برنامه‌های غیرمتمرکز یا Dapps به برنامه‌هایی گفته می‌شود که برای کنترل و یا مدیریت به هیچ فرد یا نهادی در رأس امور نیازمند نیستند. پس از معرفی بیت کوین به عنوان یک سازوکار مالی که بدون مدیریت و نظارت یک فرد یا نهاد اداره می‌شود؛ ذهن جهان به سمت همه اموری هدایت شد که می‌توانند به این طریق بدون دخالت مستقیم فردی اداره شوند. برنامه‌های غیرمتمرکز نیز در راستای همین فکر به وجود آمده‌اند.
در مسیر یک جهان غیرمتمرکز؛ از Dapps چه می‌دانید؟
اگر به زندگی روزمره کمی دقیق‌تر نگاه کنید متوجه خواهید شد که همه ما به طور مداوم در حال پرداخت مبالغی تحت عنوان هزینه و کارمزد به افراد، مؤسسات و نهادهای متفاوتی هستیم. درست مانند اینکه زندگی ما به آن‌ها گره‌خورده و هیچ راهی جز مراجعه به آن‌ها و درخواست کمک پیش رو نداریم.
در طول روز شما از بسیاری خدمات استفاده می‌کنید که از سوی شخص سومی به عنوان واسطه برای شما فراهم‌شده است. ارتباط ما اغلب مواقع با فرد ارائه‌دهنده خدمات، مستقیم نیست و این می‌تواند مشکلات زیادی را با خود به همراه داشته باشد. مشکلاتی مانند کاغذبازی‌های مختلف اداری یا پرداخت کارمزدهای هنگفت از جمله این دردسرها هستند.
اما آیا زندگی بدون کمک گرفتن از واسطه‌ها غیرممکن است؟ در ادامه با دنیای جدیدی آشنا خواهید شد که دنیای انحصاری و غیررقابتی امروز ما را پشت سر خواهد گذاشت. دنیایی که روزمره ما را تا حد زیادی دستخوش تغییر خواهد کرد دنیای برنامه‌های غیرمتمرکز یا Dapp است.
برنامه غیرمتمرکز یا Dapp چیست و چه امکاناتی ارائه می‌دهد؟
اشتباه نکنید Dapp ها خدمات شگفت‌انگیزی ارائه نمی‌کنند بلکه شیوه ارائه خدمات همیشگی را تغییر می‌دهند. برنامه‌های غیرمتمرکز درست مانند برنامه‌های معمولی هستند و عملکردی مشابه آن‌ها ارائه می‌دهند، اما با این تفاوت که در ساختار شبکه‌های نظیر به نظیر (P2P) مشابه بلاکچین اجرا می‌شوند.
کلیدی‌ترین ویژگی‌های برنامه‌های غیرمتمرکز شامل موارد زیر است:
- منبع باز: برنامه‌های غیرمتمرکز، منبع باز (Open Source) هستند و بدون نیاز به یک مدیر یا کنترل‌کننده به صورت خودمختار کار می‌کنند. این ویژگی منجر به تشویق توسعه‌دهندگان به توسعه هرچه بیشتر این اکوسیستم و همین‌طور ساخت برنامه‌های Dapp کاربردی‌تر و بهتر می‌شود. از آنجایی که نهاد یا واسطه‌ای وجود ندارد؛ کارمزدها و هزینه‌های غیرضروری حذف می‌شود و نیاز به پرداخت‌های چندباره برای انجام یک کار از بین می‌رود.
- بلاکچین محور: داده‌ها و سوابق درون شبکه این برنامه‌ها به صورت عمومی قابل‌مشاهده است و شفافیت باعث مدیریت صحیح همه بخش‌ها می‌شود. از آنجایی که برنامه‌های غیرمتمرکز به کمک قراردادهای هوشمند توسعه پیدا می‌کنند؛ به راحتی توانایی اتصال رمزارزها به کارایی‌های اساسی برنامه‌های غیرمتمرکز را دارند. بنابراین هزاران شکل و کاربرد را می‌توان به کمک این برنامه‌ها پیاده‌سازی کرد. همچنین این برنامه‌ها در جهت کمک به امنیت شبکه، از یک توکن رمزنگاری‌شده بهره می‌برند.
- سانسور ناپذیری: از آنجایی که عنصر وابستگی به مرکزیت حذف‌شده؛ کنترل این شبکه از سوی افراد و نهادها بسیار دشوار است.
- مقاوم در برابر کار افتادن: معماری شبکه نظیر به نظیر برنامه‌های غیرمتمرکز به گونه‌ای است که حتی اگر چند رایانه یا حتی بخشی از شبکه به هر دلیلی از کار بایستد؛ خللی در فعالیت کل شبکه به وجود نمی‌آید.
چالش‌های پیش روی برنامه‌های غیرمتمرکز
در حال حاضر برنامه‌های Dapp از سه مشکل عمده رنج می‌برند که تقریباً هر کدامشان خود علت به وجود آمدن چالش‌های بعدی هستند:
- چالش‌های امنیتی: این برنامه‌ها به صورت قراردادهای هوشمند منبع باز ساخته می‌شوند و امکان سو استفاده هکرها با توجه در دسترس بودن منبع کدهای این برنامه‌ها بسیار زیاد است. تا به حال چندین Dapp بسیار معروف مورد حمله سایبری قرارگرفته‌اند. بنابراین برای توسعه آن‌ها باید از مجرب‌ترین برنامه نویسان بهره برد تا احتمال خرابکاری‌ها به کمترین میزان برسد.
- رابط کاربری: بسیار از برنامه‌های توسعه داده‌شده این حوزه به قدری از لحاظ رابط کاربری بد طراحی‌شده‌اند که حتی در صورت ارائه بهترین خدمات، پیچیدگی و نامتوازن بودنشان کاربر را عاجز خواهد کرد.البته در این بخش پیشرفت‌های مثبتی حاصل شده و برنامه‌های غیرمتمرکز جدیدی به بازار ارائه‌شده‌اند که هوشمندانه و ساده‌تر طراحی‌شده‌اند.
- اقبال کاربران: اقبال کاربران با امنیت شبکه برنامه‌های غیرمتمرکز رابطه مستقیم دارد. به این ترتیب که هرچه تعداد کاربران یک شبکه همتا به همتا بیشتر باشد، احتمال خرابکاری در آن کمتر می‌شود. در حال حاضر می‌توان این‌چنین برداشت کرد که کاربران آن‌طور که باید تمایلی به این برنامه‌ها نشان نداده و عدم استفاده کاربران و تعداد کم افراد حاضر در این ساختار، به طور غیرمستقیم باعث بروز مشکلاتی است که پیشتر به آن‌ها اشاره شد.
معروف‌ترین برنامه‌های Dapp
بیشتر برنامه‌های غیرمتمرکز بر روی شبکه‌های اتریوم، EOS، ترون و نئو توسعه یافته‌اند. البته اتریوم بزرگ‌ترین سهم را به خود اختصاص داده است. شناخته‌شده‌ترین استفاده از این برنامه‌ها توسعه صرافی‌های غیرمتمرکز(DEX) بوده است. پس از صرافی‌های غیرمتمرکز، توسعه بازی بر روی این بستر با استقبال روبرو شده است. برای آشنایی بیشتر با صرافی‌های غیرمتمرکز و بهترین آن‌ها می‌توانید به مقاله صرافی غیرمتمرکز چیست و بهترین صرافی های غیرمتمرکز کدام‌اند مراجعه کنید. علاوه بر این براي اطلاعات بيشتر در خصوص امور مالی غیرمتمرکز ويدئو DeFi چیست را ببينيد.
از جمله برنامه‌های غیرمتمرکز می‌توان به MakerDAO ، Uniswap ، IOI game ، ECO Game Center ، Yup ، Upland و Chain Clash اشاره کرد.
سخن پایانی
برنامه‌های غیرمتمرکز هنوز در مرحله رشد اولیه خود هستند و بسیاری بر این باورند که با رشد هرچه بیشتر صنعت امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) بازار برنامه‌های غیرمتمرکز نیز گرم‌تر از گذشته خواهد شد و نهایتاً سرعت رشد و انطباق‌پذیری آن با سرعتی فراتر از تصور پیش خواهد رفت. با این وجود در حال حاضر هزاران برنامه Dapp مختلف وجود دارند که به ارائه خدمات در بخش‌ها و صنعت‌های مختلفی می‌پردازند. باید دید که در آینده این بازار چه تغییرات ملموسی در زندگی ما ایجاد خواهد کرد.
