قرارداد هوشمند چیست؟ آشنایی با Smart Contract و کاربردهای آن

دنیا با شتابی بی‌سابقه به سمت تغییرات بزرگ در حرکت است. فناوری بلاک چین از زمان ظهور توانسته بسیاری از مفاهیم را تغییر دهد. راه‌اندازی و عرضه رمزارزها فقط بخشی از کاربرد فناوری بلاکچین است. این فناوری به سایر حوزه‌ها نیز نفوذ کرده است. یکی از ایده‌های انقلابی فضای بلاکچین که زمینه نفوذ این فناوری به حوزه‌های مختلف را فراهم کرد، مفهومی تحت‌عنوان قرارداد هوشمند یا اسمارت کانترکت (Smart Contract) است.

بسیاری از پلتفرم‌های مشهوری فضای ارزهای دیجیتال که در حال حاضر میلیون‌ها کاربر دارند، با استفاده از قراردادهای هوشمند ساخته شده‌اند. پرطرفدارترین بلاکچین‌ها شبکه‌هایی هستند که میزبان قراردادهای هوشمند هستند و تقریباً هر ایده‌ای جدیدی که در فضای کریپتو مطرح می‌شود، به‌نوعی با قراردادها هوشمند در ارتباط است. این مثال‌ها اهمیت بسیار زیاد قراردادهای هوشمند در دنیای رمزارزها را نشان می‌دهد.

در این مقاله می‌خواهیم سفری به آینده داشته باشیم و با قراردادهای هوشمند آشنا شویم، اهمیت آنها را درک کنیم و ببینم چه کارهای ویژه‌ای با استفاده از قراردادهای هوشمند می‌توان انجام داد.

قرارداد هوشمند یا Smart Contract چیست؟

قرارداد هوشمند یک کد برنامه‌نویسی است که در هسته بلاکچین قرار می‌گیرد. این کد بر اساس دستوراتی که برنامه‌نویس در آن قرار داده و در شرایطی از قبل تعیین‌شده، دستوراتی خاص را اجرا می‌کند. از قراردادهای هوشمند اغلب برای خودکار کردن فرایندها و حذف واسطه‌ها در برنامه‌های غیرمتمرکز (DApp) استفاده می‌شود.

قراردادهای هوشمند تا حد زیادی شبیه به دستگاه‌های فروش خودکار مواد غذایی (Vending Machine) هستند که در اماکن عمومی مثل مترو یا فرودگاه وجود دارد. شکل کار این دستگاه‌ها این‌طور است که شخص ابتدا کالایی را انتخاب و سپس مبلغ مورد نیاز برای خرید آن کالا را پرداخت می‌کند. دستگاه با برآورده‌شدن دو شرط، یعنی «انتخاب کالا توسط مشتری» و «پرداخت هزینه» کالای انتخاب‌شده را تحویل می‌دهد. قراردادهای هوشمند نیز به همین شکل کار می‌کنند، با این تفاوت که کاربردهایی گسترده‌تر دارند و در فضای بلاکچین مورد استفاده قرار می‌گیرند.

تاریخچه قراردادها هوشمند

ایده قراردادهای هوشمند برای اولین بار در سال ۱۹۹۴ توسط نیک سابو (Nick Szabo)، دانشمند علوم کامپیوتر مطرح شد. سابو قصد داشت با این ایده، کاربرد روش‌های پرداخت الکترونیکی، مثل دستگاه‌های پوز (POS) را به دنیای دیجیتال گسترش دهد. در آن زمان، ارزهای دیجیتال به شکل امروز وجود نداشتند، اما سابو ایده استفاده از قراردادهای هوشمند برای دارایی‌های مصنوعی مثل اوراق بدهی یا در بازار مشتقات را نیز مطرح کرده بود.

بلاکچین اتریوم اولین شبکه با قابلیت برنامه‌ریزی و پشتیبانی از قراردادهای هوشمند است که در سال ۲۰۱۵ راه‌اندازی شد. برخی منابع اما، بیت کوین را اولین قرارداد هوشمند جهان معرفی می‌کنند. در شبکه بیت کوین باید تعدادی شرط از قبل تعیین‌شده برآورده شود تا یک تراکنش به سرانجام برسد. به همین خاطر، می‌توان پروتکل بیت کوین را یک قرارداد هوشمند حساب کرد.

قرارداد سنتی چیست؟

بشر همیشه با قراردادها و قوانین، اجتماعات را ساخته و سازمان‌دهی کرده است. برای مثال، به قرارداد اجاره خانه، قرارداد بیمه و حتی قراردادهای شخصی‌تری مثل ازدواج نگاه کنید. در قرارداد اجاره خانه مالک متعهد می‌شود که ملک خود را در ازای دریافت مبلغی مشخص به مستأجر واگذار کند. برای اینکه این قرارداد ضمانت اجرایی داشته باشد، باید واسطه‌ای وجود داشته باشد. برای نمونه، دستگاه قضایی یا نظام بانکی در کشورهای مختلف بر اجرای قراردادها نظارت می‌کنند. در مثال قرارداد اجاره خانه‌ای که مطرح کردیم، مالک در صورت عدم پرداخت اجاره می‌تواند با شکایت از مستأجر، ملک خود را پس بگیرد.

تفاوت قرارداد هوشمند با قراردادهای سنتی چیست؟

قراردادهای هوشمند و سنتی تفاوت‌هایی اساسی با یک دیگر دارند که دانستن آنها کمک می‌کند با این مفهوم بهتر آشنا شوید. ریشه بسیاری از این تفاوت‌ها در این است که قراردادهای هوشمند در فضای دیجیتال اجرا می‌شوند و قراردادهای سنتی متعلق به دنیای واقعی هستند. برخی از این تفاوت‌های کلیدی در ادامه توضیح داده شده است.

حذف واسطه‌ها

بزرگترین تفاوت قراردادهای هوشمند و سنتی، حذف واسطه‌ها با استفاده از فناوری بلاکچین و خودکارکردن فرایندهاست. در واقع دیگر نیاز به اعتمادکردن به نهاد سومی بین دو طرف قرارداد نیست و کدهای کامپیوتری تضمین می‌کنند که اگر طرف اول شرایط موضوع قرارداد را برآورده کند، طرف دوم نیز به تعهدات خود عمل خواهد کرد.

تقلب و جعل

یکی از چالش‌های اصلی قراردادهای سنتی ریسک تقلب و دستکاری است. یعنی این احتمال همواره وجود دارد که یکی از طرفین قرارداد با روش‌هایی از برآورده‌کردن شرایط قرارداد خودکاری کرده، متن قراردادی را دستکاری یا یک قرارداد کامل را جعل کند. می‌توان گفت این ریسک‌ها در قراردادهای هوشمند وجود ندارد، مگر در شرایطی که شخصی خرابکار (هکر) سازوکارهای امنیتی یک قرارداد هوشمند را دور زده و از آن سوءاستفاده کند.

شفافیت

بسیاری از قراردادهای سنتی در دنیای واقعی به‌صورت مخفیانه تنظیم می‌شود. در فضای بلاکچین اما، هر قرارداد هوشمندی که روی یک شبکه توسعه داده می‌شود، به‌صورت عمومی قابل بررسی است و تراکنش‌هایی هم که به آن قرارداد هوشمند مربوط هستند، مشخص‌اند. این ویژگی تا حد زیادی از انجام فعالیت‌های خرابکارانه و غیرقانونی در فضای بلاکچین جلوگیری می‌کند.

سرعت

قراردادهای سنتی به‌دلیل وابستگی به نهادهای واسطه و نیاز به کاغذبازی، معمولاً با چالش سرعت اجرا مواجه هستند. این چالش در قراردادها هوشمند حل شده است و  از آنجایی که فرایندها خودکار انجام می‌شوند، جز انتظار برای تأیید تراکنش در بلاکچین، زمان دیگری از طرفین قرارداد هوشمند گرفته نمی‌شود.

قرارداد هوشمند چگونه کار می‌کند؟

قراردادهای هوشمند با دنبال‌کردن دستوراتی کار می‌کنند که در اغلب کدهای کامپیوتری و به زبان‌های مختلف نوشته می‌شود. دستوراتی مثل «اگر»، «زمانی که»، «سپس» و مواردی از این دست. این دستورات مشخص می‌کنند چه شرایط باید برآورده شود و با برآورده‌شدن هر شرط، چه عملیاتی باید پیاده‌سازی شود.

مثال عینی این جریان، می‌تواند یک صرافی غیرمتمرکز (DEX) باشد. در صرافی‌های غیرمتمرکز که مبتنی بر قراردادهای هوشمند کار می‌کنند، شرط مبادله توکن A با توکن B این است که کاربر مقدار مشخصی از توکن A را همراه با کارمزد شبکه و کارمزد صرافی بپردازد. در عوض، قرارداد هوشمند، مقدار از قبل تعیین‌شده‌ای از توکن B را به کیف پول کاربر واریز می‌کند.

قراردادهای هوشمند می‌توانند به‌مراتب پیچیده‌تر از مثال بالا و شامل قوانین و شرایط بیشتری باشند. قرادادهای هوشمند را ممکن است یک شخص عادی بدون دانش برنامه‌نویسی و با استفاده از کدهای آماده راه‌اندازی کند یا اینکه یک شرکت بزرگ فعال در توسعه بلاکچین آن را راه‌اندازی کرده باشد. امکان به‌روزرسانی قراردادهای هوشمند و اصلاح کد آنها وجود دارد، اما این کار در فضای غیرمتمرکز بلاکچین، اغلب از طریق رأی‌گیری از جامعه پروژه و سازوکارهای حاکمیتی انجام می‌شود.

چگونه یک قرارداد هوشمند روی بلاک چین بسازیم؟

کد قرارداد هوشمند پس از نوشتن‌شدن توسط برنامه‌نویس از طریق ابزارهای پیاده‌سازی نرم‌افزار یا کلاینت (Client) و در قالب یک تراکنش روی بلاک چین به ثبت می‌رسد. هر بلاک چین زبان برنامه‌نویسی خاص خود را دارد. برای مثال، اگر بخواهیم روی بلاک چین اتریوم یک قرارداد هوشمند بنویسیم، نیاز به تسلط بر زبان برنامه‌نویسی سالیدیتی (Solidity) داریم.

اگر به برنامه‌نویسی هم تسلط زیادی ندارید، سایت‌هایی مثل اوپن زپلین (OpenZeppelin) هستند که کتابخانه‌ای شامل کدهای آماده قراردادهای هوشمند با امکان شخصی‌سازی و اضافه‌کردن قابلیت‌های مشخص به قرارداد هوشمند را فراهم می‌کنند.

محیط یک پلتفرم ویژه توسعه قراردادهای هوشمند با استفاده از کدهای آماده. / Alt: ساخت قرارداد هوشمند بلاکچین

اجزای اصلی قراردادهای هوشمند

در تمامی قراردادهای هوشمند، چهار جزء مهم حضور دارند. این چهار جزء، بخشی از کدی است که در بلاک چین قرار می‌گیرد. در ادامه اجزای اصلی قراردادهای هوشمند را توضیح می‌دهیم.

موضوع و دسترسی قرارداد

اولین جزء یک قرارداد هوشمند موضوع و دسترسی است. برای مثال، فرض کنید یک قرارداد هوشمند نوشته‌ایم تا کاربر در ازای پرداخت پول به یک فایل دسترسی داشته باشد. این فایل می‌تواند یک ویدیو، پادکست، کتاب یا هر چیز دیگری باشد. قرارداد باید به این فایل دسترسی داشته باشد تا به‌ محض پرداخت فایل را به کاربر تحویل دهد. این مثال را می‌توان به موضوع دیگری نیز بسط داد.

شرایط قرارداد

شرایط قرارداد را می‌توان ترسیم کامل فرآیند اجرای عملیات قرارداد هوشمند دانست. در حقیقت برنامه‌نویس با تعریف شرط، این کار را انجام می‌دهد. در همان مثال دانلود فایل، می‌توان شرایط را به این صورت تعریف کرد که اگر کاربرد X مقدار پول پرداخت کرد، لینک دسترسی به فایل برای او ایجاد شود. برنامه‌نویس باید شرایط را بسیار دقیق طراحی و پیاده‌سازی کند. برای مثال، باید از قبل مشخص باشد که در صورت پرداخت پول کمتر چه اتفاقی خواهد افتاد.

اوراکل (دسترسی به اطلاعات خارجی)

در برخی قراردادها نیاز است به اطلاعاتی خارج از بلاکچین دسترسی داشته باشیم یا اینکه اطلاعات خارجی روی فرایند قرارداد تأثیرگذار هستند. برای مثال، یک قرارداد که درباره خرید و فروش سهام است باید به اطلاعات بازارهای مالی دسترسی داشته باشد. ابزارهایی که شبکه‌های بلاکچینی را به دنیای خارج وصل و امکان دسترسی به اطلاعات را فراهم می‌کنند، اوراکل (Oracle) نامیده می‌شود.

پلتفرم میزبان

هر قرارداد هوشمند در یک پلتفرم خاص قابلیت اجرا دارد. در حقیقت هر قرارداد هوشمند برای یک بلاک چین نوشته و در میان نودهای همان بلاک چین توزیع می‌شود. در بین بلاک چین‌های موجود، اتریوم محبوب‌ترین پلتفرم برای اجرای قراردادهای هوشمند است و شبکه‌های دیگری مثل سولانا، بایننس اسمارت چین یا آوالانچ نیز از قراردادهای هوشمند پشتیبانی می‌کنند.

قراردادهای هوشمند چه کاربردهایی دارند؟

قراردادهای هوشمند می‌توانند در دنیای دیجیتال یا دنیای واقعی برای موارد متنوعی مورد استفاده قرار گیرند. کاربرد قراردادهای هوشمند در فضای بلاکچین و ارزهای دیجیتال امری اثبات‌شده است و کارایی این ایده در فضای واقعی نیز به‌مرور در حال پررنگ‌ترشدن است. در ادامه برخی از رایج‌ترین کاربردهای قراردادهای هوشمند در دنیای واقعی و دیجیتال را معرفی می‌کنیم.

امور مالی غیرمتمرکز یا دیفای (DeFi)

توسعه برنامه‌های بلاکچینی در فضای امور مالی غیرمتمرکز یا دیفای (DeFi) یکی از پررنگ‌ترین کاربردهای قراردادهای هوشمند است. اغلب پلتفرم‌های مشهوری که با آنها آشنا هستید، مثل صرافی غیرمتمرکز یونی سواپ (UniSwap)، پلتفرم‌های سهام‌گذاری یا استیکینگ (Staking) نظیر لیدو (Lido) و پروتکل‌های وام‌‌دهی مانند آوه (Aave) با استفاده از قراردادهای هوشمند ساخته شده‌اند.

ساخت توکن

ساخت توکن روی شبکه‌های بلاکچینی یکی از محبوب‌ترین کاربردهای قراردادهای هوشمند است. استاندارد ERC-20 در واقع یک چهارچوب فنی ویژه نوشتن قرارداد هوشمند جهت راه‌اندازی و عرضه توکن روی بلاکچین اتریوم است. با استفاده از قراردادهای هوشمند است که می‌توان مشخص کرد یک توکن چه ویژگی‌هایی دارد. سقف عرضه، نماد توکن یا شرایط انتقال روی شبکه، برخی از این ویژگی‌ها هستند که با استفاده از قراردادهای هوشمند مشخص می‌شوند.

NFT و بازی‌های بلاکچینی

ساخت توکن غیرمثلی یا NFT با کمک قراردادهای هوشمند اتفاق می‌افتد و اطلاعات مهم مربوط به هر NFT مثل آدرس مالک توکن، با استفاده از قراردادهای هوشمند ذخیره می‌شود. فرایند خرید و فروش یا انتقال NFTها هم نیاز به خودکارسازی دارد و این کار با قراردادهای هوشمند ممکن می‌شود. استفاده از این توکن‌ها در بازی‌های بلاکچینی نیز مجدداً با قراردادها هوشمند گره خورده است و مبادله دارایی‌ها و آیتم‌های دورن یک بازی، با کمک قراردادهای هوشمند تسهیل می‌شود.

مدیریت هویت دیجیتال

انجام برخی فعالیت‌ها در فضای ارزهای دیجیتال و تعامل با برنامه‌های بلاکچینی نیازمند ارائه یا تأیید اطلاعات هویت کاربران است. این فرایند باید به‌نحوی مدیریت و اجرایی شود که با عامل اعتماد درگیر نباشد. یعنی هنگام ارائه اطلاعات هویتی، مجبور نباشید به شخصی برای حفظ اطلاعات حساس خود اعتماد کنید. قراردادهای هوشمند این کار را تسهیل کرده و امکانی فراهم می‌کنند تا تأیید هویت کاربران از طریق سازوکارهای رمزنگاری انجام شود. بدین ترتیب، نیاز به اعتماد از بین رفته و نگرانی‌های مربوط به حفظ اطلاعات حساس کاربران برطرف می‌شود.

فناوری‌های مالی و بانکداری

قراردادهای هوشمند می‌توانند بسیاری از فرایندهای پرچالش در سیستم‌های مالی و بانکی سنتی را برنامه‌ریزی و به‌صورت خودکار اجرا کنند. جمع‌آوری اسناد، تأیید هویت کاربران یا تسهیل تراکنش‌ها بخشی از کاربردهای قراردادهای هوشمند در امور مالی سنتی است. البته قراردادهای هوشمند در حال حاضر به‌طور گسترده در صنعت بانکداری مورد استفاده قرار نمی‌گیرند.

مدیریت زنجیره تأمین

یکی از کاربردهای قراردادهای هوشمند که مرتباً مورد اشاره قرار می‌گیرد، مدیریت زنجیره تأمین است. با استفاده از قراردادهای هوشمند می‌تواند کالاهای مختلف را از مرحله تولید تا عرضه رصد کرد. علاوه‌بر این، با کمک قراردادهای هوشمند می‌توان سابقه‌ای شفاف و غیرقابل‌تغییر از تراکنش‌ها جمع‌آوری کرد که مورد اعتماد تمام مشارکت‌کنندگان در یک زنجیره تأمین باشد.

مزایای قراردادهای هوشمند

در بخش‌های قبلی به برخی از مزایای قراردادهای هوشمند اشاره شد. حالا اگر قرار باشد پررنگ‌ترین مزایای قراردادهای هوشمند را معرفی کنیم، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

انجام خودکار فرایندها

بسیاری از فعالیت‌ها در صنایع سنتی به‌صورت دستی و وابسته به نیروی انسانی انجام می‌شود. قراردادهای هوشمند این مشکل را ندارند و تمام عملیات موضوع قرارداد را بر مبنای برنامه‌ریزی‌های قبلی و به‌صورت خودکار تسهیل می‌کنند.

کاربردپذیری

از قراردادهای هوشمند می‌توان در دامنه وسیعی از کارها بهره‌برداری کرد. برنامه‌های زیادی از اپلیکیشن‌های دیفای گرفته تا بازی‌های بلاکچینی وابسته به قراردادهای هوشمند کار می‌کنند. جدای از فضای دیجیتال، امکان استفاده از قراردادهای هوشمند در صنایع سنتی نیز وجود دارد.

شفافیت

تاریخچه تمام تعاملات، تراکنش‌ها یا اطلاعات مرتبط به قرادادهای هوشمند روی بلاکچین ذخیره می‌شود. این اطلاعات به‌صورت عمومی در دسترس هستند، بنابراین، فرایندهای در یک قرارداد هوشمند تا حد زیادی شفاف است.

کاهش هزینه‌ها

همان‌طور که گفته شد، قراردادهای هوشمند نیاز به وجود واسطه‌ها را از بین می‌برند. بنابراین، در مقایسه با سیستم‌های سنتی می‌توانند زمینه طراحی سیستم‌هایی کم‌هزینه‌تر را فراهم کنند. 

معایب قراردادهای هوشمند

جدای از مزیت‌های پررنگ قراردادها هوشمند که در بخش قبلی به آنها اشاره شد، معایب و محدودیت‌هایی هم در مورد اسمارت کانترکت‌ها وجود دارد که ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.

احتمال خطا در برنامه‌نویسی

قراردادهای هوشمند با اینکه برای انجام فرایندها به عامل انسانی وابستگی ندارند، در ابتدا توسط انسان نوشته می‌شوند. بنابراین همواره این ریسک وجود دارد که یک قرارداد هوشمند، مثل سایر نرم‌افزارها، دارای ایردهایی باشد که کاربران را با چالش مواجه کند.

چالش‌های امنیتی

قراردادهای هوشمند همواره در معرض خطر حملات هکری هستند و ممکن است افراد خرابکار برای سوءاستفاده از یک قرارداد هوشمند یا سرقت دارایی‌های وابسته به آن تلاش کنند. این مسئله یکی از چالش‌های کلیدی فضای بلاکچین طی چند سال گذشته بوده است. البته، در مقابل افرادی هم هستند که روی امنیت قراردادهای هوشمند و رفع آسیب‌پذیری‌های احتمالی کار می‌کنند.

محدودیت‌های مقیاس‌پذیری

قراردادهای هوشمند روی شبکه‌های بلاکچینی اجرا می‌شوند و برخی از این شبکه‌های با مشکلاتی در زمینه مقیاس‌پذیری مواجه‌اند. برای مثال، شبکه اتریوم به‌طور متوسط می‌تواند حدود ۱۵ تراکنش را در هر ثانیه پردازش کند. این یعنی در صورت نیاز به استفاده تعداد زیادی آدرس از یک قرارداد هوشمند خاص در شبکه‌ای مثل اتریوم، افراد باید برای مدتی در صف تأیید تراکنش خود منتظر بمانند.

کلاهبرداری‌های مرتبط با قراردادهای هوشمند

مانند بسیاری از حوزه‌ها، در فضای ارزهای دیجیتال نیز موارد کلاهبرداری با سوءاستفاده از فناوری‌های نوین دیده می‌شود. یک قرارداد هوشمند ممکن است از ابتدا با اهداف خرابکارانه برنامه‌ریزی شده باشد و هدف از توسعه آن سرقت دارایی‌های کاربران باشد.

یکی از نمونه‌های رایج کلاهبرداری با استفاده از قراردادهای هوشمند راگ پول (Rug Pull) است. در این روش شخص یا گروه کلاهبردار یک قرارداد هوشمند راه‌اندازی و اقدام به جذب سرمایه کاربران می‌کند. در ادامه و بعد از آنکه مبلغ قابل‌توجهی جمع‌آوری شد، توسعه‌دهندگان پروژه دارایی کاربران را سرقت کرده و قرارداد هوشمند خود را رها می‌کنند. راه‌اندازی رابط کاربری جعلی قراردادهای هوشمند شناخته‌شده (مثل یک صرافی غیرمتمرکز) جهت فریب کاربران و تشویق افراد کم‌تجربه به وصل‌کردن کیف پول خود به قراردادهای هوشمند مخرب نیز از دیگر روش‌های کلاهبرداری با استفاده از قراردادهای هوشمند است.

چگونه با کلاهبرداری‌های مرتبط با قراردادهای هوشمند مقابله کنیم؟

برای مقابله با کلاهبرداری‌هایی که از طریق قراردادهای هوشمند انجام می‌شود، بهتر است به موارد زیر توجه کنید.

• قبل از سرمایه‌گذاری روی یک پروژه، از سالم‌بودن قرارداد هوشمند مربوط به آن مطمئن شوید. برای این کار می‌توانید از ابزارهایی بررسی امنیت قراردادهای هوشمند شبیه سالیدیتی اسکن (SolidityScan) استفاده کنید.
• از وصل‌کردن کیف پول خود به وب‌سایت‌های ناشناس و مشکوک خودداری کنید.
• از درست‌بودن آدرس وب‌سایت پلتفرم‌های مبتنی بر قراردادهای هوشمند که مرتب از آنها استفاده می‌کنید، مطمئن شوید.

بهترین بلاکچین‌های قرارداد هوشمند

در حال حاضر شبکه‌های زیادی از قراردادهای هوشمند پشتیبانی می‌کنند. اتریوم قدیمی‌ترین پلتفرم برای توسعه قراردادهای هوشمند است و طی سال‌های اخیر شبکه‌ دیگری مثل سولانا و بایننس اسمارت چین نیز برای گرفتن سهم بازار قراردادهای هوشمند از اتریوم، وارد رقابت شده‌اند. در ادامه پرطرفردارترین بلاکچین‌های ویژه قراردادهای هوشمند را معرفی خواهیم کرد.

اتریوم

اتریوم قدیمی‌ترین و همچنان پرطرفدارترین شبکه برای توسعه قراردادهای هوشمند است. طبق داده‌های دیفای لاما (DefiLlama)، ارزش کل دارایی‌های قفل‌شده در پروتکل‌های اتریومی که همگی با قراردادهای هوشمند کار می‌کنند، هم‌اکنون بیش از ۳۸ میلیارد دلار است. تعداد پروتکل‌های اتریومی نیز که در دیفای لاما ثبت شده‌اند، از ۹۵۰ پروتکل بیشتر است.

ترون

بلاکچین ترون از نظر ارزش دارایی‌های قفل‌شده دومین شبکه بزرگ قراردادهای هوشمند محسوب می‌شود. ترون همچنین بزرگترین بلاکچین برای جابه‌جایی استیبل کوین مشهور تتر (USDT) است.

بایننس اسمارت چین

بایننس اسمارت چین که تیم صرافی ارز دیجیتال بایننس آن را توسعه داده است، جزو شبکه‌های محبوب برای توسعه اسمارت کانترکت محسوب می‌شود. بایننس اسمارت چین اکوسیستم بزرگی دارد و میزبان تعداد زیادی پروتکل بلاکچینی و توکن است.

سولانا

سولانا از ابتدا با عنوان «قاتل اتریوم» به‌عنوان یک رقیب جدی برای این شبکه سر زبان‌ها افتاد. این شبکه توان پردازشی و مقیاس‌پذیری بالایی دارد و طی سال ۲۰۲۳ نیز در جلب‌توجه کاربران بسیار موفق ظاهر شده است.

آوالانچ

آوالانچ یا آواکس خود را سریع‌ترین بلاکچین قراردادهای هوشمند معرفی می‌کند و کارمزد بسیار کمی برای پردازش تراکنش‌ها دارد. ارزش کل دارایی‌های قفل‌شده در آوالانچ نیز به بیش از ۸۶۰ میلیون دلار می‌رسد.

بهترین بلاکچین‌های لایه ۲ قرارداد هوشمند

تمام بلاکچین‌هایی که تا اینجا معرفی شدند، شبکه‌های لایه ۱ هستند؛ یعنی به‌طور خلاصه، در پردازش تراکنش‌ها به بلاکچین دیگری وابستگی ندارند. بین شبکه‌های لایه ۲ اما که وابسته به شبکه اتریوم فعالیت می‌کنند، آربیتروم (Arbitrum)، پالیگان (Polygon) و آپتیمیزم (Optimism) پرطرفدارترین پروتکل‌های لایه ۲ برای توسعه قراردادهای هوشمند محسوب می‌شوند. مقایسه بهترین بلاکچین‌های قرارداد هوشمند طبق داده‌های موجود در پلتفرم دیفای لاما، در جدول زیر آمده است.

نام بلاکچین	ارزش کل دارایی‌های قفل‌شده (TVL)	تعداد پروتکل‌ها
اتریوم	۳۸.۸۸ میلیارد دلار	۹۶۸
ترون	۸.۶۳ میلیارد دلار	۲۹
بایننس اسمارت چین	۳.۵۹ میلیارد دلار	۶۹۱
سولانا	۱.۸۲ میلیارد دلار	۱۲۷
آوالانچ	۸۶۳ میلیون دلار	۳۵۸

بهترین زبان‌های برنامه‌نویسی قرارداد هوشمند

سالیدیتی (Solidity)، راست (Rust) و جاوا اسکریپت (JavaScript) سه مورد از محبوب‌ترین زبان‌های برنامه‌نویسی هستند که از آنها در توسعه قراردادهای هوشمند استفاده می‌شود. سایر زبان‌های محبوب برای برنامه‌نویسی قراردادهای هوشمند و بلاکچین‌های سازگار با آنها در جدول زیر معرفی شده‌اند.

زبان برنامه‌نویسی	بلاکچین‌های سازگار	زبان برنامه‌نویسی مشابه
سالیدیتی	اتریوم، آربیتروم، آوالانچ، بایننس اسمارت چین، ترون، پالیگان و…	جاوا
راست	سولانا، پولکادات، کازماس	C و C++
جاوا اسکریپت	اتریوم، سولانا، پولکادات، نئو	–
وایپر (Vyper)	مشابه سالیدیتی	سالیدیتی
Yul	مشابه سالیدیتی	سالیدیتی
پایتون (Python)	اتریوم، نئو (Neo)، استیم (Steem)	–
جاوا	اتریوم، بلاک چین آی‌بی‌ام (IBM) و نئو	–
سی پلاس پلاس (++C)	ریپل، ایاس و استلار	–

جمع‌بندی

قراردادهای هوشمند در حال حاضر یکی از ارکان اصلی فضای بلاکچین و ارزهای دیجیتال محسوب می‌شوند. اگر ایده استفاده از قراردادهای هوشمند در شبکه‌های بلاکچینی مطرح نمی‌شد، اکوسیستم ارزهای دیجیتال مطمئناً بسیار کوچک‌تر و دامنه کاربردهای آن بسیار کمتر از امروز بود.

بلاکچین‌های مختلفی مثل اتریوم، سولانا، بایننس اسمارت چین و آوالانچ از قراردادهای هوشمند پشتیبانی می‌کنند. توسعه قراردادهای هوشمند نیاز به تسلط به زبان‌های برنامه‌نویسی سازگار با هر بلاکچین دارد. با این حال، ابزارهای ساده‌ای هم جهت توسعه قراردادهای هوشمند با استفاده از کدهای آماده در دسترس است.

 هم‌اکنون، تصور آینده ارزهای دیجیتال بدون قراردادهای هوشمند غیرممکن به نظر می‌رسد و انتظار می‌رود اسمارت کانترکت‌ها در آینده نیز پیشرفت کرده و نقشی کلیدی در اکوسیستم ارزهای دیجیتال ایفا کنند. البته که آینده به‌طور دقیق قابل پیش‌بینی نیست و همواره احتمال روی کار آمدن ایده‌های جدید و کارآمدتر وجود دارد.

سؤالات متداول