صندوق‌های بیت کوین قابل معامله در بورس (Bitcoin exchange-traded funds) که به اختصار ETF هم نامیده می‌شوند، یکی از موردانتظارترین تحولات در دنیای ارزهای دیجیتال هستند. این صندوق‌ها این امکان را به سرمایه‌گذاران می‌دهند که از طریق روش‌های سنتی و بدون نیاز به خرید مستقیم بیت کوین، در این ارز دیجیتال سرمایه‌گذاری کنند.
با اینکه ETFهای اسپات بیت کوین در حال حاضر در کشورهایی مانند کانادا، برزیل و برخی از کشورهای اروپایی راه‌اندازی شده است، اما در ایالات متحده همچنان با موانع قانون‌گذاری مواجه است. البته چندین ETF بیت کوین مبتنی بر معاملات آتی در آمریکا فعال است و چندین درخواست هم برای راه‌اندازی ETF اسپات به ثبت رسیده و منتظر چراغ سبز کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC) است.
ETF اسپات به صندوقی گفته می‌شود که تابع قیمت لحظه‌ای بیت کوین است و ETF آتی به صندوقی گفته می‌شود که در آن به‌جای بیت کوین، قراردادهای آتی بیت کوین معامله می‌شود.
اولین ETF آتی بیت کوین که در آمریکا راه‌اندازی شد، پروشرز بیت کوین استراتژی بود که در سه‌ماههٔ چهارم ۲۰۲۱ و در اوج آخرین بازار صعودی بیت کوین راه‌اندازی شد. این صندوق در حال حاضر دارای ۳۵۸۹۰ بیت کوین است و قدیمی‌ترین و بزرگترین ETF آتی بیت کوین در ایالات متحده است. پروشرز علاوه بر این صندوق، صندوق دیگری به‌نام پروشرز شورت بیت کوین هم راه‌اندازی کرده است که آن هم در میان ETFهای بزرگ بیت کوین در ایالات متحده قرار دارد. این دو صندوق در مجموع ۱۶.۶ درصد از کل ETFهای بیت کوین در آمریکا را به خود اختصاص داده‌اند.
هر ساله تعداد ETFها و ETPهای (محصولات قابل معامله در بورس) بیشتری در سراسر جهان راه‌اندازی می‌شود و میزان بیت کوینی که توسط سرمایه‌گذاران سازمانی نگهداری می‌شود، افزایش می‌یابد. دوازده ETF برتر بیت کوین در مجموع ۱۰۲۶۱۹ بیت کوین یا حدود ۵ درصد از کل عرضهٔ بیت کوین را نگهداری می‌کنند. از آنجا که موجودی بیت کوینِ ETFها براساس قیمت بیت کوین بالانس می‌شود، تعداد بیت کوین‌های نگهداری‌شده با نوسان قیمت بیت کوین تغییر می‌کند. فرکانس دوره‌ای تغییر موجودی بیت کوین ETFها می‌تواند از روزانه تا سالانه متفاوت باشد. برای مثال، موجودی Purpose Bitcoin ETF با نماد اختصاری BTCC، به‌صورت ماهانه متعادل می‌شود.
در حال حاضر، اطلاعات دوازده ETF بزرگ در بازار اسپات و آتی که برای ترید در دسترس هستند، به این صورت است.
| کشور | اسپات یا آتی | نماد صندوق | صندوق |
| آمریکا | آتی | BITO | ProShares Bitcoin Strategy ETF |
| کانادا | اسپات | BTCC | Purpose Bitcoin ETF |
| کانادا | اسپات | BTCQ | 3iQ CoinShares Bitcoin ETF |
| برمودا | اسپات | HASH11 | Hashdex Nasdaq Crypto Index ETF |
| کانادا | اسپات | BTCX | CI Galaxy Bitcoin Fund |
| آمریکا | آتی | BITI | ProShares Short Bitcoin ETF |
| کانادا | اسپات | EBIT | Evolve Bitcoin ETF |
| آمریکا | آتی | BTF | VanEck Bitcoin Strategy ETF |
| کانادا | اسپات | FTBC | Fidelity Advantage Bitcoin ETF |
| آمریکا | آتی | MAXI | Simplify Bitcoin Strategy Plus Inc ETF |
| برزیل | اسپات | QBTC11 | QR Assets |
| آمریکا | آتی | BITS | Global X Blockchain and Bitcoin Strategy ETF |
صندوق‌های قابل معامله بیت کوین در خارج از ایالات متحده
چندین کشور با ایجاد ETFهای اسپات بیت کوین، در این زمینه از آمریکا پیشی گرفته‌اند. بزرگترین ETFهای بیت کوین در خارج از آمریکا عبارتند از:
Purpose Bitcoin ETF
این صندوق با نام اختصاری BTCC، اولین ETF بیت کوین در آمریکای شمالی است که در فوریه ۲۰۲۱ راه‌اندازی شد. در سپتامبر ۲۰۲۳، دارایی بیت کوین این صندوق به ۲۵۰۰۰ واحد رسیده است و مجموع دارایی‌های تحت مدیریت آن بیش از ۱.۱ میلیارد دلار است. BTCC در بازار بورس تورنتو معامله می‌شود و محبوبیت بالایی در این کشور دارد.
3iQ CoinShares Bitcoin ETF
یکی دیگر از ETFهای کانادا است که در بورس تورنتو معامله می‌شود. دارایی این صندوق با نام اختصاری BTCQ در سپتامبر ۲۰۲۳، بیش از ۲۱ هزار بیت کوین است.
QBTC11 by QR Asset Management
این صندوق با نام اختصاری QBTC11 اولین صندوق قابل معامله بیت کوین در آمریکای لاتین است که در ژوئن ۲۰۲۱ در برزیل راه‌اندازی شد. موجودی بیت کوین آن تا سپتامبر ۲۰۲۳، حدود ۷۲۷ واحد است.
موفقیت این ETFها در کشورهای مختلف، نشان‌دهنده علاقهٔ شدید سرمایه‌گذاران به این صندوق‌هاست. در عین حال، بازار کوچک آنها در مقایسه با ارزش بازار چند صد میلیارد دلاری بیت کوین نشان می‌دهد که فضای رشد قابل‌توجهی برای این صندوق‌ها در ایالات متحده وجود دارد.
صندوق‌های قابل معامله اسپات بیت کوین در ایالات متحده
با اینکه در حال حاضر پنج ETF آتی بیت کوین در آمریکا فعال است، اما تاکنون هیچ ETF اسپاتی در این کشور ایجاد نشده است. مهم‌ترین دلیل این اتفاق، نگرانی‌های مربوط به قانون‌گذاری است. کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا به‌صورت مکرر تمام درخواست‌ها برای ایجاد ETF اسپات بیت کوین را رد کرده است. درباره دلیل رد این درخواست‌ها، کمیسیون بورس آمریکا به عواملی مانند نقدینگی، امانی بودن و امکان دستکاری قیمت در بازار بیت کوین اشاره کرده است.
با این حال، اخیرا چندین درخواست از سوی شرکت‌های بین‌المللی مدیریت دارایی در فدرال رجیستر (روزنامه رسمی دولت فدرال ایالات متحده آمریکا) برای ایجاد ETF بیت کوین به ثبت رسیده است و برخی از آنها رسما برای بررسی تایید شده‌اند تا یک قدم دیگر به تحقق این اتفاق نزدیک‌تر شویم.
چه شرکت‌هایی برای ETF بیت کوین در آمریکا درخواست داده‌اند؟
در سال ۲۰۲۳، این شرکت‌ها درخواست خود برای ایجاد یک صندوق بیت کوین قابل‌معامله در بورس را ثبت کرده‌اند:
| نام شرکت | تاریخ ثبت درخواست |
| بلک راک (BlackRock) | جولای ۲۰۲۳ |
| ویزدم تری (WisdomTree) | جولای ۲۰۲۳ |
| اینوسکو گلکسی (Invesco/Galaxy) | جولای ۲۰۲۳ |
| والکری (Valkyrie) | ژوئن ۲۰۲۳ |
| وایز اوریجین (Wise Origin) | ژوئن ۲۰۲۳ |
| ون اک (VanEck) | ژوئن ۲۰۲۳ |
| بیت وایز (BitWise) | ژوئن ۲۰۲۳ |
برخی از شرکت‌هایی که در حال حاضر ETF آتی فعال دارند هم درخواست اولیه خود را برای ETF اسپات ثبت کرده‌اند که از جمله می‌توان به فیدلیتی (Fidelity) اشاره کرد. برخی از شرکت‌ها هم که قبلا درخواست آنها برای ETF اسپات بیت کوین رد شده بود، هنوز درخواست جدیدی ثبت نکرده‌اند؛ گلوبال اکس (Global X)، کریپتوین (Kryptoin) و فرست تراست (First Trust) از این جمله هستند.
گری اسکیل هم که یک شرکت بزرگ سرمایه‌گذاری در حوزه ارز دیجیتال است و چندین صندوق سرمایه‌گذاری برای ارزهای دیجیتال مختلف از جمله بیت کوین را مدیریت می‌کند، در حال حاضر منتظر حکم تجدید نظر دادگاه فدرال است که صندوق تراست بیت کوین خود را به یک ETF اسپات تبدیل کند. تراست‌ها نوعی از بنیادهای امانت‌داری سرمایه‌گذاری هستند و صندوق مشترک با سرمایهٔ محدود را مدیریت می‌کنند.
تراست بیت کوین گری اسکیل (GBTC) در حال حاضر بزرگترین محصول قابل معامله بیت کوین با موجودی ۶۲۳۶۴۵ بیت کوین است. در حکم اولیه دادگاه فدرال آمده بود که کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا اطلاعات کافی در مورد اینکه چرا برنامه گری اسکیل از لحاظ مالی مشابه با سایر ETFهای تایید شده است، ارائه نکرده و نتوانسته هیئت مربوطه را متقاعد کند که بازار اسپات امنیت کمتری نسبت به بازار آتی برای سرمایه‌گذاران دارد.
صندوق‌های قابل معامله آتی
در حالی که بسیاری بر این باورند که راه‌اندازی ETFهای آتی فشار را برای تایید ETFهای اسپات بیشتر خواهد کرد، اما در واقعیت نشانه‌های کمی برای تایید این موضوع وجود دارد.
از اکتبر ۲۰۲۱، چندین ETF آتی بیت کوین راه‌اندازی شده است، اما این صندوق‌های دارایی‌های بسیار کمتری را نسبت به ETFهای کانادا و برزیل جمع‌آوری کرده‌اند. همچنین در برخی موراد ETFهای آتی عملکرد بدتری نسبت به قیمت آنی بیت کوین داشته‌اند و کارایی آنها مورد تردید قرار گرفته است. چند نمونه از بزرگترین ETFهای آتی بیت کوین عبارتند از:
پرو شرز بیت کوین استراتژی (BITO)
این ETF شامل ۷۱۷۸ قرارداد آتی و اختیار در بورس کالای شیکاگو (CME) است که ارزش آنها معادل ۳۸ هزار بیت کوین است. مجموع دارایی‌های تحت مدیریت این صندوق در سپتامبر ۲۰۲۳ اندکی کمتر از ۱ میلیارد دلار است.
پرو شرز شورت بیت کوین (BITI)
این صندوق هم که مانند صندوق قبلی محصولی از پرو شرز است، شامل ۵۶۴ قرارداد آتی و اختیار بورس کالای شیکاگو با ارزش ۲۸۲۰ بیت کوین است.
ون اک بیت کوین استراتژی (XBTF)
صندوق قابل معامله آتی ون اک شامل ۳۲۰ قرارداد CME با ارزش ۱۶۰۰ بیت کوین است.
معاملات در صندوق‌های آتی با بیت کوین واقعی انجام نمی‌شود و به‌جای آن از قراردادهای آتی استفاده می‌شود. این نوع از قراردادها به تریدرها این امکان را می‌دهد که یک دارایی را روی یک قیمت از پیش توافق‌شده در یک زمان مشخص در آینده خرید و فروش کنند. قراردادهای آتی در بازارهای بورس معامله می‌شوند که بزرگترین مورد در این بازارها، بورس کالای شیکاگو است. در بورس کالای شیکاگو، ارزش هر قرارداد آتی بیت کوین معادل با پنج بیت کوین است.
تاثیر ETFهای اسپات بیت کوین در آمریکا بر بازار
اگر در نهایت درخواست‌ها برای ثبت یک ETF اسپات بیت کوین مورد پذیرش قرار گیرد، می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر بازار بیت کوین و ارزهای دیجیتال بگذارد. این تاثیرات عبارتند از:
- قرار گرفتن بازار کریپتو در معرض جریان اصلی: ایجاد ETF اسپات بیت کوین، امکان سرمایه‌گذاری در این ارز دیجیتال را در اختیار میلیون‌ها سرمایه‌گذار جدید، از جمله حساب‌های مربوط به صندوق‌های بازنشستگی و کارگزاری‌ها قرار خواهد داد.
- افزایش پذیرش بیت کوین: یک ETF اسپات بیت کوین می‌تواند به پذیرش و مشروعیت این ارز در میان سرمایه‌گذاران کمک کرده و بیت کوین را به‌عنوان یک طبقه دارایی قابل سرمایه‌گذاری برای سرمایه‌گذاران سازمانی معرفی کند.
- اثر مثبت بر قیمت: راه‌اندازی ETFهای اسپات در کانادا و برزیل دقیقا پیش از رالی صعودی بیت کوین در سال ۲۰۲۱ اتفاق افتاد. راه‌اندازی ETF اسپات در ایالات متحده می‌تواند با تقویت علاقه سرمایه‌گذاران، بازار صعودی مشابهی را رقم بزند.
هنوز مشخص نیست که کمیسیون بورس آمریکا چه زمانی مجوز ایجاد ETFهای اسپات را صادر خواهد کرد. اما راه‌اندازی این ETFها در خارج از آمریکا و مطالبی که اخیرا در روزنامه فدرال رجیستر به چاپ رسیده است، به وضوح نشان‌دهندهٔ حرکت قانون‌گذاران به سمت تایید این محصولات است.
