤالات متداول